Qalliya

Qalliya (lat. Gallia; fr. la Gaule) —Qərbi Avropanın ilk dəfə Romalılar tərəfindən tanınan bir bölgəsi idi. Bugünkü Fransa, Lüksemburq, Belçika və İsveçrənin böyük hissəsi və Şimali İtaliya, Hollandiya və Almaniyanın bir qismi, əsasən, Reyn çayı hövzəsinin qərb sahillərində vaxtı ilə Keltlər yaşamışlar. Bura 494.000 km^2 (191.000 mil^2) ərazini əhatə edirdi. Qay Yuli Sezara (e.ə 100-44) görə Qalliya 3 hissəyə bölünürdü:

1. Kelt Qalliyası (lat. Gallia Celtica)
2. Belçika (lat. Belgica)
3. Akvitaniya (lat. Aquitania).

Arxeoloji olaraq Qallar M.Ö 5 ilə 1-ci əsrlərdə bütöv Qalliyaya və ayrıca olaraq Raetiya, Norik, Pannoniya və Cənub-Qərbi Almaniyaya qədər uzanan Laten mədəniyyətinin daşıyıcılarıdırlar. M.Ö 2 ilə 1-ci əsrlərdə Qalliya Roma hökmranlığına girir. M.Ö 123-cü ildə Narbon Qalliyası, M.Ö 120-ci ildə isə Yuxarı Almaniya və Cənubi Qalliya Romalılar tərəfindən fəth edildi. Nəhayət, Yuli Sezar Qallarlara apardığı 7 illik müharibənin (M.Ö 58-51) nəticəsi olaraq M.Ö 51-ci ildə Alesia savaşında Qall hökmdarı Versinqetoriksi məğlub edərək bütün Qalliyada hakimiyyəti ələ keçirmişdir.

Yunanca və Latıncadan Galatia (ilk dəfə M.Ö. IV əsrdə Tauromen Timeyusun əsərində rast gəlinir) və Gallia bir Kelt etnik terminindən Gal (a) -to- soyundan qaynaqlanır. Ellinist xalq etimologiyası Qalatiyalıların (Γαλάται, Galátai) adını Qallilərin guya "süd-ağ" dərisi (γάλα, gála "süd") ilə əlaqələndirdi.

Qallar insan təbiətini göllərə,çaylara,dağlara və digər təbii obyektlərə aid edərək onları ilahiləşdirirdi. Qalların savaş tanrısı Andraste idi. Onun yer üzündəki siması olaraq,onun ruhunu şahin daşıyırdı. Qallar şahini müqqəddəs quş hesab edir və ona sitayiş edirdilər. Qalların dini rəhbərləri Druidlər idi. Druidlər meşələrdə və məbədlərdə edilən insan və heyvan qurbanlarına rəhbərlik edirdilər. Druidlərin dini tətbiqləri sinkretik və əvvəlki bütpərəst ənənələrdən götürülmüşdür, ehtimal ki, Avropa kökləri var. Druidlər adi Qalliyalıların dininə nəzarət edir və aristokratların maarifləndirilməsindən məsul idilər. Qədim Qalliyada dünyəvi cəmiyyətdən də ayrılmaq mənasını verən ibadətçilər məclisindən kənarlaşdırma formasını tətbiq etdilər. Beləliklə, Druidlər Qallik cəmiyyətinin mühüm bir hissəsi idi. Britaniya istisna olmaqla, qədim Qalliyanın ərazi torpaqlarının əksəriyyətindən Kelt dilinin demək olar ki, tam və sirli şəkildə itməsi, Fransa, Kelt druidlərinin Kelt şifahi ədəbiyyatının və ya ənənəvi müdrikliyin yazılı məktubuna sadiq qalmasına icazə verməməsi ilə əlaqələndirilə bilər.