Qlaqolitsa alleyası

Qlaqolitsa alleyası (xorv. Aleja glagoljaša) — İstriya yarımadasının mərkəzi hissəsində, Xorvatiyada ən qədim slavyan əlifbası olan qlaqolitsa abidəsi ilə bağlı turistik görməli yer.^[1]

Uzunluğu 6 km olan bu turistik alleyada dünyanın ən kiçik şəhəri Xumu Roç kəndi ilə birləşdirən yol boyunca hər iki tərəfdə yerləşən qlaqolitsa yazıları olan abidələr yerləşir.

Alleyanın inşasına Çakavia kilsəsinin təşəbbüsü ilə 1976-cı ildə başlanılıb. Yazıçı Zvane Çrnya və professor Yosip Bratuliç abidənin ideologiyasını işləyib hazırladılar, heykəltaraş Jelimir Yaneş isə 1977-ci ildən 1983-cü ilə qədər onun daşlarını işləmişdir. Alleya boyunca yerləşən 11 abidə bu qədim slavyan yazı növünün inkişafının əsas nişanələrini xatırladır.

2 metr hündürlükdəki sütun qlaqolitik "S" hərfi formasında hazırlanıb. Qədim slavyan dilində "Söz" mənasını verir. Semantik baxımdan isə "sağlam düşüncə" və "ağıl" mənasını ifadə edir.

Üzərində qlaqolitsada STOL KONSTANTINA KİRİLA İ METODİJA sözləri yazılmış üçayaqlı stoldur. Stolun yanında əvvəlcə məlum müqəddəsləri ifadə edən 2 sərv ağacı var idi.

Ətrafına daş bloklar düzülmüş kreslo formasında Böyük palıd ağacının altında yerləşdirilmiş daş qrupudur. Makedoniyada Oxridski gölü kənarında tələbələrin oturması üçün nəzərdə tutulmuş, ilk Slavyan universitetini simvollaşdırır.

Burada qoyulmuş daş löhvdəki yazı keçmiş Yuqoslaviyanın müxtəlif yerlərindən tapılmış qədim yazılardan götürülmüşdür. Məlum abidə Lapidariyada Bronobiçi kəndindəki kilsə önündə eksponatların sürətini özündə əks etdirir.

Bu abidə orta əsr Xorvat ensiklopediyası olan Lutsidara həsr olunub və zirvəsində səmanı simvolizə edən daş yerləşən dağ formasında hazırlanıb. Abidə üçün nümunə olmuş Uçka dağı ensiklopediya müəllifləri tərəfindən bir növ Olimpus kimi qəbul edilmişdir. Bu barədə belə ibir sitat şahidlik edirː "Burada İstriya adlı ölkə yerləşir. Biu ölkədə dağlar var ki, latıncada Olimp adlanır, burada isə Uçka kimi xatırlanır. Onun zirvəsi isə buludlara toxunur.

Kitab formalı bu abidə də latın, kiril və qlaqolitsa əlifbası sadalanır. X əsrdə yaşamış xorvat yepiskop Qrqur özünün Xorvat Milli Kilsəsinin yaradılması uğrunda mübarizəyə həsr etmişdir. XIX əsrdə Qrqur Vyana və Romadan dövlətin daxili işlərinə qarışılmasına görə aparılan xalq mübarizəsinin simvoluna çevrildi.

Qlaqolitik L hərfi formasında daş qapılar ISTARSKI RAZVOD, yəni İstriya qanunlar toplusu yazısını təsvir edir. Bu qanunlar 1275-ci ildə qəbul olunub.

Üzərinə xorvat protestanlarıın adları yazılmış S qlaqolik simvol formasında daş lövhədir. Diskin divarlarındakı yazılar protestant kitablarından yazılardır.

Burada 1483-cü ilə aid qlaqolitsada yazılmış Missalı (dua kitabını) simvolizə edən daş blok yerləşir. Blokda belə yazılıbː "Vita, vita. Štampa naša gori gre. Tako ja oču da naša gori gre, 1482. miseca ijuna 26. dni to be pisano v grade Izule. To pisa Juri Žakan iz Roča. Bog mu pomagai i vsem ki mu dobro ote."

Bu yazıda Yuri Jakon çap olunan ilk xorvat kitabı barədə məlumat verir. Daş blok dyakon Yuri Jakonun adını təsvir edən 7 daş hərf ilə əhatə olunub.

Xum şəhərinə girişdən öncə 3 daş kubdan ibarət abidə yerləşir. Bu 3 kub 3 tarixi dövrüː qədim, ortaəsrlər və müasir dövrü simvolizə edir. Hər bir kub öz dövrünün yazısını özündə əks etdirirː Qədim dövr üçün latınca, ortaəsrlər dövrü üçün isə qlaqolitsa. Müasirlik müəlliflər tərəfindən İstirya Milli Oyanış musiqisini simvolizə edir. Bütün kublar birlikdə zülmə və dağıntılara qarşı mübarizəni təcəssüm etdirir.

Dünyanın ən kiçik şəhərinə aparan şəhər qapıları mislə cildlənmişdir, 12 medalyonla bəzədilmişdir. Bu medalyonlar ilin aylarını simvolizə edir və onların hazırlanması üçün çöl və ev iş növləri xarakterikdir. Burada yerləşdirilmiş yazılar xeyirxah niyyətlərlə şəhərə gəlmiş qonaqları salamlayır və eyni zamanda bura pis niyyətlə gələnləri hədələyirlər.^[1]

Xorvatiyada turizm

1. ↑ ^{1 2} Tekst u nastavku uglavnom sadrži skup citata iz knjige Josip Bratulić. Aleja glagoljaša : Stoljeća hrvatske glagoljice. Zagreb : Znamen, 2019. [kratica: Bratulić (2019.)].