Qotfrid Həsənov

Qotfrid Həsənov (ləzg. Готфрид Алидин хва Гьасанрин^[1]) — Sovet bəstəkarı, RSFSR əməkdar incəsənət xadimi (1960), iki dəfə Stalin mükafatı laureatı (1949, 1951). İlk Dağıstan operası "Xoçbar"-ın müəllifidir. Dağıstan peşəkar musiqi mədəniyyətinin banisidir^[2].

18 aprel (1 may) 1900-cü ildə Dərbənd şəhərində anadan olmuşdur. Milliyyətcə ləzgi olmuşdur.

1926-cı ildə N. A. Rimski-Korsakov adına Leninqrad Dövlət Konservatoriyasını bitirmişdir. V. Kalafati ilə birlikdə oxumuşdur. Elə həmin il Buynakskda (Dağıstan) ilk musiqi məktəbini təşkil edir. Mahaçqala, Samara, Leninqradda pianoçu kimi fortepianoda solo konsertlər verirdi.

Qotfrid Həsənov xalq musiqisini toplayan ilk musiqi-bədii ekspedisiyaya rəhbərlik etmişdir. Buynakskdan ayrılan ekspedisiya Arakani - Kudutl - Gerqebil - Moqox - Xunzax - Çox - Soqratl marşrutunu izlədyir. Ekspedisiya zamanı çoxlu miqdarda material toplanılır: 120 şeir mətni və fonoqrafik silindrlərə yazılmış 100 xalq melodiyası. Ekspedisiyanın materialları Qotfrid Həsənovun 1927-ci ildə tamamlanan "Avarların nəğmələri" elmi əsərini yazmağa imkan verir. Q. Həsənov 1927-ci ilin avqustunda Moskvada Dövlət Musiqili Elmlər İnstitutunun etnoqrafiya bölməsinin iclasında məruzə edir və elmi ictimaiyyət tərəfindən tanınır. Qotfrid Həsənov Dövlət Musiqi Elmləri İnstitutunun müxbir üzvü elmi dərəcəsi verilir. Eyni ildə Q. Həsənov və M. Camalov tərəfindən tərtib edilmiş "Dağıstan rəqsinin motivləri: Zurna ifa edən 12 lezginka" toplusu nəşr olunur.

Q. Həsənov Sergey Ağababov, Seyfulla Kərimov, Murad Kajlayev, Şirvani Çalaev və başqaları kimi dağıstanlı musiqiçilərin müəllimi idi. Q. Həsənov Dağıstan Bəstəkarlar İttifaqının qurucusu sayılır.

1935-1938 və 1947-1953-cü illərdə Dağıstan MSSR Mahnı və Rəqs Ansamblına rəhbərlik etmişdir. 1943-1947-ci illərdə Qumuq Musiqili Dram Teatrının musiqi bölməsinə rəhbərlik etmişdir.

1955-1962-ci illərdə DMSSR Bəstəkarlar İttifaqı İdarə Heyətinin sədri olmuşdur.

"Yüz Dağıstan Xalq Mahnısı" (Mahaçqala, 1948), "Kumık yırı və sarını" (Moskva, 1956) və s toplularının müəllifindəndir.

Dağıstan peşəkar musiqi yaradıcılığının banisi Həsənov, Dağıstan musiqi mədəniyyətinin ilk nümayəndələrindən biridir, rus və klassik musiqi əsərlərinin təbliğatçısıdır. Məşhur Dağıstan bəstəkarı S. Ağababovun formalaşmasına böyük təsir göstərmişdir.

Gotfrid Həsənov ilk Dağıstan musiqi və teatr janrlarının müəllifidir, uşaqlar üçün "Qaraçaç" baletini, "Xoçbar" operasını yazmış, "Ayqazi", "Lyubov Asiyat" pyesləri üçün mahnılar bəstələmişdir.

1963-cü ildə Həsənov Mahaçqaladan Moskvaya köçür, lakin bu dərin bir milli yaradıcılığının əsas mahiyyətini dəyişmir. "Dağıstanla yaradıcılıq əlaqələrim məni həyata çağıran əsas şeydir", "Yalnız Dağıstan mövzularında yazacam. Dağıstanı və insanlarımızı çox sevirəm" kəlmələrini işlətmişdir.

Q. Həsənov 28 may 1965-ci ildə Moskvada vəfat etmişdir. Ancaq Dağıstanda Tərki-Tau dağının ətəyində dəfn edilmişdir. Abidədə^[3][4] ilk piano konsertindən olan melodiya oyulmuşdur.

İkinci dərəcəli Stalin mükafatı (1949) - fortepiano və orkestr üçün konsertə görə (1948),

Üçüncü dərəcəli Stalin mükafatı (1951) - "Stalin haqqında Dağıstan kantatası"-na görə (1949),

RSFSR əməkdar artisti (1960),

Dağıstan Muxtar Sovet Sosialist Respublikasının əməkdar artisti (1943).