Qroznı fəhləsi (qəzet)

Qroznı fəhləsi — Çeçenistan Respublikasının tarixi, elmi və təhsilli, mədəni və maarifləndirici rusdilli qəzeti. 1917-ci ilin mart ayından Qroznıda nəşr olunur. Bölgədəki ən qədim çap nəşri sayılır.[1]

Qroznı fəhləsi
"Qroznı fəhləsi" qəzetinin 6 avqust 2013-cü il tarixli 1 (21332) saylı ön səhifəsi
"Qroznı fəhləsi" qəzetinin 6 avqust 2013-cü il tarixli 1 (21332) saylı ön səhifəsi
Növ Tarixi, elmi və təhsil, mədəniyyət və təhsil qəzeti (2013-cü ildən)
İctimai və siyasi qəzet (2012-ci ilə qədər)
Format A 4
Sahibi "Qroznı fəhləsi" QSC
Nəşriyyat "Qroznı fəhləsi" mətbəəsi
Baş redaktor Lyema Abdullayeviç Turpalov
Yaranma tarixi 1917-ci il
Siyasi mənsubiyyət müstəqil qazet
Dil rus
Baş ofis Qroznı şəhəri, Nəşriyyat Evi
Ünvan Qroznı, Mayakovski küçəsi, 92 (Nəşriyyat Evi)
Şəhər Qroznı
Ölkə Rusiya Rusiya
Tiraj 2000 (1917 tarixinə görə)
grozrab.org

Tarixi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Qəzetin yaradılması

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Qəzetin ilk sayı 1917-ci ilin martında "Yoldaş" adı ilə nəşr olunub.[1]

1918-ci ildə qəzet "Qroznı Dairəsi Fəhlə və Hərbi Deputatlar Şurasının İzvestiyası" adlandırılıb.[2]

1920-ci illərin əvvəllərində qəzetə "Qırmızı üsyançı" adı verilib. 1921-ci ildə Qroznının əsas qəzeti yenidən adını dəyişib, o vaxtdan etibarən "Qırmızı Əmək" adını alıb.[3] Bu zaman nəşr zəhmətkeşlərin gündəlik qəzeti olaraq ad qazanmışdı.[4]. Daha sonra qəzet, Qroznı Şəhər İcraiyyə Komitəsinin və Qafqaztrudarmiya[5] Siyasi İdarəsinin gündəlik orqanı oldu. Sonradan qəzet Qroznı Şəhər İcraiyyə Komitəsinin və Süvari Ordusunun Siyasi İdarəsinin gündəlik orqanı[6] və Qrozni Şəhər İcraiyyə Komitəsi və Süvari İdarəsinin gündəlik qəzeti kimi dərc edildi.[7]

1922-ci ildə başqa bir ad dəyişikliyi oldu və bundan sonra qəzet "Nefteraboçiy" adlandı.[1] Qəzetin təsisçisi Qroznı şəhər icra komitəsi və Rusiya Kommunist (b) Partiyası rayon komitəsi idi. 1924-cü ilə qədər qəzet RKP(b)-nin[8] Qroznı əyalət komitəsinin, vilayət icra komitəsinin və qubernatorluğun[9] həmkarlar ittifaqı şuralarının, daha sonra — RKP(b) Qroznı rayon komitəsinin, rayon icra komitəsinin və "Qafqazprofyuzovun" rəsmi orqanı oldu.[10]

7 noyabr 1924-cü ildən qəzet "Qroznı fəhləsi" kimi çıxmağa başladı. Bu ad 65 ildən çox müddətdə qəzetin rəsmi adı kimi qaldı. 1924-cü ildə nəşr, VKP(b) Qroznı rayon komitəsinin, Həmkarlar İttifaqları Şurasının və Fəhlə, Kəndlilər və Qırmızı Ordu Deputatları Şurasının İcraiyyə Komitəsinin orqanı olan gündəlik kütləvi zəhmətkeş qəzeti olaraq çıxmağa başladı.[11]

Sonradan, müxtəlif siyasi dəyişikliklər və hadisələrlə əlaqədar olaraq təsisçilərin sayı və adları bir neçə dəfə dəyişdi: məsələn, 1927-ci ilə qədər qəzet Bolşeviklərin Ümumittifaq Kommunist Partiyası Qroznı Rayon Komitəsinin, Ticarət Şurasının orqanı oldu. Həmkarlar İttifaqları və Fəhlə, Kəndlilər və Qırmızı Ordu Deputatları Şəhər Şurasının,[12] 4 noyabr 1928-ci ildən — Ümumittifaq Kommunist Partiyasının (Bolşeviklər) Çeçenistan Təşkilat Bürosunun orqanı, Sovet İttifaqının təşkilat bürosu və Çeçen Regional İcraiyyə Komitəsi və Fəhlə, Kəndli və Qırmızı Ordu Deputatları Şəhər Şurasının,[13] 1929-cu ilin yanvarından — Bolşeviklərin Ümumittifaq Kommunist Partiyası Çeçenistan Regional Komitəsinin, Çeçenistan Regional İcraiyyə Komitəsinin, Çeçen Regional Həmkarlar İttifaqlarının və Qroznı Şəhər Şurasının rəsmi çap vasitəsinə çevrilərək onların tabeliyinə verildi.[14].

1930–1990-cı illər

[redaktə | mənbəni redaktə et]
"Qroznı fəhləsi" qəzetinin redaksiyasının yerləşdiyi Nəşriyyat Evi

1930-cu illərdə qəzet redaksiya heyətinin paytaxtdan kənar fəaliyyətini təşkil etdi. Bunun sayəsində qəzetin bir sıra xüsusi nömrələri nəşr olundu. Belə ki, 1931-ci ildə "Yeni mədənlərdə xüsusi Qroznı fəhləsi",[15] 1933-cü ildə kolxozçuların regional qurultayında "Qroznı fəhləsi" və "Qroznı işçisi" nəşr edildi.[16] 1934-cü ildə "Qüllələrin səsi",[17] "Qroznı fəhləsi" və "Maliyyə Cəbhəsi"[18] qəzetlərinin müştərək nəşri təşkil olundu. 1934, 1935 və 1938-ci illərdə "Qroznı fəhləsi (Raboçi)" və "Neftin Texnikası" qəzetlərinin bir neçə müştərək buraxılışı da oldu.[19][20][21].

1934-cü ildən başlayaraq "Qroznı fəhləsi"nin təsisçilərinin adları dəfələrlə dəyişdi. Qəzet VKP (b) Çeçen-İnquş vilayət komitəsinin, Çeçen-İnquş Muxtar Sovet Sosialist Respublikası icra komitəsinin və Qroznı şəhər məclisinin rəsmi çap orqanı oldu.[22] 2 avqust 1938-ci ildən — VKP (b) vilayət komitəsinin və şəhər komitəsinin, Çeçen-İnquş MSSR Ali Soveti Rəyasət Heyətinin,[23] 1940-cı ilə qədər rayon komitəsinin,[24] 1942-ci ilin yanvarından — VKP (b) və Çeçenistan Ali Şurasının regional və Qroznı şəhər komitələrinin,[25] 4 mart 1944-cü ildən Qroznı şəhər komitələrinin,[26] 4 aprel 1944-cü ildən Qroznı vilayət komitəsinin, SSRİ bölgə məclisi kimi müxtəlif təşkilatların tabeliyinə verilmişdir.

1950-ci illərdə də qəzet bir neçə dəfə təsisçisini dəyişdi.[27] Belə ki, 29 oktyabr 1952-ci ildə Sov.İKP Qroznı Regional Komitəsinin və Fəhlə Xalq Deputatları Regional Şurasının,[28] 17 fevral 1957-ci ildən SSRİ Çeçen-İnquş Komitəsinin və Çeçen-İnquş ASSR Təşkilat Komitəsinin,[29] 26 sentyabr 1957-ci ildən- Çeçen-İnquş regional və Qroznı dağlarının orqanı, Çeçen-İnquş ASSR təşkilat komitəsi və Qroznı şəhər fəhlə deputatları məclisinin,[30] 1958-ci ildən Çeçen-İnquş vilayəti Qroznı şəhər komitələrinin və Ali Sovetin və Çeçen-İnquş ASSR-in rəsmi çap orqanı olmuşdur.[31]

1964-cü ilə qədər qəzetin təsisçiləri İKP Çeçen-İnquş vilayət komitəsi, Çeçen-İnquş ASSR Ali Soveti və Nazirlər Soveti idi. Qeyd edilən dövlət qurumlarının təsisçiliyi 6 oktyabr 1990-cı ilədək qəzetin alt başlığında qaldı.[32].

1967-ci ilin martında "Qroznı fəhləsi" qəzeti "Qırmızı əmək bayrağı" ordeni ilə təltif edildi.

1971-ci ildə qəzetin tirajı 110 min nüsxə təşkil edirdi.

1990-cı illər

[redaktə | mənbəni redaktə et]

24 avqust 1990-cı ildə, yenidənqurma və aşkarlığın ardınca qəzetin adı "Çeçen-İnquşetiyanın Səsi" olaraq dəyişdirildi.[33] 7 oktyabr 1990-cı ildən nəşr orqanı respublika ictimai-siyasi qəzeti,[34] 30 aprel 1992-ci ildən respublika müstəqil ictimai-siyasi qəzeti olaraq dərc olunurdu.[35].

21 may 1992-ci ildə qəzet Çeçenistan Respublikası Parlamentinin rəsmi nəşri olur və yeni bir ad alır — "Çeçenistan Respublikasının Səsi". Baş redaktor Musa Musaev və işçilərin bir hissəsi müstəqil qəzet statusundan məhrum olmaqla razılaşmadıqları üçün nəşri tərk edirlər.[36][37] 1 yanvar 1993-cü ildə altyazıdan "müstəqil" sözü yox olur, o andan "Çeçenistan Respublikasının Səsi" ictimai-siyasi qəzet olaraq nəşr olunmağa başladı.

Qəzetin bağlanması və nəşrinin bərpası

[redaktə | mənbəni redaktə et]
1993-cü ildə anti-Dudaev müxalifətini dəstəklədiyi üçün qəzetin başlanması əmrini verən Çeçenistan Respublikasının vitse-prezidenti Zəlimxan Yandarbiyev

1993-cü ilin may ayında Çeçenistan Respublikasının vitse-prezidenti Zəlimxan Yandarbiyevin əmri ilə Cövhər Dudayev administrasiyasını tənqid etdiyi və anti-Dudaev müxalifətini dəstəklədiyi üçün parlament qəzetinin nəşri dayandırıldı. Qəzet 1993–1994-cü illərdə Urus-Martan "Marşo" qəzetinin bazasında "Xalqın səsi" adı altında gizli şəraitdə nəşr olundu.

Bu zaman nəşr Çeçenistan Respublikasının demokratik qüvvələrinin qəzeti olaraq tanınırdı. 1994-cü ilin sonunda hərbi hadisələr zamanı qəzet bağlanmışdı.

1995-ci ilin may ayında redaktor Musa Musayevin rəhbərlik etdiyi nəşrin keçmiş işçiləri köhnə "Qroznı fəhləsi" adı ilə qəzetin nəşrini bərpa etdilər. Qroznıdakı eyni adlı mətbəənin dağıdılması səbəbiylə "Qroznı fəhləsi" Mineralnıye Vodı şəhərində nəşr olunmağa başladı.[38]

Eyni zamanda, "Qroznı fəhləsi"nin tarixi varisi olduğunu iddia edən "Çeçenistan Respublikasının Səsi" qəzeti nəşr olunmağa başladı. Bu nəşr 2000-ci illərin ikinci yarısına qədər mövcud idi.

1995-ci ilin iyul-oktyabr aylarında Ruslan Xasbulatov tərəfdarlarının qəzeti "Həyat" ("qəzetdəki qəzet") müvəqqəti olaraq "Qroznı fəhləsi"nin səhifələrində çap edildi.

1996-cı ilin avqustunda qəzetin müxbiri İvan Qoqun Birinci çeçen müharibəsi zamanı Qroznı küçəsində baş verən atışmada ölümcül yaralandı.[39]

1996-cı ildə "Qroznı fəhləsinin"nin tirajı 14 min nüsxə idi.[40]

6 avqust 1998-ci ildə qəzet rus və rusdilli əhali üçün "Həmvətən" əlavəsini nəşr etməyə başladı.[41] "Həmvətən"in redaktoru Çeçenistanın İçkeriya Respublikası Prezidentinin rusdilli əhali ilə iş üzrə müşaviri Anatoli Mitrofanov idi. 1999-cu ilin fevral ayında əlavənin redaktoru qaçırıldı və öldürüldü, "Həmvətən"in nəşri dayandırıldı.[42]

1990-cı illərin sonunda Asyat Vazayevanın rəhbərliyi altında "Qroznı Raboçiy" in nəzdində aylıq "Harmoniya" mədəni-maarif əlavəsi nəşr olundu.[40]

1999-cu ilin oktyabrında qəzetin müxbiri Süphan Əpendiyev İkinci Çeçenistan müharibəsi zamanı Qroznı küçəsindəki bombalanma və atışma zamanı ölümcül yaralandı.[39] İkinci Çeçen müharibəsinin başlaması ilə əlaqədar olaraq qəzet İnquşetiya ərazisində çıxmağa başladı. Bu dövrdə, qəzet əsasən Çeçenistan Respublikasından qaçqın düşən respublika sakinləri arasında yayılırdı. Qəzetin tirajı 2 min nüsxə idi, tirajın bir hissəsi Çeçenistana çatdırılırdı.[43]

Müasir dövrdə qəzetin vəziyyəti

[redaktə | mənbəni redaktə et]
2013-cü ildə qəzetin baş redaktoru Leyma Turpalovun aldığı Çeçenistan Respublikası Parlamentinin Fəxri Fərmanı

Maliyyə çatışmazlığı səbəbindən qəzet 2001-ci ilin yazında mütəmadi olaraq nəşrini dayandırdı. Bundan sonra iki dəfə işini bərpa etdi, 2002-ci ilin yayında qəzet daha da nəşr olunmaq üçün qrant qazandı. Nəşrin sabit nəşri 2003-cü ilin əvvəlindən bərpa edildi.

2003-cü ildə qəzetin baş redaktoru Musa Muradov Jurnalistləri Müdafiə Komitəsinin Beynəlxalq Mətbuat Azadlığı Mükafatını aldı.[44]

15 oktyabr 2003-cü ildə qəzetin təsisçisi olan "Qroznı fəhləsi qəzeti" Qapalı Səhmdar Cəmiyyəti hüquqi şəxslərin vahid dövlət reyestrinə daxil edildi.

2003-cü ildən qəzetin baş redaktoru Leyma Abdullayeviç Turpalovdur. 2007-ci ildə "Qroznı fəhləsi"nin redaktoru Beynəlxalq Jurnalistlər Mərkəzinin (ICFJ) Qafqazda Ekosistemlərin Qorunması üzrə Əməkdaşlıq Fondunun dəstəyi ilə Gürcüstan, Azərbaycan, Ermənistan və Rusiyadan olan jurnalistlər üçün təşkil etdiyi Biomüxtəliflik Hesabatçılığı Mükafatı müsabiqəsində fəxri ad aldı.[45]

2007-ci ildə qəzetin redaksiyası qəzetin 90 illiyi münasibətilə "Qroznı fəhləsi" kitabını nəşr etdi. Kitabın müəllifləri və tərtibçiləri "Qroznı fəhləsi qəzeti" ASC-nin baş direktoru Musa Muradov və qəzetin baş redaktoru Leyma Turpalov olmuşdu. Qəzetin 90 illik yubileyini qeyd edərkən, qəzetin ən stajlı işiçiləri olan, 55 il qəzetdə işləyən fotomüxbirlər N.Kobiaşvili və jurnalist Oleq Djurqayevə Çeçenistan Respublikasının Prezidenti Ramzan Kadırov və İnquşetiya Respublikasının Prezidenti Murat Zyazikov tətəfindən yubiley medalları təqdim edildi. İnquşetiya Respublikası Prezidentinin fərmanı ilə İnquşetiyada qəzetin nəşrinin davam etdirilməsinə və yaşamasına töhfə verən qəzetin əməkdaşlarına fəxri adlarda təqdim olundu. Musa Muradov, Leyma Turpalov, Asiyat Murtazaliyeva, Adlan Saqaipov və başqalarına "İnquşetiya Respublikasının əməkdar mədəniyyət işçisi" fəxri adı verildi.

Yubiley tarixində "Bolşeviklərin ruporluğundan oxucular üçün qəzetə çevrilmə" adlı sənədli filmi təqdim edildi. Eyni zamanda qəzet yenidən "Qroznı fəhləsi" mətbəəsində nəşr olunmağa başladı.[46]

2011-ci ildə qəzet müxbiri Zarihan Zubairayeva ən yaxşı analitik məqalə üçün çap mətbuatı sahəsində "İskra" Milli Mükafatının laureatı oldu.[47][48]

2013-cü ildə qəzetin baş redaktoru Leyma Turpalov Çeçenistan Respublikası Parlamentindən Fəxri Fərmanını aldı.[49]

2013-cü ilin yanvar ayından etibarən "Qrozni Fəhləsi" nəşrini təsisçisinin maliyyə çətinlikləri səbəbindən dayandırdı. Qəzet özünü maliyyələşdirə bilmədi və yalnız dövlət dəstəyi ilə çap edilə bilərdi. Bununla müstəqil nəşr orqanı ünvanını itirirdi. 6 Avqust 2013-cü ildə qəzetin nəşri bərpa edildi. İctimai -siyasi qəzet əvəzinə nəşr fərqli bir anlayış əldə etdi. "Qrozni Fəhləsi" qəzeti hazırda tarixi, elmi, təhsil, mədəniyyət və təhsil nəşri kimi fəaliyyət göstərir.[50]

Qısa tarixi arayış

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Vaxt Nəşrin adı
03.1917 "Yoldaş"
12.1917 "Qroznı rayonu fəhlə və hərbçi deputatları Sovetinin xəbərləri"
1920 "Qafqaz əmək ordusu və Qroznı-Vladiqafqaz revkomunun xəbərləri"
1920 "Qafqaz əmək ordusu siyasi şöbəsinin və Qroznı ordu revkomunun xəbərləri"
~1921 "Qırmızı üsyançı"
1921 "Qırmızı əmək"
1922 "Neft fəhləsi"
07.11.1924 "Qroznı fəhləsi"
24.08.1990 "Çeçen-İnquş səsi"
21.05.1992 "Çeçenistan Respublikasının səsi"
05.1993 "Xalqın səsi"
05.1995 "Qroznı fəhləsi"

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ 1 2 3 "История издания". Archived from the original on 2013-11-09. İstifadə tarixi: 2021-10-05.
  2. ↑ "Грозненский рабочий: общественно-политическая газета". 2016-03-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-10-07.
  3. ↑ "Тимур Музаев "ЧЕЧЕНСКИЙ КРИЗИС — 99. Политическое противостояние в Ичкерии: расстановка сил, хроника, факты" / Часть I". 2013-10-30 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-10-07.
  4. ↑ Газета "Красный труд", № 32, 25 февраля 1921 года
  5. ↑ Газета "Красный труд", № 82, 28 апреля 1921 года
  6. ↑ Газета "Красный труд", № 240
  7. ↑ Газета "Красный труд", № 255, 29 ноября 1921 года
  8. ↑ Газета "Нефтерабочий", № 35, февраль 1922 года
  9. ↑ Газета "Нефтерабочий", № 193, 23 августа 1924 года
  10. ↑ Газета "Нефтерабочий", № 258, 6 ноября 1924 года
  11. ↑ Газета "Грозненский рабочий", № 1, 7 ноября 1924 года
  12. ↑ Газета "Грозненский рабочий", № 64, 22 марта 1927 года
  13. ↑ Газета "Грозненский рабочий", № 258, 4 ноября 1928 года
  14. ↑ Газета "Грозненский рабочий", № 1, январь 1929 года
  15. ↑ "Грозненский рабочий на Новых Промыслах". 2014-06-02 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-10-07.
  16. ↑ "Грозненский рабочий на областном съезде колхозников-ударников". 2016-03-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-10-07.
  17. ↑ "Грозненский рабочий. Голос вышек". 2014-06-02 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-10-07.
  18. ↑ "Финансовый фронт и Грозненский рабочий". 2014-06-02 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-10-07.
  19. ↑ "Грозненский рабочий. Техника нефти". 2014-06-02 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-10-07.
  20. ↑ "Грозненский рабочий. Техника нефти". 2014-06-02 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-10-07.
  21. ↑ ""Грозненский рабочий", "Техника нефти" на заводе "Красный молот"". 2014-06-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-10-07.
  22. ↑ Газета "Грозненский рабочий", № 79, 1934 год
  23. ↑ Газета "Грозненский рабочий", № 177, 2 августа 1938 года
  24. ↑ Газета "Грозненский рабочий", № 56, 1940 год
  25. ↑ Газета "Грозненский рабочий", № 1, январь 1942 года
  26. ↑ Газета "Грозненский рабочий", № 45, 4 марта 1944 года
  27. ↑ Газета "Грозненский рабочий", № 67, 4 апреля 1944 года
  28. ↑ Газета "Грозненский рабочий", № 216, 29 октября 1952 года
  29. ↑ Газета "Грозненский рабочий", № 34, 17 февраля 1957 года
  30. ↑ Газета "Грозненский рабочий", № 191, 26 сентября 1957 года
  31. ↑ Газета "Грозненский рабочий", № 78, 1958 год
  32. ↑ Газета "Грозненский рабочий", № 38, 6 октября 1990 года
  33. ↑ Газета "Голос Чечено-Ингушетии", № 1, 24 августа 1990 года
  34. ↑ Газета "Грозненский рабочий", № 39, 7 октября 1990 года
  35. ↑ Газета "Голос Чечено-Ингушетии", № 84, 30 апреля 1992 года
  36. ↑ Газета "Голос Чеченской Республики", № 95, 21 мая 1992 года
  37. ↑ Мария Катышева. "«Забытые» страницы газеты «Грозненский рабочий»". Журнал «Дош», № 2 (20). 2008. 2013-08-31 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-08-21.
  38. ↑ http://www.fedy-diary.ru/?page_id=6580 Arxivləşdirilib 2013-10-30 at Archive.today Тимур Музаев "ЧЕЧЕНСКИЙ КРИЗИС — 99. Политическое противостояние в Ичкерии: расстановка сил, хроника, факты" / Часть I
  39. ↑ 1 2 Саид Эминов. "«Чеченский почерк»". ru:Кавказская политика. 2012-12-17. 2013-08-31 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-08-21.
  40. ↑ 1 2 Лёма Турпалов. Средства массовой информации Чеченской республики в условиях российско-чеченского противостояния // Чечня и Россия: общества и государства (Сборник статей. Публикации Музея и общественного центра имени Андрея Сахарова). Редактор-составитель — доктор исторических наук Д. Е. Фурман (3). Полинформ-Талбури. 1999. ISBN 5-93516-004-8.
  41. ↑ Газета "Грозненский рабочий", № 32, 6 августа 1998 года
  42. ↑ "Русские в Чечне". 2014-06-02 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-10-07.
  43. ↑ http://www.watchdog.cz/?show=000000-000003-000002-000024&lang=2 Arxivləşdirilib 2011-03-10 at the Wayback Machine Пресса Чеченской Республики
  44. ↑ "Осужденному азербайджанскому журналисту присудили международную премию". Интернет и СМИ. ru:Lenta.ru. 2009-11-25. 2013-08-31 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-08-20.
  45. ↑ "ArmeniaNow.Com Claims Top Prizes In Caucasus Contest". Press Releases (ingilis). ru:Critical Ecosystem Partnership Fund. 2007-11-23. 2013-06-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-06-14.
  46. ↑ "У газеты "Грозненский рабочий" 90-летний юбилей". 2016-03-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-10-07.
  47. ↑ Сергей Самсонов. "«Искра» в бронзовом исполнении". Общество. ru:Известия. 2011-03-14. 2013-08-31 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-08-21.
  48. ↑ Татьяна Гантимурова. "Журналистка из Чечни стала лауреатом премии «Искра-2010»". Российская Федерация, СКФО, Северный Кавказ, Чечня > Общество. ru:Кавказский Узел. 2011-03-05. 2013-08-31 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-08-21.
  49. ↑ Алексей Емельянов. "Благодаря журналистам люди узнали правду о том, что происходит в Чечне". Ставрополь (Кавказ). ru:Московский комсомолец. 2013-01-27. 2013-08-31 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-08-21.
  50. ↑ Газета "Грозненский рабочий", № 1 (21332), 6 августа 2013 года

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]