Qumer Kuvatov (başq. Ҡыуатов Ғүмәр Мөхәммәтғалим улы; 29 iyun 1893[1], Ziançurinski rayonu – 6 aprel 1946[1], Moskva) — başqırd milli hərəkatının fəal iştirakçısı, Başqırd Muxtar Sovet Sosialist Respublikası Xalq Səhiyyə Komissarı (1919–1928), ictimai və dövlət xadimi, cərrah.
| Qumer Kuvatov | |
|---|---|
| başq. Ҡыуатов Ғүмәр Мөхәммәтғалим улы | |
| Doğum tarixi | 29 iyun 1893[1] |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 6 aprel 1946[1] (52 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Dəfn yeri | |
| Təhsili | |
| Fəaliyyəti | siyasətçi |
Kuvatov Qumer 1893-cü il yanvarın 10-da Orenburq quberniyasının Orsk qəzasının Userqan volostunun Kuvatovo-Bikberdino kəndində (indiki Başqırdıstanın Ziançurinski rayonunun Utyaqulovo kəndi)[2] anadan olmuşdur. Kuvatovlar başqırd zadəgan nəslindəndir. Osman Kuvatovun qardaşı, Muhametqalim Kuvatovun oğludur.
1912-ci ildə Kuvatov Orenburq gimnaziyasını bitirib, 1917-ci ildə isə Kazan Universitetinin tibb fakültəsində cərrahiyyə ixtisası üzrə təhsil almışdır. Fevral inqilabından sonra Qumer Kuvatov Başqırd milli hərəkatının fəal iştirakçısına çevrilir, III Ümumbaşqırd Qurultayının işində iştirak edir, bu müddət ərzində Başqurdistanın rəhbər orqanlarına daxil edilir və 2012-ci ilin dekabrında respublikasının rəhbər orqanlarına, Kiçik Qurultayına seçilir. Onun qardaşı Osman Kuvatov Başqırd hökumətinin üzvü olur. Sonra Kuvatov cərrah və hərbi hospitalın müdiri işləyir. O, 11 saylı siyahı üzrə (federalçı başqırdlar) Ufa seçki dairəsindən Müəssislər Məclisinin deputatı seçilib. 1918-ci il yanvarın 5-də Müəssislər Məclisinin iclasının üzvü. Təsis Məclisi komitəsinin üzvü olub[3], başqırd federalistləri adından iclaslarda iştirak edib. Başrevkomun 23 may 1919-cu il tarixli qərarı ilə Kuvatov Qumer respublika tarixində ilk dəfə BMSSR Xalq Səhiyyə Komissarı təyin edilmiş və 1928-ci ilə qədər bu vəzifəni icra etmişdir. O, elə ilk günlərdən respublikada müalicə-profilaktika işlərinin təşkilinə, eləcə də epidemiyalara (tif, vəba və s.) və 1921–1922-ci illərdəki aclığa qarşı fəal şəkildə mübarizə aparmağa başlayır. Əhali arasında şəxsi gigiyena, epidemiyaya qarşı mübarizə və digər mövzularda mühazirələr, həm rus, həm də başqırd dillərində buklet, broşür və plakatların paylanması yolu ilə sanitar-maarifləndirmə işlərinə başlanılır[4]. Gələcəkdə Qumer Xalq Səhiyyə Komissarı vəzifəsini tutaraq, onun komissarlığının aparatının qurulmasında və möhkəmləndirilməsində, tibb şəbəkəsinin inkişafında, tibb kadrlarının hazırlanmasında və tərbiyəsində, təşkilatlanmasında böyük rol oynamışdır. Respublikada ana və uşağın mühafizəsi sisteminin qurulmasında, həmçinin Ufa Göz Xəstəlikləri Elmi-Tədqiqat İnstitutunun qurulmasında və inkişafında, onun xarici şirkətlərin avadanlıq və tibbi alətləri ilə təchiz edilməsində fəal iştirak etmişdir[5].
1928-ci ildə Kuvatov Ümumrusiya Mərkəzi İcraiyyə Komitəsinin Rəyasət Heyətində BMSSR hökumətinin səlahiyyətli nümayəndəsi təyin edilir. 1930-cu ildə Moskvada Kommunist Akademiyası nəzdində Y. Sverdlov adına Ali Əsəb Fəaliyyəti İnstitutunun aspiranturasına daxil olur. 1931–1932-ci illərdə Kuvatov Qumer Qırmızı Professorlar İnstitutunun direktor müavini vəzifəsinə təyin edildi. Sonra uzun müddət Ali Əsəb Fəaliyyəti İnstitutunda və Ümumittifaq Eksperimental Tibb İnstitutunda məsul vəzifələrdə çalışır. Kuvatov ali sinir fəaliyyətinə dair bir sıra elmi məqalələr də dərc etdirmişdir.
1938-ci il yanvarın 25-də Leninqrad Dairə Komitəsində Kuvatovun zadəgan mənşəli olması, onun zemstvo şurasının sədri vəzifəsinə seçilməsi ilə bağlı işə baxılaraq ona şiddətli töhmət verilir.
Böyük Vətən müharibəsinin başlaması ilə professor Kuvatov sovet ordusu sıralarında olur, Moskva vilayətində hərbi hospitallarda məsul vəzifələrdə çalışır. 1942-ci ildən rayon xəstəxanası bazasının müdiri olur. 1945-ci ildə Qumer Moskva vilayətinin Fizioterapiya Xəstəxanasının baş həkimi təyin edilir.
Kuvatov Qumer 6 iyun 1946-cı ildə Moskvada vəfat etmiş və Novodeviçi qəbiristanlığında dəfn edilmişdir.
Başqırdıstanın paytaxtında Respublika Klinik Xəstəxanası onun adını daşıyır.
Ufa şəhərinin Kalininski rayonunda onun adına küçə vardır.