Rudolf Markus

Rudolf Markus (Rudolf "Rudy" Artur Markus; 21 iyul 1923[1][2], Monreal, Kvebek[7][8])[9][10], Monreal, Kanada) — Kanada əsilli amerikalı kimyaçı, məhlullarda elektronların ötürülməsi nəzəriyyəsinin (Marcus nəzəriyyəsi) banisi, 1992-ci il Kimya üzrə Nobel mükafatı laureatı "Kimyəvi sistemlərdə elektron ötürmə reaksiyaları nəzəriyyəsinə verdiyi töhfələrə görə"). Dövrümüzün görkəmli nəzəri kimyaçılarından biri[11]. Fəlsəfə doktoru (1946 il), 1978-ci ildən dərs dediyi Kaltekdə professor[12]. ABŞ Milli Elmlər Akademiyasının (1970 il)[13] və Amerika Fəlsəfə Cəmiyyətinin (1990 il)[14] üzvü, London Kral Cəmiyyətinin (1987 il)[15], Çin Elmlər Akademiyasının (1998 il) əcnəbi üzvü[16].

Rudolf Markus
Doğum tarixi 21 iyul 1923(1923-07-21)[1][2] (101 yaş)
Doğum yeri
Elm sahəsi kimya
Elmi dərəcəsi
İş yerləri
Təhsili
Üzvlüyü
Mükafatları Kimya üzrə "Nobel" mükafatı ABŞ Milli Elmlər medalı
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Bioqrafiyası

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Ormstounda, Avropadan gələn yəhudi mühacir Meer Markus və Ester Koen ailəsində anadan olub (anası Mançesterdən Kanadaya, atası Kovno əyalətinin Vilkomir şəhərindən Nyu Yorka köçüb).[17][18] Onun 3 yaşı olanda ailə Detroyta köçdü və 6 il sonra Monreala qayıtdı. Ata Monreal Gazette mətbəəsində, tikiş emalatxanasında gündəlik fəhlə işləyir, Halifax və Ontarioda foto çərçivələrini satır, ərzaq mağazalarında məmur köməkçisi işləyirdi və ailə çox ağır vəziyyətdə yaşayırdı. O, Monrealda fəhlə sinfi yəhudi məhəlləsində Baron Byng Liseyində oxuyub. MakQilla Universitetində təhsil alıb, 1943-cü ildə bakalavr, 1946-cı ildə isə Fəlsəfə doktoru pilləsinə yüksəlib (PhD). Son kursdan bəri o, Bruklin Politexnik İnstitutunda (1951–64 il)[19], daha sonra Şimali Karolina Universitetində işləmiş və burada 1952-ci ildə Rays-Ramsperger-Kassell-Markusun ümumi nəzəriyyəsini inkişaf etdirərək keçid nəzəriyyəsi ilə birləşdirmişdir.1958-ci ildə ABŞ vətəndaşlığını alıb. 1962-ci ildən İllinoys Universitetində işləyib (1964–78il).[20] İndi 1978-ci ildən dərs dediyi Kaltex-də kimya professoru (Arthur Amos Noyes Professor)[21]. Amerika İncəsənət və Elmlər Akademiyasının üzvü (1973 il). 2016-cı ildə o, Greenpeace, Birləşmiş Millətlər Təşkilatı və bütün dünya hökumətlərini geni dəyişdirilmiş orqanizmlərə (GMO) qarşı mübarizəni dayandırmağa çağıran bir məktub imzaladı[22][23][24].

Mükafatları və fəxri fərmanları

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • Irving Lengmür Mükafatı (1978 il)
  • Kimya üzrə Volf Mükafatı (1984–85 il)
  • Yüzillik Mükafatı (1988 il)
  • 3M Mühazirəsi (1988 il)
  • Peter Debay Mükafatı (1988 il)
  • Uillard Gibbs Mükafatı (1988 il)
  • Milli Elm Medalı (1989 il)
  • Edqar Fahs Smit Mühazirəsi (1991 il)
  • Kimya üzrə Nobel Mükafatı (1992 il)[25]

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ 1 2 Rudolph Arthur Marcus // Brockhauz Ensiklopediyası (alm.).
  2. ↑ 1 2 Rudolph A. Marcus // Munzinger Personen (alm.).
  3. ↑ 1 2 https://search.amphilsoc.org/memhist/search?smode=advanced;f1-date=1990;startDoc=21.
  4. ↑ 1 2 Montenegro A. ORCID Public Data File 2023. 2023. doi:10.23640/07243.24204912.V1
  5. ↑ 1 2 https://www.nobelprize.org/prizes/chemistry/1992/marcus/biographical/.
  6. ↑ 1 2 NNDB (ing.). 2002.
  7. ↑ 1 2 Finding Aid for the R.A. Marcus Papers 1951-2001. Online Archive of California.
  8. ↑ 1 2 Interview with Nobel Laureate Rudolph Marcus. 2007.
  9. ↑ Rudolph Arthur Marcus // Brockhaus Enzyklopädie (нем.) / Hrsg.: Bibliographisches Institut & F. A. Brockhaus, Wissen Media Verlag
  10. ↑ Rudolph A. Marcus // Munzinger Personen (нем.)
  11. ↑ APS Member History. Дата обращения: 26 марта 2022. Архивировано 26 марта 2022 года.
  12. ↑ APS Member History. Дата обращения: 26 марта 2022. Архивировано 26 марта 2022 года.
  13. ↑ Rudolph A. Marcus Архивная копия от 24 марта 2019 на Wayback Machine
  14. ↑ APS Member History. Дата обращения: 26 марта 2022. Архивировано 26 марта 2022 года.
  15. ↑ Rudolph Marcus Архивная копия от 10 октября 2015 на Wayback Machine
  16. ↑ （Rudolph A. Marcus） (кит.). Дата обращения: 9 апреля 2019. Архивировано 25 сентября 2017 года.
  17. ↑ Rudolph A. Marcus. Дата обращения: 12 июля 2014. Архивировано 14 июля 2014 года.
  18. ↑ Rudolph A. Marcus, interviewed by Shirley K. Cohen. Дата обращения: 12 июля 2014. Архивировано 14 июля 2014 года.
  19. ↑ APS Member History. Дата обращения: 26 марта 2022. Архивировано 26 марта 2022 года.
  20. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2019-01-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-10-19.
  21. ↑ APS Member History. Дата обращения: 26 марта 2022. Архивировано 26 марта 2022 года.
  22. ↑ 107 Nobel laureates sign letter blasting Greenpeace over GMOs. Дата обращения: 30 июня 2016. Архивировано 29 июня 2016 года.
  23. ↑ Laureates Letter Supporting Precision Agriculture (GMOs). Дата обращения: 30 июня 2016. Архивировано 7 июля 2016 года.
  24. ↑ Список нобелевских лауреатов, подписавших письмо. Дата обращения: 30 июня 2016. Архивировано 2 сентября 2017 года.
  25. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2023-06-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-10-19.

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]