Sayano-Şuşensk su anbarı

Sayano-Şuşensk su anbarı
Ölkə	Rusiya
Dəniz səviyyəsi	540 m
Uzunluğu	312 m
Eni	9 m
Sahəsi	621 m²
Həcmi	31,3 m³
Axan çaylar	Yenisey
Su sistemi	Yenisey → Kara dənizi
Bəndi	Sayano-Şuşensk SES

Sayano-Şuşensk su anbarı — Yenisey çayında Sayano-Şuşensk su-elektrik stansiyasının tikintisi nəticəsində meydana gələn su anbarı. Hündürlüyü dəniz səviyyəsindən 540 metrdir^[1].

Su anbarı layihəsi Sayano-Şuşensk su-elektrik stansiyasının ayrılmaz hissəsidir. Sayano-Şuşensk SES layihəsinin ayrı-ayrı komponentlərinə aşağı byref və ətraf mühitin qorunması bölmələri də daxil edilmişdir. Su anbarının ətraf mühitə təsirini müxtəlif dərəcədə azaltmaq üçün tədbirlər planlaşdırılmış və həyata keçirilmişdir: ictimai səhiyyə üçün təhlükəli olan su anbarının mümkün çirklənmə mənbələriaradan qaldırılmışdır. Rusiya Federasiyası hökumətinin 16 noyabr 2006-cı il tarixli qərarı ilə Sayano-Şuşensk su anbarı, müstəsna federal mülkiyyətində olacaq strateji içməli su mənbəyi olan 70 su anbarı siyahısına daxil edildi. Onların su ehtiyatlarının istifadəsi Rusiya Federasiyasının bir və ya daha çox subyektinin əhəmiyyətli ərazilərinin içməli və məişət suyu təchizatı ilə təmin etmək üçün həyata keçirilir.

Su anbarının səthinin 42% -i Tuvada yerləşir. Bunun çox hissəsi Tuva vadisinə düşür — respublikanın Uluq-Xem və Çaa-Xol kojunları. Su anbarının doldurulması zamanı Şaqonar (Köhnə Şaqonar) şəhəri və Çaa-Xol kəndi su altında qalmışdır.

Su anbarı Sayano-Şuşensk su-elektrik stansiyası mövsümi tənzimlənirə. Tam dolma zamanı anbar 312 km-ə qədər uzanır, bunun 77 km Tuva Respublikası daxilində, o cümlədən Tuva 52 kilometri Tuva vadisində yerləşir. Yerdə qalan 235 km Krasnoyarsk diyarı ərazisi boyunca uzanır.

Sayano-Şuşensk su anbarında 11 müntəzəm rast gəlinən nadir quş növləri Rusiyanın Qırmızı Kitabına daxil edilmişdir. Berqut, Çay qaraquşu, Şahin kimi quşlar üçün sabit qorunan rejim təmin edilmişdir. Eyni zamanda Berqut üçün optimal şərtlər Qərbi Sayanın məhs Sayano-Şuşensk su anbarı ətrafı hissəsində və onun qollarında ideal olaraq qalır. Tuvadakı Yenisey çayının su altında qalan ərazilərində, Bolşaya Paşkina, Coyda əvvəllər yuvarlanan qara leylək üçün buna bənzər əlavə mühafizə tədbirləri görülməlidir. Bu yerlərdə leyləklər görünməyə davam edir, lakin yuva qurmurlar^[2].

Normal bir tutma səviyyəsində su anbarı aşağıdakı xüsusiyyətlərə malikdir:

Sayan dərəsi daxilində: eni — 0,5–3 km, dərinliyi — 30 ilə 220 m arasında (Sayano-Şuşensk su-elektrik stansiyasının bəndində), Tuva hövzəsində (su anbarı göl kimi xarakterikdir): eni — 6–9 km, dərinliyi — 8 ilə 30 m;

Anbar səthinin sahəsi — 621 km²;

Su anbarının ümumi həcmi — 31,34 km³;

İstifadəyə yararlı həcmi — 15,34 km³;