Tuva

Tıva Respublikası (rus. Республика Тыва, tıva Тыва Республика) — Rusiya Federasiyasındaki 22 muxtar republikadan biri.

Tıva
Тыва Республика
Bayraq[d] Gerb[d]
Tuva Respublikasının himni
51°47′ şm. e. 94°45′ ş. u.HGYO
Ölkə	Rusiya
İnzibati mərkəz	Kızıl
Dövlət Başçısı	Şolban Kara-ool
Qurultay Sədri	Davaa Kan-ool
Tarixi və coğrafiyası
Yaradılıb	1993 (1991)
Sahəsi	170.500 km²
Saat qurşağı	Krasnoyarsk vaxtı[d]
Əhalisi
Əhalisi	337.524 nəf. (2024)
Rəsmi dili	Tıvaca, Rusca
Rəqəmsal identifikatorlar
ISO kodu	RU-TY
Avtomobil nömrəsi	17
Rəsmi sayt
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Respublikanın ərazisi 170.5 min kvadrat kilometrdir .^[1] Tuvanı Asiya qitəsinin coğrafi mərkəzi adlandırırlar. Bu həm də Tuvanın nəqliyyat yolları üzərində yerləşməsi ilə əlaqədardır. Tıva Respublikası dağlıq ölkədir. Tuva və Toca çökəklikləri yerləşir. Əsas faydalı qazıntıları kobalt, civə, qızıl, daş kömür, dəmir və s-dir. İqlimi kəskin kontinentaldır. Yanvar ayının temperaturu- 35°S, iyul ayınında isə 12°S olur. Yağıntının miqdarı 250–400 mm-dir. Əsas çayları Yenisey və onun qollarıdır. Respublika ərazisində çol landşaftı, dağ şabalıdı torpaqlar geniş yayılmışdır. Dağ yamaclarında qaraşam, dağlıq sahələrdə tundra bitkiləri yayılmışdır. Bu isə əkinçilik və heyvandarlığın inkişafına geniş imkanlar yaradır.

2002-ci ildə aparılmış siyahıya almaya əsasən respublikada 305.510^[2] , 1 yanvar 2007-ci ilə olan rəsmi təxminə əsasən isə 309.439 nəfər^[3] əhali yaşayır. Tıva Respublikası əhalisinin 60% - dən çoxu tıvalılardır. Əhalinin 47% - i şəhərlərdə, 53%- i kəndlərdə yaşayır. Böyük şəhərləri Qızıl, Şanqonar və Cadandır.

Tıvada hasilat sənayesi, yüngül və yeyinti sənayesi, meşə-ağac emalı inkişaf etmişdir. Kənd təsərrüfatı dənli və yem bitkilərinin becərilməsi və heyvandarlıq istiqamətlidir. Heyvandarlıqda ətlik – südlük qaramal və zərifyunlu qoyunçuluq əsas yer tutur. Respublikanı xarici aləmlə bağlayan yeganə avtomobil yolu Qızıl – Minusinsk magistralıdır.

• Qızıl – 104.105 nəfər (2002-ci il siyahıya almasına əsasən)^[4]

• 27 dekabr 2011-ci il tarixində saat Moskva vaxtı ilə 19:22-də Kaa-Xem rayonunda (Kızıldan 100 km şərqdə) maqnitudası 6,7 olan 9,5 bal gücündə zəlzələ olub. Daha sonra isə 6 bal gücündə təkrar təkanlar (afterşok) baş verib^[5][6][7]. (rus.)

1. ↑ "RussiaOutdoors - Путешествия по России". 2022-03-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2009-06-16.
2. ↑ "Население по национальности по субъектам Российской Федерации (XLS). Проверено 4 мая 2009". 2006-11-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2009-06-16.
3. ↑ "Tuva Respublikası hökumətinin rəsmi veb səhifəsi". 2016-03-07 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2009-06-16.
4. ↑ "RussiaOutdoors - Путешествия по России". 2022-03-31 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2009-06-13.
5. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2016-03-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-12-28.
6. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2016-03-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-12-28.
7. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2016-03-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-12-28.

• Tuva Respublikası hökumətinin rəsmi veb səhifəsi Arxivləşdirilib 2014-02-12 at the Wayback Machine

Vikianbarda Tıva ilə əlaqəli mediafayllar var.