Stadttempel

Ştadttempel (almancadan tərcümədə "şəhər məbədi") və ya Seitenstettengasse Məbədi — Avstriyanın paytaxtı Vyana şəhərinin əsas sinaqoqudur. Ərazi Qədim şəhərdə, Seitenstettengasse 4-də yerləşir.

İudaizm
Stadttempel
Yerləşməsi
Ölkə  Avstriya
Şəhər Vyana
Yeri Qədim Şəhər
Memarlıq
İnşa tarixi 1824 – 1826
Üslubu Neoklassik
Stadttempel xəritədə
Stadttempel
Stadttempel
Saytı
ikg-wien.at/?lang=en
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Tarixi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Sinaqoq 1824–1826-cı illərdə tikilmişdir. Dəbdəbəli Stadttempel, bir ev blokunun içinə yerləşdirilimiş və prospektin açıq mənzərəsindən gizlədilmişdir. Çünki İmperator II İosif tərəfindən verilən qərara görə yalnız Roma Katolik ibadət yerlərinin ictimai prospektlərə açıq bir fasadda tikilməsinə icazə verilirdi.

Bu sərəncam 1938-ci ilin noyabr ayında Kristal gecə zamanı sinaqoqu tamamilə məhv olmaqdan xilas etdi, çünki sinaqoq yerləşdiyi binaları yandırmadan məhv edilə bilməzdi. Nasistlər Vyanadakı digər 93 sinaqoq və yəhudi ibadət evlərini dağıtdığından Stadttempel şəhərdəki İkinci Dünya Müharibəsindən sağ çıxmış yeganə sinaqoq idi.[1][2][3]

1950-ci ilin avqustunda, Teodor Herzl və valideynlərinin tabutları, İsraildə dəfn edilmədən əvvəl sinaqoqda nümayiş olundu.[4][5]

1981-ci il Vyana sinaqoquna edilən hücumda, sinaqoqdakı bir bar mitzvah mərasimində olan iki nəfər Fələstinli ərəb terrorçularının sinaqoqa pulemyot və əl bombaları ilə hücum etməsi nəticəsində öldürüldü və otuz nəfər yaralandı.[6]

Bu gün sinaqoq, təxminən 7000 üzvü olan Vyana Yəhudi Birliyi üçün əsas ibadət evidir.[4] Sinaqoq tarixi bir abidə elan edilmişdir.[4]

Memarlıq

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Seitenstettengasse[ölü keçid] 4-də ibadət evi olan yəhudi icmasının əsas binası

Sinaqoq Lixtenşteyn şahzadəsi I Cozefin saraylar, teatrlar və digər binalar tikdirdiyi Vyana memarı Jozef Kornhäusel tərəfindən zərif Bidermayer üslubunda tərtib edilmişdir. Tikintiyə rəsmi bələdiyyə memarı Yakob Heinz nəzarət edirdi.[7]

İki beşmərtəbəli yaşayış evi sinaqoq ilə eyni vaxtda inşa edilmiş, memar tərəfindən sinaqoqu dözümlü dinlərin üzvlərinə ibadət etməyə yanlız gizli fasadlarda qurulmuş binalarda icazə verən qaydalara uyğun olaraq hazırlanmışdır.[8] Sinaqoq Seitenstettengassedəki 4 saylı mənzil binası ilə struktur olaraq əlaqələndirilib.[7]

Sinaqoq özü bir oval şəklindədir. On iki İon sütundan ibarət bir halqa iki pilləli qadın qalereyasını dəstəkləyir. Bina günbəzin mərkəzindəki klassik Bidermayer üslubunda çılçıraq ilə işıqlandırılmışdır.[7]

Sinaqoqun həsr olunduğu bir vaxtda hazırlanmış və sinaqoqun daxili təsviri ilə bəzədilmiş xatirə şüşəsi indi Yəhudi Muzeyinin (Nyu-York) kolleksiyasındadır.[9]

Sinaqoq 1895-ci ildə yenidən bərpa edildi və 1904-cü ildə yəhudi memarı Vilhelm Stiassni tərəfindən ciddi bəzək əşyaları əlavə edildi və memarlıq tarixçisi Raçel Visçnitzerin fikrincə, "dizaynın sakit harmoniyası yeniləmə ilə korlandı".[4][7] Kristal gecədə vurulan ziyan 1949-cu ildə təmir edildi. "Stadttempel" 1963-cü ildə professor Otto Niedermoser tərəfindən yenidən quruldu.[4]

  • Sinaqoqun daxili görünüşü
    Sinaqoqun daxili görünüşü
  • Stadttempelin fasadı və ön giriş
    Stadttempelin fasadı və ön giriş
  • Qapı üzərindəki kitabə
    Qapı üzərindəki kitabə

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ The Jewish Community of Vienna: Existing against all the Odds, Sonia Misak, Jerusalem Letters, No. 356 8 Nisan 5757 / 15 April 1997
  2. ↑ Staff. The Stadttempel Synagogue, Vienna [ölü keçid], Beth Hatefutsoth. Accessed July 4, 2009.
  3. ↑ Bagley, Chris. "Austrian Jews have yet to regain numbers" Arxivləşdirilib 2009-02-14 at the Wayback Machine, San Francisco Chronicle, November 9, 2008. Accessed July 4, 2009.
  4. ↑ 1 2 3 4 5 The Stadttempel Synagogue, Vienna [daimi ölü keçid]
  5. ↑ Theodor Herzl, the Jew and the man: a portrait, Oscar Benjamin Frankl, Storm, 1949, p. 136.
  6. ↑ via Associated Press. "Around the World; Palestinians Get Life In Austrian Slayings" Arxivləşdirilib 2019-03-23 at the Wayback Machine, The New York Times, January 22, 1982. Accessed July 4, 2009.
  7. ↑ 1 2 3 4 Rachel Wischnitzer, Architecture of the European Synagogue, Jewish Publication Society of America, 1964, p. 178.
  8. ↑ Kaplan, Benjamin J., Religious Conflict and the Practice of Toleration in Early Modern Europe, Harvard University Press, 2007, Chapter 8, pp. 193.
  9. ↑ ART VIEW; HALLOWED OBJECTS THAT HAVE COME THROUGH THE FIRES, New York Times, June 1, 1986, John Russell , https://www.nytimes.com/1986/06/01/arts/art-view-hallowed-objects-that-have-come-through-the-fires.html?&pagewanted=2 Arxivləşdirilib 2021-05-14 at the Wayback Machine

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]