Valqa

Valqa
Valqa
Bayraq	Gerb
	57°46′37″ şm. e. 26°01′52″ ş. u.HGYO
Ölkə	Estoniya;
Tarixi və coğrafiyası
Əsası qoyulub	1286
Sahəsi	16,65 km² (31 dekabr 2016);
Əhalisi
Əhalisi	12.539 nəfər
Rəqəmsal identifikatorlar
Telefon kodu	+372 8-10-372-76
Poçt indeksi	68230
	Valqa
	Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Valqa (est. Valga, alm. Walk‎, 1920-ci ilə qədər Valk -rus. Валк, keçmiş adı rus. Vleh) — Estoniyanın cənubundakı Vаlqаmаа bölgəsinin inzibati mərkəzi. Pedeli çayının sahilində yerləşir. Şəhərin sahəsi 16,5 km² təşkil edir. Tartuya qədər məsafə 89 km, Pyarnuya qədər 144 km, Tallinə qədər 245 km, 175 km Riqaya və Pskova 170 km-ə bərabərdir. Valqa dəmir və avtomobil yollarının kəsişməsində yerləşir. Estoniyanın və Latviyanın Şengen birliyinə daxil olması ilə Valqa və Valka şəhərləri arasında ümumi ictimai avtobus nəqliyyatının işə düşdüyü elan olunmuşdur.^[2]

Tarix

Şəhərin əsası 1286-cı ildə Valk adı ilə qoyulub. Rusiya imperiyası dövründə şəhər Liflyandiya quberniyasının tərkibinə daxil edilmişdi. 1950—1991-ci illərdə Valqa Valqa rayonunun mərkəzi idi.

1286: Valqa (Alman adı Walk altında) Riqa şəhər reyestrinə ilk dəfə adı çəkilir.
1298, 1329, 1345: Walk ikinci və üçüncü dəfə Böyük Gedimin və Algirdas hersoqlarının başçılıq edən litvalılar tərəfindən talan edilir.
1419: Valqa Livoniya Konfederasiyasının əyalət və iqamətqahı olur.
1481: ruslar tərəfindən hücuma uğrayır.
1501: ruslar tərəfindən başqa basqın zamanı beşinci dəfə yandırılıb.
1558: Livoniya müharibəsi zamanı, Walk orta əsr qəsəbəsi tamamilə məhv edilir.
1584 11 iyun: Polşa kralı Stefan Batori tərəfindən şəhər statusuna qaldırılır.
1590 17 aprel: Polşa Kralı, III Sigizmund Vaza, nizamnamə ikinci dəfə ratifikasiya edir. Valqaya yenidən şəhər statusu verilir.
1600: 42 ev xassələri göstərən ilk şəhər xəritəsi,. Bu şəhər 7 km uzunluğunda və 0,5 arasında və 0.25 km genişdir.
1626: Polşa-İsveç müharibəsi nəticəsində Valqa İsveçin tərkibinə daxil olur. Martın 6-da İsveç kralı Gustav Adolf mövcud güzəştləri təsdiqləyir.
1721: Böyük Şimal müharibəsi nəticəsində Valqa Estoniya ilə birlikdə Rusiya İmperiyasının tərkibinə daxil edilir.
1764 5 oktyabr: II Yekaterina şəhərə yenidən status verir.
1780: İlk daş binalar inşa olunur: bir kilsə, məktəb tikilir.
1816: Müqəddəs İohann Kilsəsinin binası başa çatmışdır.
1876: Walkscher Anzeiger, Alman Valga ilk qəzeti, verilir.
1889: Valqa dəmiryol stansiyası açılır. İyulun 22-də Tartu-Valqa dəmiryol xətti rəsmən açılmışdır.
1890 16 dekabr: Valqa səbirlilik Cəmiyyəti təsis edilir.
1901 7 dekabr: Valqaada yaşayan Baltik Almanlar seçkilərdə qalib qəlir - bu kimyaçı Yohan Märtson olur. O Valqanın meri seçilir.
1904 22 May: Estoniya şair və yazıçı Paul Viiding Valqada anadan olur.
1908 24 iyun: Estoniya hərbi komandiri Alfons Rebane Valqada anadan olur.
1909: Säde binasının tikintisi başlanmışdır (memar Georg Hellat).
1917: Alman zeppelin şəhər üzərində uçur və əsas hədəf olaraq dəmiryol stansiyasını tutur, yüksəklikdən qırx partlayıcı bombalar düşür.
1920 1 iyul: Britaniya nümayəndəsi polkovnik SG Tallents qəti Estoniya və Latviya arasında sərhəd yaradır. Valqa təyin olmuş yeni sərhəddə əsasən Estoniyanın tərkibində qalır.
1921-ci il 11 fevral: Estoniya hökumətinin sərəncamı Valqa ilçə ərazisində yaradır. Valga bir ilçe mərkəzində olur.
1940 17 avqust: Sovet işğal başlayır və burada Estonların və Latışların kütləvi deportasiyaları başlayır.
1941 9 İyul: Valga alman qoşunları tərəfindən işğal edilir.
1944 19 Sentyabr: Valqa yaxınlığında gedən ağır döyüşlər zamanı Estoniya alman işğalından azad edilir. Bu dərhal Estoniyanın Sovet işğalı ilə əvəz olunur.
1989 24 fevral: yenidən qurulmuş müstəqillik dövründə ilk Estoniya bayrağı 12 ASA küçəsində dalğalanır.
1993 17 oktyabr: müstəqilliyini bərpa etdikdən sonra bələdiyyə məclis ilk azad seçkilər keçirilir.

İqtisadiyyat

Valqa əhəmiyyətli sənaye mərkəzidir. Sənaye istehsalında 10 şirkət çalışır və bu onlara 2010-cu ildə 700 milyon avro gəlir gətirib. Həmçinin burada geyim və ayaqqabı sənayesi, metal emalı və mebel sənayesi də inkişaf etmişdir.

Valqa sürətlə inkişaf edir. 1996-cı ildən, əhalinin həyat keyfiyyəti, mərkəzi kitabxana, Valga stadionunun, muzey, Valga Xəstəxanası və mədəniyyət və hobbi mərkəzləri, o cümlədən bir neçə bina təmiri ilə xeyli yaxşılaşmışdır. Addım-addım məktəblər və uşaq bağçaları da təkmilləşdirilərək təmir olunur. 2003-cü ildən şəhərin su keyfiyyətinin yaxşılaşdırılması üçün yeni su təmizləyici stansiya istismara verilmişdir.

İqlimi

Valqa'nın iqlim dəniz xüsusiyyətləri ilə mülayim kontinentaldır. Valqa adətən mülayim qışı və davamlı, lakin qısa yay iqlimi ilə xüsusiyyətlənir. Şablon:YMin iqlimi

Əhali

İl	Əhali
1881	4,200
1897	10,922
1922	9,500
1934	10,800
1939	10,419

İl	Əhali
1940	10,402
1959	13,300
1970	17,000
1979	18,500
1989	17,700

İl	Əhali
1990	13,390
2000	14,352
2006	13,364
2009	12,998
2012	12,539

Əhali	1970^[3]		1979^[4]		1989^[5]		2000^[6]		2011^[7]
Əhali	il	%	il	%	il	%	il	%
Ümumi	16795	100	18474	100	17722	100	14323	100	12261	100
estonlar	9635	57,37	10052	54,41	9383	52,95	8970	62,63	7886	64,32
ruslar	5241	31,21	6164	33,37	6140	34,65	3913	27,32	3224	26,29
ukraynalılar	554	3,30	766	4,15	720	4,06	421	2,94	386	3,15
beloruslar	170	1,01	322	1,74	307	1,73	211	1,47	156	1,27
latışlar	382	2,27	448	2,43	456	2,57	334	1,88	262	2,14
finlər	121	0,72	136	0,74	126	0,71	99	0,69	55	0,45
başqaları	692	4,12	586	3,17	590	3,33	375	2,62	292	2,38

Mədəniyyət

Şəhərdə (həftədə üç dəfə) "Valgamaalane" (estonca) və "Валкъ" (rusca) adlı qəzetlər nəşr olunur.

Valqa sərhəd şəhəridir, onun tarixi ərzində hər bir dövlət öz təsirini qoymuşlar. Baxımlı abidələri:

Müqəddəs Ruh Roma Katolik Kilsəsi
Apostol Kilsəsi - Bazar meydanı yaxınlığında yerləşən və Estoniya Apostol Pravoslav Kilsəsinin dörd məbədlərindən biridir
Yaani kilsəsi

İdman

FC Warrior Valga Esiliigada Valqa şəhərini təmsil edir.
Valga/CKE Inkasso Korvpalli Meistriliigada oynayıb

Təhsil

Valqa şəhərində ilk təhsil mərkəzləri (əsasən orta məktəblər), 1788-ci ildən mövcuddur. XIX əsrdə şəhərdə artıq inkişaf etmiş təhsil ocaqları yaranmışdır. Şəhər əhalisinin müxtəlifliyi, Valqada eston, latış, rus, alman dillərində məktəblərin yaranmasına səbəb oldu.

Marşrut

Avtomobildə: Şəhəri Yıhvi - Narva, Uulu ( Pyarnu ), Vıru və Riqanı birləşdirən şose keçir. Valqanın Tartuya şose ilə 89, Pyarnuya 144, Tallinə 245, Riqaya 175, Pskova 170 km məsafəsi var.

Qalereya

Valqa ratuşası
Valga Yaani kilsəsi
Valganın Fridrix Teodor Şubert tərəfindən yaradılmış topoqrafik xəritəsi, 1850–1890-cı illər
Valqanın xəritəsi
Estoniya-Latviya sərhəd punktu Valqa 2007-ci il
Valqa'nın cənub hissəsi

Valqada doğulmuş tanınmışlar

Woldemar von Glasenapp (1812–1895) Rusiya İmperiya Flotunun keçmiş vitse-admiralı.
Alfred Neuland (1895–1966) 1920-ci ildə Antverpendə keçirilən olympiyadanın gümüş medalçısı
Kazimierz Świątek (1914–2011) kardinal, həmçinin Minsk-Mogilyovun arxiyepiskopu
Tiit Vähi (* 1947) Estoniya siyasətçisi və sahibkarı.
Andrus Värnik (* 1977) yüngül atletikaçı.

Qardaşlaşmış şəhərlər

Valqa aşağıdakı şəhərlərlə qardaşlaşmış şəhərdir :^[8]

Durbuy, Belçika
Hallsberq, İsveç
Haparanda, İsveç
Kalundborq, Danimarka

Kobylnica, Polşa
Kościelisko, Polşa
Lübz, Almaniya
Novqorod, Rusiya

Oakland, ABŞ
Orimattila, Finlandiya
Tornio, Finlandiya
Uusikaupunki, Finlandiya

Valka, Latviya
Östhammar, İsveç

İstinadlar

↑ Maakatastri statistika. Land Board.
↑ Establishment of common public bus transport (Presentation)^{[ölü keçid]}
↑ Население районов, городов и поселков городского типа Эстонской ССР : по данным Всесоюзной переписи населения на 15 января 1970 года. Таллинн, 1972.
↑ Eesti Vabariigi maakondade, linnade ja alevite rahvastik. 1. osa, Rahvaarv rahvuse, perekonnaseisu, hariduse ja elatusallikate järgi : 1989. a. rahvaloenduse andmed : statistikakogumik. Tallinn, 1990, lk. 27
↑ Eesti Vabariigi maakondade, linnade ja alevite rahvastik. 1. osa, Rahvaarv rahvuse, perekonnaseisu, hariduse ja elatusallikate järgi : 1989. a. rahvaloenduse andmed : statistikakogumik. Tallinn, 1990, lk. 32
↑ "Päring Statistikaameti andmebaasist". 2020-06-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-10-04.
↑ "Päring Statistikaameti andmebaasist". 2020-06-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-10-04.
↑ "Valga". Valga. 4 July 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 25 February 2016.

Həmçinin bax

Xarici keçidlər

[_c3a45f43f45a9009-1] Maakatastri statistika. Land Board.

[2] Establishment of common public bus transport (Presentation)^{[ölü keçid]}

[3] Население районов, городов и поселков городского типа Эстонской ССР : по данным Всесоюзной переписи населения на 15 января 1970 года. Таллинн, 1972.

[4] Eesti Vabariigi maakondade, linnade ja alevite rahvastik. 1. osa, Rahvaarv rahvuse, perekonnaseisu, hariduse ja elatusallikate järgi : 1989. a. rahvaloenduse andmed : statistikakogumik. Tallinn, 1990, lk. 27

[5] Eesti Vabariigi maakondade, linnade ja alevite rahvastik. 1. osa, Rahvaarv rahvuse, perekonnaseisu, hariduse ja elatusallikate järgi : 1989. a. rahvaloenduse andmed : statistikakogumik. Tallinn, 1990, lk. 32

[6] "Päring Statistikaameti andmebaasist". 2020-06-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-10-04.

[7] "Päring Statistikaameti andmebaasist". 2020-06-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-10-04.

[8] "Valga". Valga. 4 July 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 25 February 2016.

[2]

[1]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]