Vladimir Petrov (diplomat)

Vladimir Mixayloviç Petrov (rus. Влади́мир Миха́йлович Петро́в; 15 fevral 1907 - 14 iyun 1991) — 1954-cü ildə Avstraliyaya sığınması ilə məşhurlaşan Sovet İttifaqının məxfi xidmətinin üzvü.

Vladimir Petrov
Doğum tarixi 15 fevral 1907(1907-02-15)[1]
Vəfat tarixi 14 iyun 1991(1991-06-14)[1] (84 yaşında)
Vəfat yeri
Fəaliyyəti diplomat, casus
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Tərcümeyi-hal

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Erkən həyat

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Afanasiy Mixayloviç Şoroxov (Афанасий Миха́йлович Шорохов) Mərkəzi Sibirin Larixa kəndində kəndli ailəsində anadan olub.

Petrov 1923-cü ildə komsomola və Sovet Hərbi Dəniz Qüvvələrinə qatılaraq tam adını Vladimir Mixayloviç Proletarski (Влади́мир Миха́йлович Пролетарский) olaraq dəyişdi.

Kəşfiyyat karyerası

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Bu yaxınlarda açıqlanan gizli Britaniya MI5 sənədlərinə görə, Petrov qaçışdan sonra verdiyi müsahibə zamanı kəşfiyyat karyerasının aşağıdakı kimi olduğunu söylədi:

  • 1929-1933-cü illərdə Sovet Hərbi Dəniz Qüvvələrinin şifrə katibliyi.
  • 1933-1938-ci illərdə NKVD Moskva, xaricdə şifrəli rabitə ilə məşğul olurdu.
  • 1939-cu ildə Qərbi Çin Sovet Ordusuna bağlı NKVD, şifrələmə katibi.
  • 1940-1942-ci illərdə NKVD-nin şifr məmuru, Moskva daxili rabitə ilə məşğul olub.
  • 1942-1947-ci illərdə NKVD şifr məmuru İsveç, əlavə daxili təhlükəsizlik vəzifələri ilə.
  • 1947–1951-ci illər Dövlət Təhlükəsizlik Nazirliyi Moskva Dunayda dənizçilər ilə məşğul olub.
  • 1951-1954-cü illərdə Avstraliyada Dövlət Təhlükəsizlik Nazirliyinin nəzarətçisi.

Petrov Burcıs və Makleynın Kembric Beşliyindən qaçması barədə də məlumat verib. Onların qaçması ilə Petrov 1954-cü ildə ölkəni tərk edən zaman Avstraliyada olan Dövlət Təhlükəsizlik Nazirliyinin zabiti Kislitsin məşğul olmuşdu. Petrov həmçinin Burcıs və Makleynın 1954-cü ildə Kuybışevdə yaşadıqlarını açıqladı. (Milli Arxiv İstinad:kv/2/3440)

OQPU-ya (Birləşmiş Dövlət Siyasi İdarəsi) qoşulma

[redaktə | mənbəni redaktə et]

O, 1933-cü ilin may ayında sovet casus təşkilatı olan OQPU-ya qoşulmaq qərarına gəldi. Daha sonra OQUP-nun Xarici İşlər Şöbəsinin nəzdində olan Xüsusi Şifrə Bölməsinə qəbul edildi. Məhz bu bölmədəki statusu ona çox məxfi şifrələri oxuyaraq bir çox sovet sirlərini öyrənməyə imkan verdi.

Petrov Yaqoda, Yejov və Beriyanın rəhbərliyi altında Stalinin "təmizlənməsi"ni yaşadı. Çoxlu sayda dostları, həmkarları və rəhbərləri həbs edilərək edam edilsə də, Petrov xəsarət almadan xilas oldu.[2]

Avstraliya və sığınacaq

[redaktə | mənbəni redaktə et]
border=none Əsas məqalə: Petrov işi

Şifrəçidən tam hüquqlu agentə qədər təhsil alan Petrov 1951-ci ildə Rusiya Daxili İşlər Nazirliyi (MVD) tərəfindən Avstraliyaya göndərildi. Onun vəzifəsi casusları işə götürmək və xaricdəki sovet vətəndaşlarını nəzarətdə saxlamaqdan ibarət idi. Qəribədir ki, onun SSRİ-dən qaçmasına səbəb olan hadisələr məhz Avstraliyada baş verirdi. Bu, onun Polşa əsilli həkim və musiqiçi Maykl Bialoquski ilə əlaqəsi sayəsində baş verib. O, Petrovun məlumat toplamaq üçün onu işə götürməsinə imkan verirmiş kimi oynayıb, eyni zamanda, Petrovun fəaliyyəti ilə bağlı Avstraliya Təhlükəsizlik Kəşfiyyat Təşkilatına məlumat verirdi.

Petrov 1954-cü ildə Avstraliyadakı Sovet səfirliyi xaricində fəaliyyət göstərən sovet casus dəstəsi ilə bağlı məlumat verə bildiyi üçün siyasi sığınacaq üçün müraciət etdi. Petrov xatirələrində (Maykl Fveyts tərəfindən yazılmış kabus) qeyd edir ki, onun qaçqınlıq səbəbi qaçılmaz olaraq edam olunmaq qorxusunda deyil, onun sovet sistemindən məyusluğunda və öz təcrübəsində və terror və insan iztirabları ilə bağlı biliyi ilə bağlıdır. O, doğulduğu Sibir kəndinin məcburi kollektivləşdirmə nəticəsində dağıdılmasının və nəticələnən aclığın şahidi olub.

Sığınacaq aldıqdan sonra həyatı

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Vladimir Petrov 1956-cı ildə Avstraliya vətəndaşı oldu. Petrovlar ailəsi Melburnda, Bentleydə ev aldılar. O və həyat yoldaşı Yevdokia həyatlarını qorumaq üçün adları Sven və Anna Allıson olaraq dəyişdirdilər. Onlar Melburnda sakit şəhərətrafı həyat yaşayırdılar.[3] O, 1991-ci ildə, xanımı isə 2002-ci ildə vəfat edib.

Onlar "D-bildiriş" (xəbər redaktorlarına milli təhlükəsizlik səbəbi ilə müəyyən mövzularda məqalələr dərc etməmək və ya yayımlamamaq üçün rəsmi müraciət) sistemi ilə qorunurdular. Mətbuat "D-bildiriş" altında onları müəyyən etməməyə razılaşsa da, mətbuat həmişə bu könüllü mühafizə əmrinə əməl etməyib. Petrovların harada olduğu hələ də 1982-ci ildə "D-bildiriş"in(D-Notice) mövzusu idi.[4][5]

Uydurma təmsillər

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Petrovun sığınacaq alması bir sıra bədii əsərlərə ilham verdi.

  • The Red Shoe, a novel by Ursula Dubosarsky which won the New South Wales Premier's Literary Award and the Queensland Premier's Literary Award in 2006.[6]
  • Mrs Petrov's Shoe, a play by Noelle Janaczewska which won the Queensland Premier's Literary Award for drama in 2006.[6]
  • The Safe House, an animation by Lee Whitmore, narrated by Noni Hazelhurst, which won Best Animation at the Sydney Film Festival]l 2006.[7]
  • Document Z, a novel by Andrew Croome, which won the Australian/Vogel Literary Award in 2008.[8]
  • The Petrov Affair, a 1987 television mini-series.[9]

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ 1 2 Vladimir Mikhaylovich Petrov (diplomat) // SNAC (ing.). 2010.
  2. ↑ "Stalin purges". www.bbc.co.uk. BBC. 28 August 2018 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 18 March 2016.
  3. ↑ Stephens, Tony. "Spies who loved us". The Sydney Morning Herald. 27 July 2002. 2 April 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 February 2023.
  4. ↑ Sadler, Pauline. "The D-Notice System". Press Council News. 12 (2). May 2000. March 11, 2004 tarixində orijinalından arxivləşdirilib.
  5. ↑ "D Notices – Fact sheet 49 – National Archives of Australia". Naa.gov.au. September 27, 2011 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-05-08.
  6. ↑ 1 2 "Queensland Premier's Literary Awards: Previous winners". Queensland Government. November 30, 2011. March 22, 2012 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: April 2, 2017.
  7. ↑ "The Safe House". leewhitmore.com.au. April 2, 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: April 2, 2017.
  8. ↑ Neill, Rosemary. "Fully formed: 30 years of The Australian/Vogel Literary Award". The Australian. April 22, 2011. April 2, 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: April 2, 2017.
  9. ↑ Menglet, Alex; Sitta, Eva; Chilvers, Simon; Picot, Geneviève, The Petrov Affair, 1987-05-27, 2017-04-02 tarixində arxivləşdirilib, İstifadə tarixi: 2017-04-02

Əlavə oxu

[redaktə | mənbəni redaktə et]