Windows XP


Windows XP — "Microsoft"un "Windows NT" əməliyyat sisteminin əsas buraxılışı. Bu, 8 noyabr 2001-cı ildə istehsala buraxılmış, 30 yanvar 2001-ci ildə satışa çıxarılmışdır. Bu, "Windows"un əvvəlki versiyaları – işgüzar istifadəçilər üçün "Windows 2000" və ev istifadəçiləri üçün "Windows Me" birbaşa təkmilləşdirmədir. Yeni "Windows XP" sistem tələblərinə cavab verən, "Windows NT" 4.0, "Windows 98", "Windows 2000" və ya "Windows Me" ilə işləyən istənilən cihazlar üçün mövcuddur.

Windows XP
Loqonun şəkli
İstehsalçı Microsoft
Bazası Windows 2000
Buraxılış tarixi 24 avqust 2001[1]
Son versiya
Dəstəklənən dillər çoxdilli[d]
Dəstəklənən platformalar IA-32, x86_64[d]
Lisenziya şərti havayı proqram
Əvvəlki Windows Me, Windows 2000
Növbəti Windows Vista
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

"Windows XP"nin inkişaf prosesi 1990-cı illərin sonunda "Neptune" kod adı ilə başlamışdır. Bu, "Windows NT" nüvəsi üzərində qurulmuşdur və açıq şəkildə əsas istehlakçı istifadəsi üçün nəzərdə tutulmuşdur. "Windows 2000"in yenilənmiş versiyası da ilkin olaraq biznes bazarı üçün nəzərdə tutulmuşdu. Bununla belə, 2000-ci ilin yanvarında hər iki layihə "Whistler" kod adlı vahid əməliyyat sisteminin xeyrinə ləğv edilmişdir. Bu əməliyyat sistemi həm istehlak, həm də biznes bazarları üçün vahid platforma rolunu oynamalı idi. Nəticədə, "Windows XP" əməliyyat sistemi "Windows 95" nüvəsinə və ya MS-DOS-a əsaslanmayan "Windows"un ilk istehlakçı buraxılışıdır. "Windows XP" PC-98, i486 və "SGI Visual Workstation" 320 və 540 üçün dəstəyi aradan qaldırmışdır. Bu, yalnız 32 bitlik x86 CPU və BIOS proqram təminatından istifadə edən cihazlarda işləyir.

Buraxıldıqdan sonra "Windows XP" tənqidçilər tərəfindən bəyənilmişdir. Tənqidçilər artan performans və sabitliyi (xüsusilə Windows Me ilə müqayisədə), daha intuitiv istifadəçi interfeysini, təkmilləşdirilmiş aparat dəstəyini və genişlənmiş multimedia imkanlarını qeyd etmişdilər. "Windows XP" və "Windows Server 2003"dən sonra müvafiq olaraq 2007 və 2008-ci illərdə buraxılmış "Windows Vista" və "Windows Server 2008" gəlir. Bununla belə, "Windows XP" ilə bağlı bəzi tənqidlər onun təhlükəsizlik problemləri idi və bir çox insanlar onların antipirat sxemlərinin çox irəli getdiyinə inanırdılar.

"Windows XP" üçün əsas dəstək 14 aprel 2009-cu ildə başa çatmış və genişləndirilmiş dəstək 8 aprel 2014-cü ildə sonlandırılmışdır. "Windows XP Professional"a əsaslanan "Windows Embedded POSReady 2009" 2019-cu ilin aprel ayına qədər təhlükəsizlik yeniləmələrini əldə etmişdir. Bundan sonra qeyri-rəsmi "Windows XP"nin digər buraxılışlarına yeniləmələri tətbiq etmək üçün üsullar əlçatan edilmişdir. "Microsoft" bu təcrübədən çəkinməyi tövsiyə görmüş və uyğunluq problemlərini əsas gətirmişdir. Bununla belə, istifadə müddəti bitdikdən sonra, 2022-ci ilin sentyabr ayına olan məlumata görə, bəzi ölkələrdə kompüterlərin əksəriyyəti hələ də "Windows XP" ilə işlədiyi müəyyən edilmişdir.[4] Qlobal miqyasda  "Windows" fərdi kompüter istifadəçilərinin yalnız 0,39%-i və bütün platformalardakı bütün cihazların 0,1%-i "Windows XP" ilə işləməyə davam etmişdir.[5]

Aparat təminatı

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Windows XP əməliyyat sisteminin kompüter qurğularına minimal tələbləri var. Məsələn, yaddaş 256 mb-dan, prosessorun tezliyi 600 MHS-dən aşağı olmamalıdır. Bu əməliyyat sistemi zəif kompüterlərə yüklənir. Bu zaman virtul yaddaşdan geniş istifadə olunur (fayl yüklənməsi), yəni operativ yaddaş kiçik olduğu üçün informasiya HDD-yə yazılır. Digər səbəblərdə əməliyyat sisteminin "ağır" yüklənmələrə məruz qoyur. Bu səbəbdən ƏS-i öz iş qabiliyyətini itirərək "donur". Bu problemi həll etmək üçün aşağıdakı işləri görməyi məsləhət görürük: Disklərdə məlumatların bərpası sistemininin işini dayandırın. Çünkü Windows vaxtaşarı bərpa nöqtələri yaradır. Bu isə sistemin ümumi işinə ciddi maniələr yaradır "Yatmaq rejimini" qadağan edin. ƏS-nin yenidən yüklənməsi və söndürülməsi kimi onda "yatmaq rejimidə" mövcuddur. Bu zaman sistemin vəziyyəti fayl şəklində FDD-yə yazılır. Proses avtomatik getdiyi üçün ƏS-nin sürəti aşağı düşür və zəif maşınlar ümumiyyətlə "donurlar" Virtual yaddaşı(Fayl yüklənmə ölçüsünü azaldın) kiçildin.

Bütün vizual və multimedia effektlərini söndürün. Eyni zamanda 1–2 sistemdən artıq proqram yükləməyin. Xüsusilə qrafik sistemlərlə işləyən vaxtı çalışın yalnız bir paketlə işləyin.

Böyük resurslar tələb edən sistemlərin nisbətən "köhnə" versiyasından istifadə edin. Məsələn CorelDraw sisteminin sonuncu versiyası (hal hazırda 14-cü versiya mövcuddur), stabil 8-ci versiyadan istifadə edin.

Minimal operativ yaddaş (RAM) 64 Mb-dan, disk yaddaşındakı boş yer 1qb az olmamalıdır. Windows XP-nin optimal işləməsi üçün RAM-ın 128 Mb və daha çox olması məsləhətdir. Bu parametrlər göstərilən tələbləri ödəməzsə, kompüterə nisbətən "az" tələbətı olan əməliyyat sistemlərindən birini yüklmək lazımdır. NT texnologiyası üzrə ən az resurs tələb edən əməliyyat sistemi Windows 2000 -dir. Bu səbəbdən minimal tələbli ƏS-ni seçərkən Windows 2000-ə üstünlük verilməlidir.

Buraxılış növləri

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Windows XP bir neçə variantda buraxılmışdır:

Windows XP Professional Edition
Windows XP Home Edition
Windows XP Tablet PC Edition
Windows XP Media Center Edition
Windows XP Embedded
Windows Embedded for Point of Service
Windows XP Professional x64 Edition
Windows XP 64-bit Edition
Windows XP Edition N
Windows XP Starter Edition.

Yeniləmə paketləri

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Microsoft müntəzəm olaraq, yaranan problemləri aradan qaldıran və yeni imkanlar yaradan yeniləmə paketləri (Service Packs, SP) yaradır. İlk belə paket Gold/SPO-dur və o öz əhəmiyətini artıq 2004-cü ildə itirmişdir. Bundan sonra 9 sentyabr 2002-ci ildə Service Pack 1 yaradıldı və onun imkanları daha genişləndirildi. Bu paket USB 2.0 və bir çox məlumatların mubadiləsinə imkan yaradan proqramlarla dəstəklənirdi.

6 avqust 2004-cü ildə daha da inkişaf etdirilmiş, Service Pack 2 yaradıldı və ilk dəfə olaraq Wi-Fi dəstəyi əlavə olundu. SP2 istifadə olunması üçün sərt diskdə 1.8 QB yer ayrılmalıdır.

2007-ci ildə isə artıq Service Pack 3 yaradıldı və istifadəyə verildi.

Microsoft, Windows XP-nin satışını 30 iyun 2008 tarixindən etibarən dayandırdı lakin qısa bir müddət üçün netbooklarda Windows XP yüklü gəldi Windows XP SP2-yə verilən dəstək, 13 iyul 2010 tarixində bitdi, 8 aprel 2014 tarixində Windows XP SP3-ə verilən dəstək sona çatdı.

Həmçinin bax

[redaktə | mənbəni redaktə et]

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ An Inside Look at the Months-long Process of Getting Windows XP Ready for Release to Manufacturing (ing.). 2001.
  2. ↑ Windows XP Service Pack 3 Now Available on Windows Update (ing.). 2008.
  3. ↑ Windows XP Service Pack 3 RTM / RTW (ing.). 2008.
  4. ↑ "Desktop Windows Version Market Share in Armenia – September 2022". 30 September 2022. 4 September 2018 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 10 October 2022.
  5. ↑ "Desktop Windows Version Market Share Worldwide | StatCounter Global Stats". gs.statcounter.com (ingilis). Statcounter. April 20, 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: May 8, 2022.

Əlavə ədəbiyyat

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Vikianbarda Windows XP ilə əlaqəli mediafayllar var.

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]