Ximeralı ev

Ximeralı ev ukr. Будинок з химерами
Ölkə	Ukrayna
Şəhər	Kiyev
Yerləşməsi	Peçerski rayonu, Bankova küçəsi 10
Layihə müəllifi	Vladislav Qorodetski
Memarı	Vladislav Qorodetski
Memarlıq quruluşu	modern
İnşası	1901—1902-ci illər illər
Status	906 saylı Mədəni İrs sahəsi

Ximeralı ev (ukr. Будинок з химерами) — Ukraynanın paytaxtı Kiyevdə yerləşən modern üslubda kərpicdən tikilmiş bina. Ev öz adını mövzusu quru və sualtı faunası, ov atributları və nağıl canlıları olan heykəltəraşlıq bəzəkləri (həm evin fasadında, həm də içərisində yerləşir) sayəsində almışdır.

Bina, Peçerski rayonu, Bankova küçəsi 10-da, Ukrayna Prezidentinin Aparatı ilə üzbəüz yerləşir. Memar Vladislav Qorodetski onu 1901-1903-cü illərdə ailəsi üçün yaşayış binası kimi tikmişdir. Tikinti sahəsi olaraq, Bankova küçəsi boyunca sıldırım qayanın üstündə, qurudulmuş Keçi bataqlığının keçmiş sahilində seçilmişdir.^[1] Heykəltəraşlıq dekorasiyalarını isə heykəltəraş Elio Salya öz eskizləri əsasında hazırlayıb.

Ev 2005-ci ilin yazından hökumətin qərarına əsasən Ukrayna Prezidentinin iqamətgahı kimi istifadə olunur. Bu mədəni irs ərazisidir, təhlükəsizlik nömrəsi 906-dır.^[2]

Ximeralı ev, 1901-1902-ci illərdə memar Vladislav Qorodetskinin layihəsinə əsasən mühəndis Anton Ştrausun rəhbərliyi altında o dövrlər üçün innovativ həllərdən istifadə edilməklə tikilmişdir.^[3] Binanın tikintisi zamanı Qorodetski böyük memar kimi tanınırdı. O, Kiyevdə bir çox binaların - xüsusən də Müqəddəs Nikolay kilsəsinin, Kiyev Kenassasının və Ukrayna Milli İncəsənət Muzeyinin layihələndirilməsini həyata keçirmişdi. Memarlıqdan əlavə, Qorodetski ovçuluğu çox sevirdi, bəlkə də buna görə onun əsərlərində heyvanların heykəltəraşlıq təsvirləri çoxdur.

Qorodetski yaşayış binası yaratmaq niyyəti ilə evin tikintisini borc vəsaitləri ilə maliyyələşdirdi. O, hər mərtəbədə bir mənzil yaratdı, onları lift və pilləkənlər birləşdirdi. Qorodetski özü sahəsi təxminən 380 m² olan binanın dördüncü mərtəbəsini tuturdu.

Qorodetski torpağın birinci hissəsini 1901-ci il fevralın 1-də aldı, tikinti işlərinə həmin il martın 18-də başlanılıb. Xarici divarların tikintisi avqustun 21-də, dam örtüyü və kərpic hörmə işləri sentyabrın 13-də başa çatdırılıb. Rusiya imperiyasındakı iqtisadi çətinliklərlə əlaqədar tikintinin başa çatdırılması ləngidi. 1903-cü ilin mayında birinci mərtəbədə yalnız bir mənzil və Qorodetskinin şəxsi mənzili yaşayışa yararlı idi. Binanın tikintisi üçün 15640 rubl dəyərində 1550 m² torpaq sahəsi istifadə edilmişdir.^[4] Torpaq və tikintinin ümumi dəyəri 133.000 rubl təşkil etdi. Təxmini illik icarə gəliri 7200 rubl idi. Mərkəzi fasadın solunda fəvvarəli alp sürüşməsi (sahəsi təxminən 320 m²) var idi.

Safari hobbisi ilə bağlı maliyyə problemləri səbəbindən 1912-ci ilin iyulunda Qorodetski malikanəsini Kiyev Qarşılıqlı Kredit Cəmiyyətinə girov qoymağa qərar verdi.

Kredit üzrə faizləri ödəyə bilməməsi ona gətirib çıxardı ki, 1913-cü ildə malikanə ilə birlikdə əmlak kredit cəmiyyəti tərəfindən hərracda satıldı. Köşkün mülkiyyəti Fransanın Kiyevdəki konsulluq agenti Daniil Balaxovskiyə keçdi. 1916-cı ildə evi birinci gildiyanın taciri Samuil Nimets aldı.^[4]

1917-ci il Oktyabr inqilabından sonra bina milliləşdirildi və binadakı bütün mənzillər kommunal oldu.^[5]

1921-ci ildən bu binada hərbi-əmək meşəqırma dəstəsinin qərargahı yerləşirdi. Daha sonra yeni hökumət orada Kiyev Hərbi Dairəsinin Baytarlıq İdarəsini yerləşdirdi.^[6]

Böyük Vətən müharibəsi illərində binaya xeyli ziyan dəymiş və atılmış vəziyyətdə qalmışdır. Müharibədən sonra bina İvan Franko Teatrının aktyorları üçün yaşayış yeri kimi istifadə edilmişdir. Sonra Ukrayna KP(b) Mərkəzi Komitəsi binadan MK üzvləri üçün 1 saylı klinika kimi istifadə edilməsi barədə göstəriş verdi.

SSRİ dağılandan sonra bina Ukrayna Səhiyyə Nazirliyinə məxsus olub. Zamanla svaylar dayaq funksiyasını itirmiş, zolaqla svay bünövrənin qovşağında ev iki hissəyə bölünmüşdür. Evin bir hissəsi Ukrayna Prezidentinin iqamətgahına 33 sm, ikinci hissəsi isə 10 sm İvan Franko Teatrına tərəf əyilmişdi.^[7] Binanın təcili yenidən qurulması tələb olunurdu.

1998-ci ildə UkrNIIproektrestavratsiya İnstitutu "Ximeralı ev" üçün yenidənqurma layihəsi hazırladı.

2003-cü ilin sonunda Ukrayna Nazirlər Kabineti institut tərəfindən hazırlanmış binanın yenidən qurulması planını təsdiqlədi. Bərpa işləri zamanı işçilər bərkitmə məqsədilə torpaqla örtülmüş birinci mərtəbəni qazdılar.^[8] Qorodetskinin sağ qalmış köhnə rəsmləri əsasında interyer və divarlardakı rəsmlər bərpa edildi. Onlar əsas sahəni bərpa etdilər, lakin bərpaçılar Bankovaya tərəf 30 sm-dən çox əyilmiş evi düzəltmədilər, evi düzəltmək onun bərpa olunmadığını, yenidən tikildiyini ifadə edərdi. Zamanla əyilmiş divarlara pəncərə quraşdırmaq üçün ustalar əyri pəncərə çərçivələri hazırlamalı olurdular.^[9] Həyətdə ustalar süni gölü, fəvvarələri və alp sürüşməsi olan bağı bərpa etdilər.

2004-cü ilin noyabrında binada “Ukraynanın bədii şah əsərləri” muzeyi və mədəniyyət mərkəzi açılmışdır.^[10]

Təmirdən sonra binanın üç mərtəbəsi (üçüncü, dördüncü və beşinci) Ukrayna Prezidentinin iştirakı ilə tədbirlər üçün binalara çevrildi. İqamətgahın birinci və ikinci mərtəbələrində prezident katibliyinin dövlət protokolu və mərasim işçiləri üçün iş otaqları var.

Ximeralar olan evdə etimadnamələrin təqdim edilməsi üçün zalı, sənədlərin imzalanması üçün hökumət zalı, danışıqlar üçün kiçik zalı, Ukrayna Prezidentinin təkbətək görüşlər keçirdiyi zalı, brifinq otaqları və bayram qəbullarının keçirilməsi üçün otaqlar var.^[3]

Ev modern üslubunda tikilib və kub şəklində dizayn edilib, Bankova küçəsinin tərəfində üç, İvan Franko meydanının tərəfində isə altı mərtəbəlidir. Tərtibatda XX əsrin bir çox yaşayış binalarına xas olan təcrid olunmuş bina qruplarının (ön, yaşayış, kommunal) funksional qarşılıqlı əlaqə prinsipindən istifadə edilib.

Hal-hazırda modern memarlığının tədqiqatçıları ikonoqrafik motivlərin şərhinə böyük diqqət yetirirlər. Memar evi iki heykəltəraşlıq qrupu ilə zəngin şəkildə bəzədilmişdir. Qorodetski evi bu baxımdan tədqiqat üçün vacib bir obyektdir. Müəllifin və evin sahibi V.Qorodetskinin fərdi üstünlüklərinə əsaslanan “Kiyev Art Nouveau üslubunda” kitabında, məhz evinin tikintisi zamanı Afrikaya səyahət etmək arzusunda olan ovçu və həyat tərzini təhlil edən şəxs təssüratı yaranır. Evin əsas fasadlarının dekorasiyasından belə nəticəyə gəlinir ki, Vladislav Qorodetskinin Kiyevin mərkəzində tikdiyi evdə Afrika dağ silsiləsi var, yuxarısında dağ gölü və ön girişin pilləkənlərini yuyan şəlalə yerləşir Afrika motivini evin fasadlarında olan çoxsaylı fillər, ceyranlar və kərgədanlar sübut edir. Qorodetskinin evinin küncündə balıqçılıq alətləri, frizdə ördək otu və balıqlı qızlar gölün səthini göstərir, evin divarlarını bəzədilən gül kalla zanbağı isə dəniz sahillərində bitən Afrika bitkisidir. Ön girişin qapısını açıb evin foyesinə daxil olan qonaq özünü gölün dibində görür. Tavandan enən ahtapot və daxili məkanda balıq düzgün təəssürat yaradır. Qorodetskinin fikrincə, hətta evin yerləşdiyi yer - uçurumun üstündə belə təəssüratı gücləndirməli idi: ev Afrika dağıdır. Bu bölmə üzərində işləyərkən modern üslubunda Kiyev kitabının materiallarından istifadə edilmişdir.^[11] Qorodetskinin öz eskizləri əsasında fasadın heykəltəraşlıq bəzəklərini onun köməkçisi, milanlı heykəltəraş Elio Salya hazırlamışdır və o, öz imzasını qoymuşdur: “E.Sala. 1902”. İmza aslan və qartal döyüşünün heykəltəraşlıq kompozisiyası altında yerləşir.

Aslan və qartalın döyüşü. Hasarın heykəltəraşlıq dizaynı	Bankova küçəsindən evin fasadı	Dam heykəltəraşlığı	Kərgədan və maral başları ilə bəzədilmiş sütunlar

Evin divarlarında kərgədan, zürafə, şir, timsah, antilop və digər Afrika heyvanlarının beton heykəlləri var. Səkilərin üstündən asılmış beton fil gövdələrindən drenaj boruları kimi istifadə olunub. Damda nəhəng qurbağalar, dəniz canavarları və saç əvəzinə zəncirli Nereidlər var. Damda yüksək parapet istifadə olunur ki, bu da damı demək olar ki, tamamilə gizlətməyə imkan verir.

Fil başları. Birinci mərtəbənin heykəltəraşlıq dekorasiyası	Binanın arxa tərəfi	Piton. Drenajın heykəltəraşlıq dizaynı	Memarlıq kompozisiyası Bankovo küçəsi

Heykəltəraş əsas pilləkəni stükko friz və relyeflərlə bəzəyib, mərkəzdə bitkilərlə bükülmüş nəhəng bir delfin təsviri olan sütun qoyub.

Evin sərbəst tərtibatında XX əsrin əvvəllərində zəngin evlər üçün xarakterik olan təcrid olunmuş bina qruplarının (ön, yaşayış, kommunal) funksional qarşılıqlı əlaqə prinsipindən istifadə edilib. Evdə otaqların düzülüşü yelçəkən formada, günəş istiqamətində olması yaxşı təbii işıqlandırmaya şərait yaratmışdır.^[12] Binanın ümumi sahəsi 3309,5 m²-dir.^[13]

İvan Franko meydanının yan tərəfində birinci mərtəbədə iki tövlə, iki faytonçu otağı, ümumi camaşırxana və iki mənzil - iki və üç otaq var idi. İki mənzilin hər biri giriş zalı, mətbəx, hamam və anbardan ibarətdir. Birinci mərtəbənin üstündə yerləşən mərtəbələrdə bir mənzil var idi.

İkinci mərtəbədə mənzil altı qonaq otağı, vestibül, mətbəx, bufet, üç qulluqçu otağı, bir hamam, iki tualet və iki anbardan ibarət idi.

Üçüncü və altıncı mərtəbələrdə səkkiz qonaq otağı olan mənzillər var idi, onların giriş zalı, mətbəxi, camaşırxanası, iki qulluqçu otağı, hamam və iki tualeti var idi. Üçüncü mərtəbədəki mənzil Bankova küçəsindən əsas girişin səviyyəsindən bir qədər aşağıda yerləşirdi.

İvan Franko meydanının dördüncü mərtəbəsində (Bankova küçəsindən birinci mərtəbədə) on üç otaqlı ən yaxşı mənzil Qorodetskinin özünə məxsus idi.^[6] Burda qonaq otağı, kiçik qonaq otağı, yemək otağı, buduar, yataq otağı, uşaq bağçası, iş otağı, ehtiyat otaq, giriş zalı, qulluqçular üçün üç otaq, qabyuyan maşın, koridor, mətbəx, hamam, iki ayaqyolu yerləşirdi. Eyni mənzil yuxarı mərtəbədə yerləşirdi.

Mənzillər, tövlələr, camaşırxana və anbar otaqlarından başqa evdə şərab zirzəmiləri və inək tövləsi var idi. Qorodetski öz sakinlərini hər gün təzə südlə təmin etmək istəyirdi.^[14] Tövlənin yeri elə seçilib ki, qoxu sakinlərə narahatlıq yaratmasın.

"Ximeralı ev"in görünüşü qəzetlərdə və bələdçi kitablarda tapıla bilən bir sıra əfsanələrə səbəb olub.

Birinci rəvayətə görə, Qorodetski bu evi ya ailə münaqişəsi, ya da bədbəxt sevgi üzündən özünü Dnepr sularına ataraq intihar edən qızının xatirəsinə tikdirib. Buna görə də tərtibatda dəniz motivləri çoxdur. Lakin müəyyən olunduğu kimi, Yelena Qorodetskaya (Yatsenko ilə evlidir) evin tikintisi zamanı sağ idi və atasından çox gec vəfat edib.^[4]

İkinci əfsanədə deyilir ki, Qorodetski məşhur memarlar Aleksandr Kobelev və Vladimir Leontoviçlə mərc edərək evi tikib, iki ildən sonra o dövrdə yeni olan materiallardan: sement və betondan bina tikə bilər. Aleksandr Kobelev ona dedi:

Bəli, cənab, siz dəlisiniz. Belə bir fikir ancaq dəlinin başına gələ bilərdi.

İki il sonra Gorodetski evini memarlara təqdim etdi və mərcdə qalib gəldi.^[8]

Üçüncü əfsanəyə görə, evdən çıxmazdan əvvəl Qorodetski onu lənətləyib. İddialara görə, malikanənin bütün sakinləri bədbəxt olacaq və yalnız Qorodetskinin nəsilləri ximeralarla asanlıqla anlaşa biləcəklər. Bu versiyanın tərəfdarları qeyd edirlər ki, burada binalara sahib olan və ya icarəyə götürən ofislər müflis oldu - onların vəsaitləri müəmmalı şəkildə yoxa çıxdı, şirkətlər ləğv edildi.^[15]

Evin Qorodetski tərəfindən deyil, Nikolay Dobaçevski tərəfindən tikildiyinə dair bir əfsanə də var. Evin bütün rəsmlərində Qorodetskinin imzası olması bu əfsanəni təkzib edir.^[16]

• Evin adı Konstantin Paustovskinin "Uzaq illər" avtobioqrafik hekayəsində ("Mürək topları" fəsli) çəkilir.

• Vladimir Vasilyevin "Qara Palmiranın üzü" və "İnversiya vaxtı" romanlarında ev Kiyev şəhərinin Gündüz Nəzarətinin qərargahı kimi göstərilir.^[17]

• "Виртуальная экскурсия по Дому с химерами на сайте Президента Украины" (rus). 2008-06-22 tarixində arxivləşdirilib. (ing.)
• Подлинная история киевского «Дома с химерами»
• "Дом с химерами Владислава Городецкого". 2017-04-28 tarixində arxivləşdirilib. на Fayno-e.com
• Фотографии интерьера Дома с химерами
• Дом с проблемами: 115 лет ошибкам архитектора Городецкого