Lüğətlərdə axtarış.

Smart — 1994-cü ildə Mercedes-Benz və Swatch tərəfindən qurulan Alman avtomobil markasıdır. Hələ Mercedes qrupu bünyəsindədir. Bu an çıxarılan modeli yalnız Fortwo-dur.

D-Smart — 2006-cı ildə fəaliyyətə başlamış və 10 Fevral 2007-ci ildə istifadəyə verilən, Doğan Yayın Holdinq tərəfindən qurulan və 24 Mart 2018-ci ildə Demirören Holdinqə satılan rəqəmsal yayım platformasıdır. Türksat 3A və Türksat 4A peyklərində yayımlanır. 1 yanvar 2016-cı il tarixinə 85-i HD olmaqla, 270-dən çox yerli və xarici kanala sahib olan, D-Smart Türkiyədə ən çox kanala sahib olan rəqəmsal platformadır. D-Smart özəl kanallarda, VideoGuard şifrələmə sistemindən istifadə edir. D-Smart platformasında, "Hoş Geldin Paketi", "Aile Spor Paketi", "Sinema Dizi Paketi", "Mega Paket" olmaqla 4 əsas paketindən əlavə "Belgeselsever", "Eğlencesever", "Belgeselsever +" "Eğlencesever" və "Sporsever" adında 4 əlavə paket də vardır. == Tarixçəsi == UEFA Çempionlar Liqasının oyunları 2008-2009-cu il mövsümündən etibarən bu platformada yayımlanır və 2014-2015-ci il mövsümünə qədər yayım hüququnu saxlayır. Növbəti mövsüm UEFA Avropa Liqasının yayım hüquqlarını satın aldı. 2014-2015 mövsümünə qədər matçlar da D-Smart-da canlı yayımlanırdı. MTV və Nickelodeon kanalından sonra Türkiyədəki 2011 nəşrlərinin sona çatan müqaviləsi dayandırıldığı üçün D-Smartın hər iki kanalı da Avropada yayımlanır MTV Avropa və Nickelodeon da Avropa kanallarının siyahısına əlavə edildi. Daha sonra Digitürkün Viacom ilə razılaşması səbəbindən platformadakı yayımlara xitam verildi.

Smart-kartlar (ing. smart card,смарт-карта, интеллектуальная карта) —daxili mikroprosessoru olan plastik kart. Orada kart sahibinin şəxsi məlumatları, fotoqrafiyası, biometrik verilənləri, parolları, erişim açarları və s. saxlanıla bilər. Smart-kartı oxumaq üçün xüsusi oxuma qurğusundan (CARD READER) istifadə olunur. Smart-kartlar alman mühəndisləri Yurgen Detloff (J. Dethloff) və Helmut Gettrup (H. Gröuttrupp) tərəfindən 1967-1968 illərində ixtira olunub. Termini fransız publisisti Roy Brayt (R. Bright) daxil edib. == Ədəbiyyat == İsmayıl Calallı (Sadıqov), “İnformatika terminlərinin izahlı lüğəti”, 2017, “Bakı” nəşriyyatı, 788 s.

Smart kontrakt və ya ağıllı müqavilə (ing. Smart contract) — bir sövdələşmə və ya anlaşmanın şərtlərinə uyğun olaraq hüquqi cəhətdən müvafiq hadisələri və hərəkətləri avtomatik icra etmək, nəzarət etmək və ya sənədləşdirmək məqsədi daşıyan kompüter proqramı və ya əməliyyat protokoludur. Ağıllı müqavilələrin məqsədləri etibarlı vasitəçilərə olan ehtiyacı, arbitraj və icra xərclərini, fırıldaqçılıq itkilərini, həmçinin zərərli və təsadüfi istisnaları azaltmaqdır. Satış maşınları ağıllı müqavilənin tətbiqinə bərabər olan ən qədim texnologiya parçası kimi istinad edilir. 2014-cü ildə Ethereum adlı kriptovalyuta əlaqədar olaraq nəşr olunan ağ kağızda Bitcoin protokolu kompüter alimi, hüquqşünas və kriptoqraf Nik Şabo tərəfindən müəyyən edilmiş ağıllı müqavilə konsepsiyasının zəif versiyası kimi təsvir edilir. Bitcoin etibarsız tərəflər arasında daha təkmil ağıllı müqavilələr bağlamağa imkan verən skript dillərini dəstəklədiyindən bəri müxtəlif kriptovalyutalar. Bitcoindən bu yana müxtəlif kriptovalyutalar etibar edilməyən tərəflər arasında daha təkmil ağıllı müqavilələrə imkan verən skript dillərini dəstəkləyir.

Smart soyuducu – soyuducu növü. == Smart soyuducu == Ağıllı soyuducu və ya İnternet soyuducu internetə qoşulmuş sensor ekranı olan və bəzən elementləri olan daxili virtual səs köməkçisi olan daxili kompüterin olduğu bir soyuducudur. İlk İnternet soyuducuları dot-com bumun zirvəsində meydana çıxdı, ilk modellər arasında LG Electronics-dən Digital Dios və Electrolux-dan Screen Fridge dir. == Hekayə == İlk internet soyuducuları baha idi(məsələn, LG-nin soyuducusu 8000$ qiymətindədir). Alış-verişə haqq qazandırmaq üçün İnternet soyuducuları müxtəlif proqramlarla, o cümlədən kabel televiziyasına çıxış, video telefon, media pleyer və s. Bəzi istehsalçılar ağıllı evə nəzarət etmək üçün soyuducuda mərkəzi server yerləşdirməyi, digərləri isə alış qiymətini azaltmaq üçün soyuducunun ekranında reklam yerləşdirməyi planlaşdırırdılar. Bununla belə, satışın ilk bir neçə ili son dərəcə uğursuz oldu və 2003-2005-ci illərdə əksər məişət texnikası istehsalçıları internet soyuducularının istehsalını dayandırdılar və ya artıq hazırlanmış və elan edilmiş modelləri bazara çıxarmağa başlamadılar. Uğursuzluqlara baxmayaraq, bir çox istehsalçı kommersiya baxımından uğurlu İnternet soyuducu modelini buraxmağa davam edir. Əsas problem odur ki, istehsalçıların İnternet soyuducularını təchiz etdiyi xüsusiyyətlərin əksəriyyəti, bir qayda olaraq, potensial alıcıların artıq malik olduğu digər cihazlardan - smartfonlar, planşetlərdən və noutbuklardan istifadə etməklə daha yaxşı yerinə yetirilir. Belə bir soyuducunun alınmasını əsaslandıra biləcək əsas funksiya - məhsulların mövcudluğuna və təzəliyinə nəzarət - mövcud texnologiya inkişafı səviyyəsi ilə onlar tərəfindən tam yerinə yetirilə bilməz.

Smart TV (ing. "ağıllı televizor") — istifadəçilərə musiqi və videoları yayımlamağa, internetə nəzər yetirmək və şəkillərə baxmağa imkan verən inteqrasiya edilmiş internet və interaktiv Veb 2.0 xüsusiyyətləri olan ənənəvi televizor. Smart TV-lər kompüterlərin, televizorların və rəqəmsal media pleyerlərinin texnoloji konvergensiyasıdır. Ənənəvi yayım mediası vasitəsilə təmin edilən televizorların ənənəvi funksiyalarından başqa, bu cihazlar ev şəbəkəsinə çıxışla yanaşı, striminq televiziyası və internet radiosu kimi yüksək səviyyəli media xidmətlərinə çıxışı təmin edə bilər. Smart TV İnternet TV, IPTV və ya striminq televiziyasından fərqlidir. İnternet televiziyasında internetin necə çatdırılmasından asılı olmayaraq yerüstü, kabel və peyk kimi ənənəvi sistemlər əvəzinə televiziya məzmununun internet üzərindən qəbul edilməsi nəzərdə tutulur. IPTV televiziya yayımçıları tərəfindən istifadə olunan internet televiziya texnologiyası standartlarından biridir. Striminq televiziyası internet TV-də nümayiş etdirmək üçün bir çox istehsalçı tərəfindən yaradılan proqramlar üçün istifadə edilən bir termindir. Smart TV-lərdə əməliyyat sistemi applikasiyalara və digər rəqəmsal məzmuna çıxışı təmin edən televizorun quraşdırılmış proqram təminatına əvvəlcədən yüklənir. Bunun əksinə olaraq, ənənəvi televizorlar ilk növbədə displey rolunu oynayır və satıcıya məxsus fərdiləşdirmə ilə məhdudlaşır.

SMART Recovery (ing. Self Management and Recovery Training, "özünü idarəetmə və bərpa təlimi") — narkomaniyadan və alkoqolizmdən əziyyət çəkən insanlara yardım göstərən beynəlxalq qeyri-kommersiya təşkilatı. İstifadə olunan yanaşma dünyəvidir, elmi əsaslıdır və qarşıdurmaya səbəb olmayan motivasiya, davranış və idrak üsullarından istifadə edir. Qrup görüşlərində iştirakçılar sübuta əsaslanan asılılığın müalicə üsullarından əldə edilən reabilitasiya üsullarını öyrənirlər. == Metodologiyası == SMART Recovery proqramı elmi biliklərə əsaslanır və elmi biliklər inkişaf etdikcə inkişaf etməyə davam edəcəkdir. Proqram, motivasiya gücləndirmə terapiyasında yaranan motivasion müsahibə prinsiplərindən və bilişsel davranışçı terapiyadan (CBT) götürülmüş üsullardan, xüsusən də rasional emotiv davranış terapiyası (REBT) adlı versiyadan, eləcə də sübuta əsaslanan müalicə tədqiqatlarından asılılıqlardan istifadə edir. Proqram bərpa prosesində dörd sahəni ("4 Nöqtəli Proqram" adlanır) vurğulayır: Alkoqoldan imtina etmək üçün motivasiya yaratmaq və saxlamaq. Yaranan istəklərə qarşı durmağı öyrənmək. Düşüncələrinizi, duyğularınızı və davranışlarınızı idarə etməyi öyrənin. Balanslı bir həyat qurmaq.

NTV Spor Smart HD - 1 iyul 2013-cü il tarixində D-Smart platformasında və 1 Avqust 2013 tarixində müntəzəm olaraq sınaq yayımına başlayan Doğuş Yayım Qrupu şirkətinin sahibləndiyi idman kanalıdır. Həftədə oynanan 10 La Liqa matçının hamısını yayımladı. Voleybol Avropa kuboku oyunları, atletika və tennis oyunları da bu kanalda yayımlanır. 2013-2014 Euroleague mövsümündə bir oyun bu kanalda, bir oyun NTV Sporda yayımlandı. Digitürkün 2015-ci ildən etibarən La Liqa yayım hüquqlarını əldə etməsi səbəbiylə, artıq La Liqanı yayımlamadı. Kanal D-Smart, "Family paketi" və "Cinema Series paketi" xaricində bütün paket istifadəçiləri üçün açıqdır. Kanal hazırda yalnız yüksək dəqiqlikdə (HD) yayımlanır. Yayım 1 Avqust 2015 tarixindən etibarən dayandırıldı.

SmartMedia-Toshiba şirkəti tərəfindən MiniCard, CompactFlash və PC Card formatlarına rəqib kimi yaradılmış və 1995-ci ildə bazara buraxılmış ilk fləş-kart yaddaşlarından birinin ticarət markası. Birinci adı Solid State Floppy Disk Card (SSFDC) olub və disketlərin "davamçısı" kimi elan olunub. SmartMedia kartlarının iki versiyası var: 5 V və 3.3 V (versiyalar işçi gərginliyə uyğun olaraq adlandırılıb). Korpusları, demək olar ki, eynidir, yeganə fərq "kəsilmiş" küncün yerindədir. Çəkisi – 2 q, ölçüləri – 45,0×37.0×0.76 mm, tutumu – 2, 4, 8, 16, 32, 64, 128 MB, verilənlərin ötürülmə sürəti – 2 MB/s, enerji təminatı olmadan informasiyanın saxlanma müddəti 10 ildir. == Ədəbiyyat == İsmayıl Calallı (Sadıqov), "İnformatika terminlərinin izahlı lüğəti", 2017, "Bakı" nəşriyyatı,788 s.

Smartfon (ing. smartphone — ağıllı telefon) — mobil telefon funksiyalarını və hesablama funksiyalarını bir vahiddə birləşdirən portativ kompüter cihazı. Onlar köhnə dizayn fiçerfonlardan daha təkmil aparat imkanları, daha geniş proqram təminatı, internetə çıxış, multimedia funksionallığı, səsli zənglər və mətnli mesajlar kimi əsas telefon funksiyalarına malikdir. Smartfonlarda adətən bir sıra metal oksid yarımkeçirici (MOS) inteqral sxem (IC) çipləri olur. Bunlara əvvəlcədən quraşdırılmış və üçüncü tərəf proqram təminatı (məsələn, maqnitometr, yaxınlıq sensoru, barometr, giroskop, akselerometr və s.) həmçinin simsiz rabitə protokollarını (məsələn, Bluetooth, Wi-Fi və ya peyk naviqasiyası) dəstəkləyir. Bu yaxınlarda smartfon istehsalçıları etibarlı mobil şəbəkənin olmadığı ucqar bölgələrdə istifadə üçün peyklə mesajlaşma əlaqəsini və peyk təcili xidmətlərini cihazlara inteqrasiya etməyə başlamışdılar. 2000-ci illərin sonlarında "iPhone"un populyarlığının artmasından sonra smartfonların əksəriyyəti fiziki klaviaturalar deyil, multitaç jestlərini dəstəkləyən böyük, həcmi sensor ekranları olan nazik, şiferə bənzər forma faktorlarını təqdim etmiş və istifadəçilərə online mağazadan əlavə proqramlar endirmək və ya onları satın almaq, bulud anbar və sinxronizasiya, virtual köməkçilər, həmçinin mobil ödəniş xidmətlərindən istifadə etmək imkanı təklif etmişdir. Smartfonlar əsasən fərdi cib kompüteri (PDA) cihazlarını, əl kompüterlərini, portativ media pleyerləri (PMP) və daha az dərəcədə əl videooyun konsollarını və xüsusi elektron oxucu cihazlarını əvəz etmişdir. Təkmilləşdirilmiş avadanlıq və daha sürətli simsiz rabitə (LTE kimi standartlara görə) smartfon sənayesinin böyüməsini gücləndirmişdir. 2022-ci ildə dünya üzrə 1,43 milyard smartfon tədarük edilmişdir.

Smartbuk (ing. Smartbook) — 2009 – 2010-cu illər arasında istehsal edilmiş həm smartfonun, həm də netbuk kompüterinin müəyyən xüsusiyyətlərini özündə birləşdirən mobil cihaz sinfi. Smartbuklar noutbuk və ya planşet tipli korpusda daim aktiv, bütün gün davam edən batareya ömrü, 3G, ya da Wi-Fi bağlantısı və GPS (adətən smartfonlarda olur) kimi xüsusiyyətlərlə reklam olunurdu. Onların 5– 10 düym ekran ölçüsü, fiziki və ya yumşaq toxunma ekranlı klaviaturası var idi. Bir Almaniya şirkəti "Smartbook" brendi altında notbuklar satırdı və bir çox ölkələrdə (ABŞ, Çin, Yaponiya və ya Hindistan kimi bəzi böyük bazarlar daxil olmamaq şərtilə) sözün ticarət nişanına sahib idi. Bu, başqalarının məhsullarını təsvir etmək üçün smartbuk terminindən istifadə etməsinə mane olmaq üçün hərəkət etmişdir. Smartbuklar məhsuldarlıqdan daha çox əyləncə məqsədləri üçün nəzərdə tutulmuşdur və adətən onlayn proqramlarla işləmək üçün nəzərdə tutulmuşdur. Onların simsiz məlumat planı ilə birlikdə mobil telefonlar kimi mobil şəbəkə operatorları vasitəsilə subsidiya ilə satılacağı proqnozlaşdırılırdı. Android və iPad kimi daha populyar planşetlərin meydana gəlməsi, adi masaüstü kompüterlərin və notbukların populyarlığı səbəbilə smartbuk gündəmdən düşmüşdür. == Tarixi == Smartbuk konsepsiyası "Qualcomm" tərəfindən 2009-cu ilin may ayında "Snapdragon" texnologiyasının marketinqi zamanı xatırlanmışdır və məhsulların həmin ilin sonunda satışa çıxarılması gözlənilirdi.

Mart — Qriqorian təqvimi ilə ilin üçüncü ayıdır. 31 gündən ibarətdir.Yaz fəslində mövcud aydır. Yuli Sezarın təqvim islahatından əvvəl Qədim Romada ilin birinci ayı sayılırdı. Mart sözü Qədim Roma mifologiyasında müharibə tanrısı olan Marsın adı ilə bağlıdır. Görünür əkin işləri başladığından romalılar bu ay Marsa xüsusi ehtiram göstərirdilər ki onların üzərinə müharibə göndərməsin. Onun şərərfinə qurbanlar kəsirdilər.

Start kodon — Başlanğıc kodonu, məlumat RNT (mRNA) transkriptinin ribosom tərəfindən tərcümə olunan ilk kodondur. Ən ümumi başlanğıc kodonu AUQ(yəni müvafiq DNT ardıcıllığında ATQ). Başlanğıc kodundan əvvəl 5' tərcümə edilməmiş bölgə (5' UTR) gəlir. Prokariotlarda bu ribosomun bağlanma sahəsini əhatə edir . Başlanğıc kodundan əvvəl 5 'tərcümə edilməmiş bölgə (5' UTR) gəlir. Prokaryotlarda bu ribosomun bağlanma sahəsini əhatə edir. == Alternativ başlanğıc kodları == Alternativ başlanğıc kodonları standart AUQ kodonundan fərqlənir və həm prokaryotlarda (bakteriya və arxey) həm də eukaryotlarda olur. Alternativ başlanğıc kodonları, zülalın başlanğıcında olduqda (kodon fərqli bir amin turşusu kodlaşdırsaydı belə), Met olaraq tərcümə olunur. Bunun səbəbi, başlanğıc üçün ayrı bir nəqliyyat RNT-nin (tRNT) istifadə edilməsidir . === Eukariotlar === Alternativ başlanğıc kodonları (AUQ olmayan)eukaryotik genomlarda çox nadirdir.

("Start" menyusu) Windows sisteminin əsas menyusu — tapşırıqlar panelində "Start" düyməsinin basılmasıyla və ya klaviaturada Windows loqotipi işarələnmiş klavişin sıxılmasıyla ekrana gələn Microsoft Windows menyusudur. Burası proqramların icrası üçün mərkəzi göndərilmə nöqtəsidir. İlk dəfə Windows 95 versiyasında çıxmışdır. Windows XP versiyasından başlayaraq, iki seçimə malikdir: "Klassik" — Windows ME/2000/98/95 versiyalarında çıxmışdır. "Standart" — Windows XP, Windows Vista defolt seçimdə təqdim olunur. Windows 7 versiyasında yalnız "Standart" menyu təqdim ounur "Klassik" seçim olmur. İş masasının bəzi mühitlərində (məsələn, GNOME, Xfce, IceWM, FVWM 95, JWM, QVWM, KDE, LXDE, XPWM) analoji menyu var. == Versiyalar arası fərq == === Windows 9x/2000-də "Start" menyusu === "Sənədlər", "Proqramlar", "Axtarış" və "Quraşdırmalar" aiddir. Menyunun sol tərəfində Windows versiyası göstərilmişdir. İstifadəçinin adı əks olunmurdu.

Start təpəsi — Antarktidanın Cənubi Şetland adalarının Livinqston adasının sahillərindən cənub-şərqdə yerləşən, 265 m hündürlüklü təpədir. Təpə buzlaqlardan azaddır. Təpə Antarktidada yerləşən Start burnunun adını daşıyır. == Yerləşməsi == Start təpəsi 62°35′48″ c. e. 61°10′33″ q. u. koordinatlarında yerləşmişdir. Təpə Dronq təpəsindən 1.8 km cənubda, Battenberq təpəsindən 1.85 km qərbdə, Dulo təpəsindən 1.23 km şimal-şərqdə yerləşmişdir. Bolqarıstan xəritəsinə 2009-cu ildə daxil edilmişdir.

10 mart — Qriqorian təqvimində ilin 71-ci günü. Bu tarixdə ilin sonuna 294 gün (uzun ildə 295 gün) qalır. XX və XXI əsrdə Yuli təqvimi ilə 27 fevral tarixinə uyğun gəlir. == Əhəmiyyətli hadisələr == === 1600-cü ildən əvvəl === 1496 — Santo-Dominqo şəhərini təsis edəndən sonra Xristofor Kolumb komandanı qardaşına buraxaraq İspaniyaya yola düşüb. === 1601–1900 === === 1901–cari === 1922 — Mahatma Qandi Hindistanda həbs edildi, fitnəyə görə mühakimə olundu və altı il həbs cəzasına məhkum edildi, lakin appendisit əməliyyatına görə təxminən iki ildən sonra sərbəst buraxıldı. 1977 — Astronomlar Uranın halqalarını kəşf ediblər. 2000 — Dotkom köpüyü NASDAQ Composite birja indeksində 5,048,62 səviyyəsinə çatıb. 2020 — Antiqua və Barbuda, Boliviya, Honduras, Konqo Demokratik Respublikası, Monqolustan və Yamaykada ilk dəfə COVID-19 qeydə alınıb. === Azərbaycana aid hadisələr === 1735 — Gəncə yaxınlığında Nadir şah Əfşar və Rusiya arasında müqavilə imzalanıb. Rus qoşunları işğal olunmuş ərazilərdən çıxarılıb.

11 mart — Qriqorian təqvimində ilin 72-ci günü. Bu tarixdə ilin sonuna 293 gün (uzun ildə 294 gün) qalır. XX və XXI əsrdə Yuli təqvimi ilə 28 fevral tarixinə uyğun gəlir. == Əhəmiyyətli hadisələr == === 1600-cü ildən əvvəl === === 1601–1900 === 1851 — Cüzeppe Verdinin "Riqoletto" operasının ilk tamaşası Venesiyada keçirilib. === 1901–cari === 1990 — Litva Sovet İttifaqından müstəqilliyini elan edib. 2006 — Çilinin ilk qadın prezidenti olan Mişel Baçeletin andiçmə mərasimi keçirilib. 2020 Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı (ÜST) COVID-19 virusunu pandemiya elan edib. Kot-d'İvuar, Qayana, Namibiya, Sent-Vinsent və Qrenadin, Seyşel adaları və Türkiyədə ilk dəfə COVID-19 qeydə alınıb. === Azərbaycana aid hadisələr === 1959 — Sumqayıtda ilk dəfə tramvay yolu istifadəyə verilmişdir. 1992 — Azərbaycan, Böyük Britaniya, Qvineya və Nigeriya arasında diplomatik əlaqələr qurulmuşdur.

12 mart — Qriqorian təqvimində ilin 73-cü günü. Bu tarixdə ilin sonuna 292 gün (uzun ildə 293 gün) qalır. XX və XXI əsrdə Yuli təqvimi ilə 29 fevral tarixinə uyğun gəlir. == Əhəmiyyətli hadisələr == === 1600-cü ildən əvvəl === === 1601–1900 === === 1901–cari === 1913 — Avstraliyanın gələcək paytaxtı rəsmi olaraq Kanberra adlanıb. 1918 — Sankt-Peterburq 1713-cü ildən paytaxt statusun çox hissəsini saxlamasına baxmayaraq, Moskva yenidən Rusiyanın paytaxtı oldu. 1938 — Anşluss: Almaniya qoşunları Avstriyanı işğal edərək, Almaniyaya birləşdirdi. 1993 — Şimali Koreya Nüvə Silahlarının Qarşısının Alınması Müqaviləsindən çıxacağını elan edir və müfəttişlərin nüvə obyektlərinə daxil olmasına icazə verməkdən imtina edib. 1999 — Keçmiş Varşava Müqaviləsi Təşkilatının üzvləri olan Çexiya, Macarıstan və Polşa NATO-nun üzvü olub. 2009 — Maliyyəçi Bernard Medoff Uoll-Strit tarixinin ən böyük fırıldaqlarından birində günahını etiraf edib. 2011 — Fukuşima-1 AES-də reaktor Senday zəlzələsi və sunamisindən bir gün sonra partlayaraq atmosferə radioaktivlik yayıb.

13 mart — Qriqorian təqvimində ilin 74-cü günü. Bu tarixdə ilin sonuna 291 gün (uzun ildə 292 gün) qalır. XX və XXI əsrdə Yuli təqvimi ilə 1 mart tarixinə uyğun gəlir. == Əhəmiyyətli hadisələr == === 1600-cü ildən əvvəl === === 1601–1900 === 1781 — Vilyam Herşel Uran planetini kəşf edib. === 1901–cari === 1988 — Yaponiyanın Aomori və Hakodate şəhərləri arasında dənizaltı seqmenti ilə dünyanın ən uzun tuneli olan Seykan tuneli açılıb. 2016 — Türkiyənin paytaxtı Ankara vilayətinin Kızılay səmtində terror aktı törədilib. 2020 — Efiopiya, Keniya, Kosovo, Qazaxıstan, Qvatemala, Qvineya, Mavritaniya, Sent-Lüsiya, Sudan, Surinam, Uruqvay və Venesuelada ilk dəfə COVID-19 qeydə alınıb. === Azərbaycana aid hadisələr === 1909 — "Zənbur" jurnalı ilk dəfə nəşr olunub. 1995 Azərbaycan və Syerra-Leone arasında diplomatik əlaqələr qurulmuşdur. Xüsusi Təyinatlı Polis Dəstəsinin komandiri polkovnik Rövşən Cavadov rəhbərliyində Azərbaycan hərbçiləri dövlət çevrilişinə cəhd ediblər.

14 mart — Qriqorian təqvimində ilin 75-ci günü. Bu tarixdə ilin sonuna 290 gün (uzun ildə 291 gün) qalır. XX və XXI əsrdə Yuli təqvimi ilə 2 mart tarixinə uyğun gəlir. == Əhəmiyyətli hadisələr == === 1600-cü ildən əvvəl === === 1601–1900 === === 1901–cari === 1974 — Zair milli futbol komandası Afrika Millətlər Kubokunu qazanıb. 1976 — Mərakeş milli futbol komandası Afrika Millətlər Kubokunu qazanıb. 2020 — Ekvatorial Qvineya, Esvatini, Konqo Respublikası, Mərkəzi Afrika Respublikası və Ruandada ilk dəfə COVID-19 qeydə alınıb. === Azərbaycana aid hadisələr === 1996 — Azərbaycan və Seneqal arasında diplomatik əlaqələr qurulmuşdur.

15 mart — Qriqorian təqvimində ilin 76-cı günü. Bu tarixdə ilin sonuna 289 gün (uzun ildə 290 gün) qalır. XX və XXI əsrdə Yuli təqvimi ilə 3 mart tarixinə uyğun gəlir. == Əhəmiyyətli hadisələr == === 1600-cü ildən əvvəl === 1564 — Moğol İmperatoru Əkbər şah qeyri-müsəlman təbəələrdən cizyə vergisini ləğv edib. === 1601–1900 === 1820 — Men ABŞ-nin 23-cü ştatı olub. === 1901–cari === 1917 — Rusiya çarı II Nikolay Rusiya taxtından imtina edərək 304 illik Romanovlar sülaləsinə son qoyur. 1990 — Mixail Qorbaçov Sovet İttifaqının ilk prezidenti seçilib. 2011 — Suriyada vətəndaş müharibəsi başlayıb. 2019 — Yeni Zelandiyada Kraystçerç məscidlərinə hücum nəticəsində 51 nəfər həlak olub. 2020 — Baham adaları və Özbəkistanda ilk dəfə COVID-19 qeydə alınıb.

16 mart — Qriqorian təqvimində ilin 77-ci günü. Bu tarixdə ilin sonuna 288 gün (uzun ildə 289 gün) qalır. XX və XXI əsrdə Yuli təqvimi ilə 4 mart tarixinə uyğun gəlir. == Əhəmiyyətli hadisələr == === 1600-cü ildən əvvəl === === 1601–1900 === === 1901–cari === 1968 — Vyetnam müharibəsi: ABŞ Silahlı Qüvvələri tərəfindən Cənubi Vyetnamın Sonq Tin bölgəsindəki silahsız əhaliyə qarşı Sonqmi qətliamını törətmişdir. 1978 — Qana milli futbol komandası Afrika Millətlər Kubokunu qazanıb. 1988 — Hələbcə şəhərinə zəhərli qaz hücumu: İraq kürdlərin məskunlaşdığı Hələbcə qəsəbəsi Səddam Hüseynin göstərişi ilə zəhərli qaz və sinir agentləri qarışığı ilə hücuma məruz qalmışdır. 1990 — Əlcəzair milli futbol komandası Afrika Millətlər Kubokunu qazanıb. 2020 — Benin, Qrenada, Liberiya, Somali və Tanzaniyada ilk dəfə COVID-19 qeydə alınıb. === Azərbaycana aid hadisələr === 1992 — Azərbaycan və Liviya arasında diplomatik əlaqələr qurulmuşdur.

17 mart — Qriqorian təqvimində ilin 78-ci günü. Bu tarixdə ilin sonuna 287 gün (uzun ildə 288 gün) qalır. XX və XXI əsrdə Yuli təqvimi ilə 5 mart tarixinə uyğun gəlir. == Əhəmiyyətli hadisələr == === 1600-cü ildən əvvəl === 180 — Kommod atası Mark Avrelinin ölümündən sonra on səkkiz yaşında Roma İmperiyasının yeganə imperatoru olur. === 1601–1900 === === 1901–cari === 1969 — Qolda Meir İsrailin ilk qadın baş naziri seçilib. 2020 — Barbados, Qambiya və Monteneqroda ilk dəfə COVID-19 qeydə alınıb.

18 mart — Qriqorian təqvimində ilin 79-cu günü. Bu tarixdə ilin sonuna 286 gün (uzun ildə 287 gün) qalır. XX və XXI əsrdə Yuli təqvimi ilə 6 mart tarixinə uyğun gəlir. == Əhəmiyyətli hadisələr == === 1600-cü ildən əvvəl === 37 — Roma senatı Tiberinin vəsiyyətini ləğv edir və Kaliqulanı imperator elan edib. 1571 — Valletta Maltanın paytaxtı olub. === 1601–1900 === === 1901–cari === 1965 — Sovet kosmonavtı Aleksey Leonov "Vosxod 2" kosmik gəmisini 12 dəqiqəyə tərk edərək açıq kosmosa çıxan ilk insan olub. 1984 — Kamerun milli futbol komandası Afrika Millətlər Kubokunu qazanıb. 2020 — Qırğızıstan, Nikaraqua, Salvador, Uqanda, Yeni Kaledoniya və Zambiyada ilk dəfə COVID-19 qeydə alınıb. === Azərbaycana aid hadisələr === 1991 — Xəzər Universiteti təsis edilib. 2010 — Azərbaycan və Fici arasında diplomatik əlaqələr qurulmuşdur.

19 mart — Qriqorian təqvimində ilin 80-ci günü. Bu tarixdə ilin sonuna 285 gün (uzun ildə 286 gün) qalır. XX və XXI əsrdə Yuli təqvimi ilə 7 mart tarixinə uyğun gəlir. == Əhəmiyyətli hadisələr == === 1600-cü ildən əvvəl === === 1601–1900 === 1895 — Lümyer qardaşları yeni patentləşdirilmiş kinematoqraflarından istifadə edərək ilk kadrlarını çəkirlər. === 1901–cari === 1945 — İkinci Dünya müharibəsi: Adolf Hitler Almaniyadakı bütün sənaye sahələri, hərbi qurğular, mağazalar, nəqliyyat vasitələri və rabitə vasitələrinin məhv edilməsini əmr edən "Nero Fərmanı" verib. 1982 — Qana milli futbol komandası Afrika Millətlər Kubokunu qazanıb. 2020 — Çad, Fici, Haiti və Nigerdə ilk dəfə COVID-19 qeydə alınıb. === Azərbaycana aid hadisələr === 1994 — Bakı metropolitenində terror aktı baş vermişdir.

1 mart — Qriqorian təqvimində ilin 62-ci günü. Bu tarixdə ilin sonuna 303 gün (uzun ildə 304 gün) qalır. XX və XXI əsrdə Yuli təqvimi ilə 18 fevral tarixinə uyğun gəlir. == Əhəmiyyətli hadisələr == === 1600-cü ildən əvvəl === 834 — İmperator I Lüdovik Frank krallığının yeganə hökmdarı olaraq yenidən hakimiyyətə gəlib. === 1601–1900 === 1803 — Ohayo ABŞ-nin 17-ci ştatı olub. 1867 — Nebraska ABŞ-nin 37-ci ştatı olub. 1867 — Antuan Anri Bekkerel radioaktiv parçalanmanı aşkar edib. === 1901–cari === 1947 — Beynəlxalq Valyuta Fondu təsis edilib. 1980 — Avstraliya milli futbol komandası OFK Millətlər Kubokunu qazanıb. 1998 — "Titanik" dünya üzrə 1 milyard dollardan çox gəlir əldə edən ilk film olub.

20 mart — Qriqorian təqvimində ilin 81-ci günü. Bu tarixdə ilin sonuna 284 gün (uzun ildə 285 gün) qalır. XX və XXI əsrdə Yuli təqvimi ilə 8 mart tarixinə uyğun gəlir. == Əhəmiyyətli hadisələr == === 1600-cü ildən əvvəl === === 1601–1900 === 1852 — Harriyet Biçer-Stou "Tom dayının daxması" romanını nəşr edib. === 1901–cari === 1995 — Yapon kultu Aum Şinrikyo Tokio metrosuna zarin qazı ilə hücum edib. Hücumun nəticəsində 13 nəfər ölmüş, 6200-dən çox şəxs yaralanmışdır. 2003 — İraq müharibəsi: ABŞ, Böyük Britaniya, Avstraliya və Polşa İraqı işğal ediblər. 2020 — Kabo-Verde, Papua-Yeni Qvineya və Zimbabvedə ilk dəfə COVID-19 qeydə alınıb. === Azərbaycana aid hadisələr === 1919 — Azərbaycan Dövlət Akademik Opera və Balet Teatrında Müslüm Maqomayevin "Şah İsmayıl" operasının premyerası keçirilmişdir., 1982 — Bakıda Cəfər Cabbarlının ev-muzeyi açılıb. == Doğumlar == === 1600-cü ildən əvvəl === E.ə.

21 mart — Qriqorian təqvimində ilin 82-ci günü. Bu tarixdə ilin sonuna 283 gün (uzun ildə 284 gün) qalır. XX və XXI əsrdə Yuli təqvimi ilə 9 mart tarixinə uyğun gəlir. == Əhəmiyyətli hadisələr == === 1600-cü ildən əvvəl === === 1601–1900 === === 1901–cari === 1970 — İlk Yer Günü elanı San Fransisko meri Cozef Alioto tərəfindən edilib. 1986 — Misir milli futbol komandası Afrika Millətlər Kubokunu qazanıb. 2006 — Twitter sosial şəbəkəsi təsis olunub. 2020 — Anqola, Eritreya, Şərqi Timor və Tayvanda ilk dəfə COVID-19 qeydə alınıb. === Azərbaycana aid hadisələr === 1735 — Çar Rusiyası və Səfəvilər arasında Gəncə müqaviləsi imzanlanmışdır.

25 mart — Qriqorian təqvimində ilin 86-cı günü. Bu tarixdə ilin sonuna 279 gün (uzun ildə 280 gün) qalır. XX və XXI əsrdə Yuli təqvimi ilə 13 mart tarixinə uyğun gəlir. == Əhəmiyyətli hadisələr == === 1600-cü ildən əvvəl === === 1601–1900 === === 1901–cari === 1949 — 92.000-dən çox qolçomaq qəflətən Baltikyanı ölkələrdən Sibirə deportasiya edilib. 1975 — Səudiyyə Ərəbistanının kralı Feysəl ibn Əbdüləziz Əl Səud qardaşı oğlu tərəfindən öldürülüb. 2020 — Burundi, Mali və Qvineya-Bisauda ilk dəfə COVID-19 qeydə alınıb.