Qövs
Qövs-Dairə çevrəsinin və ya digər əyri xəttin bir hissəsi. Dairənin qövsü. Qövs cızmaq.
2-Xüsusi terminologiyada: qövs lampaları, generatorları, fənərləri. Elektrik işıq mənbələri, qövs və közərmə lampaları XIX əsrin ikinci yarısında ixtira edilmişdir.
Abrazion düzənlik
Abrazion düzənlik — dalğaların və ləpədöyənin abrazion fəaliyyəti nəticəsində əmələ gəlmiş düzənlik. Sahillərin qalxması, çöküntü çatışmazlığı şəraitində və abraziya zamanı çoxlu miqdarda çöküntü əmələ gətirməyən ana suxurların əlverişli litoloji tərkibə (əhəngdaşı, mergel və s.) malik olduğu halda formalaşır. Eni, adətən, bir neçə kilometr, uzunluğu onlarla kilometr olur. Səthi xırda heykələbənzər relyef formaları ilə mürəkkəbləşir. Abrazion düzənliklər Şimal Buzlu okeanı sahillərində daha geniş inkişaf etmişdir.
== Mənbə ==
Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, I cild.
Qövs Uzunluğu (Riyaziyyat)
Uzunluq riyaziyyatda parça, yol və əyrilərin xassələrini səciyyələndirir. Əyrinin uzunluğu həmçinin "qövs uzunluğu" da adlanır.
Əgər, uyğun olaraq
(
a
1
,
a
2
,
a
3
)
{\displaystyle (a_{1},a_{2},a_{3})}
,
(
b
1
,
b
2
,
b
3
)
{\displaystyle (b_{1},b_{2},b_{3})}
koordinatlarına malik
A
{\displaystyle A}
və
B
{\displaystyle B}
nöqtələri verilmiş
R
3
{\displaystyle \mathbb {R} ^{3}}
fəzaya aiddrsə, onda bu koordinatlar arasındakı
A
B
{\displaystyle AB}
parçasının uzunluğu Pifaqor teoreminə görə hesablanır:
|
A
B
|
=
(
a
1
−
b
1
)
2
+
(
a
2
−
b
2
)
2
+
(
a
3
−
b
3
)
2
{\displaystyle |AB|={\sqrt {(a_{1}-b_{1})^{2}+(a_{2}-b_{2})^{2}+(a_{3}-b_{3})^{2}}}}
Müstəvi üzərində və ya fəzada yol iki və ya üç koordinat funksiyası ilə verilir:
t
↦
(
x
(
t
)
,
y
(
t
)
)
{\displaystyle t\mapsto (x(t),y(t))}
uyğun olaraq
t
↦
(
x
(
t
)
,
y
(
t
)
,
z
(
t
)
)
{\displaystyle t\mapsto (x(t),y(t),z(t))}
,
a
≤
t
≤
b
{\displaystyle a\leq t\leq b}
şərti daxilində.
Hissə-hissə kəsilməyən yolun uzunluğu onun vektorunun inteqrallanması ilə əldə edilir:
L
=
∫
a
b
x
˙
(
t
)
2
+
y
˙
(
t
)
2
d
t
{\displaystyle L=\int _{a}^{b}{\sqrt {{\dot {x}}(t)^{2}+{\dot {y}}(t)^{2}}}\,\mathrm {d} t}
uyğun olaraq
∫
a
b
x
˙
(
t
)
2
+
y
˙
(
t
)
2
+
z
˙
(
t
)
2
d
t
.
{\displaystyle \int _{a}^{b}{\sqrt {{\dot {x}}(t)^{2}+{\dot {y}}(t)^{2}+{\dot {z}}(t)^{2}}}\,\mathrm {d} t.}
Müstəvidə verilmiş yol polyar koordinat sistemnində
r
(
φ
)
{\displaystyle r(\varphi )}
şəklind təyin olunmuşsa, onda
φ
0
≤
φ
≤
φ
1
{\displaystyle \varphi _{0}\leq \varphi \leq \varphi _{1}}
üçün
φ
↦
(
r
(
φ
)
cos
φ
,
r
(
φ
)
sin
φ
)
{\displaystyle \varphi \mapsto (r(\varphi )\cos \varphi ,r(\varphi )\sin \varphi )}
hasil qaydasından alınır
d
x
d
φ
=
r
′
(
φ
)
cos
φ
−
r
(
φ
)
sin
φ
{\displaystyle {\frac {\mathrm {d} x}{\mathrm {d} \varphi }}=r^{\prime }(\varphi )\cos \varphi -r(\varphi )\sin \varphi }
və
d
y
d
φ
=
r
′
(
φ
)
sin
φ
+
r
(
φ
)
cos
φ
{\displaystyle {\frac {\mathrm {d} y}{\mathrm {d} \varphi }}=r^{\prime }(\varphi )\sin \varphi +r(\varphi )\cos \varphi }
, bununla
(
d
x
d
φ
)
2
+
(
d
y
d
φ
)
2
=
(
r
′
(
φ
)
)
2
+
r
2
(
φ
)
{\displaystyle \left({\frac {\mathrm {d} x}{\mathrm {d} \varphi }}\right)^{2}+\left({\frac {\mathrm {d} y}{\mathrm {d} \varphi }}\right)^{2}=\left(r^{\prime }(\varphi )\right)^{2}+r^{2}(\varphi )}
.
Buradan polyar koordinat siistemondə yolun uzunluğu belə tapılır:
L
=
∫
φ
0
φ
1
(
r
′
(
φ
)
)
2
+
r
2
(
φ
)
d
φ
{\displaystyle L=\int _{\varphi _{0}}^{\varphi _{1}}{\sqrt {\left(r^{\prime }(\varphi )\right)^{2}+r^{2}(\varphi )}}\,\mathrm {d} \varphi }
.