AQLOMERASİYA

Aqlomerasiya (lat. agglomero — birləşdirirəm, yığıram): Şəhər aqlomerasiyası — yaşayış məntəqələrinin yaxın toplumu. Regional aqlomerasiya — şəhər yaşayış məntəqələrinin təsərrüfat, əmək və mədəni-məişət əlaqələri ilə sıx birliyi. Aqlomerasiya (metallurgiya) — materialın tez əriyən hissələriinin bərkidikdə bir -biri ilə birləşməsi. Aqlomerasiya (mikrobiologiya) — mikroorqanizmlərin birlikdə toplumu.

Aqlomerasiya regionu — böyük əhalisi olan şəhərlərin iqtisadi, sosial və siyasi cəhətdən təsirli olduğu ərazilərdir. Aqlomerasiya regionu ümumiyyətlə bir paytaxt ərazisindən və digər şəhərlərdən, şəhərətrafı zonalardan və ətrafındakı yerlərdən ibarətdir. Aqlomerasiya regionlarının ümumi bir tərifi və ya sərhədləri yoxdur, ancaq ölkədən ölkəyə dəyişir. Sosial, iqtisadi və siyasi qurumlar dəyişdikcə, aqlomerasiya regionları mühüm iqtisadi və siyasi regionlara çevrilmişdir.

Çikaqo aqlomerasiya regionu (İngilis dilində: Chicago metropolitan area) və ya Chicagoland, ABŞ-nin Çikaqo şəhərini və ətrafını əhatə edən aqlomerasiya regionudur. Təxminən 9,4 milyon əhalisi ilə ABŞ-nin üçüncü böyük aqlomerasiya regionudur. Çikaqo aqlomerasiya regionu dörd milyondan çox işçisi və illik 561 milyard dollarlıq ümumi regional istehsalı (GRP) ilə dünyanın ən böyük və ən müxtəlif iqtisadiyyatlarından biridir. Regionda 400-dən çox böyük korporativ mərkəz vardır.

New York metropoliteni (ingilis dilində: New York metropolitan area) ABŞ-nin başda ölkənin ən böyük şəhəri olan New York olmaqla, Nyu-York ştatının cənub hissəsini Nyu-Cersi, Konnektikut və Pensilvaniya əyalətlərinin bir hissəsini əhatə edən metropoliya sahəsidir. Sahəsi 34,490 km² olan bu bölgənin əhalisi 2015-ci ildə 23,723,696 nəfərdir və Şimali Amerikanın ən böyük metropoliya ərazisidir. Nyu-York metropoliya sahəsi, maliyyə, beynəlxalq ticarət, media, daşınmaz əmlak, təhsil, moda və əyləncə, turizm, biotexnologiya və istehsal kimi bir çox sahələrin mərkəzi kimi dünyanın ən vacib iqtisadi bölgələrindən biridir. 2012-ci ildəki məlumata görə ÜDM-i 1.55 trilyon ABŞ dolları təşkil etmişdir. ABŞ-nin ən böyük sənət muzeyi olan Metropolitan İncəsənət Muzeyi də bu ərazidə yerləşir.

New York metropoliteni (ingilis dilində: New York metropolitan area) ABŞ-nin başda ölkənin ən böyük şəhəri olan New York olmaqla, Nyu-York ştatının cənub hissəsini Nyu-Cersi, Konnektikut və Pensilvaniya əyalətlərinin bir hissəsini əhatə edən metropoliya sahəsidir. Sahəsi 34,490 km² olan bu bölgənin əhalisi 2015-ci ildə 23,723,696 nəfərdir və Şimali Amerikanın ən böyük metropoliya ərazisidir. Nyu-York metropoliya sahəsi, maliyyə, beynəlxalq ticarət, media, daşınmaz əmlak, təhsil, moda və əyləncə, turizm, biotexnologiya və istehsal kimi bir çox sahələrin mərkəzi kimi dünyanın ən vacib iqtisadi bölgələrindən biridir. 2012-ci ildəki məlumata görə ÜDM-i 1.55 trilyon ABŞ dolları təşkil etmişdir. ABŞ-nin ən böyük sənət muzeyi olan Metropolitan İncəsənət Muzeyi də bu ərazidə yerləşir.

Kazan aqlomerasiyası, bölgənin şimal-qərbində, əsasən Volqanın sol sahilində yerləşən Tatarıstan Respublikasında ən böyük şəhər aqlomerasiyasıdır. Əhalisi 1,56 milyon nəfər təşkil edir. Aqlomerasiya monosentrik bir xarakter daşıyır, o, Kazan və Zelenodolsk şəhərlərini və respublikanın 6 bələdiyyə rayonunu əhatə edir. Tatarıstanın aqlomerasiya və Paytaxt İqtisadi Bölgəsinin tərkibi və inkişafı Tatarıstan Respublikasının Ərazi İqtisadi Siyasəti Konsepsiyasında təsbit edilmişdir. == Struktur == Mari El Respublikasının Məkan Planlaşdırmasına görə qonşu Mari El Respublikasının bəzi əraziləri Kazan aqlomerasiyasına daxil edilir (bu halda "böyük qrup məskunlaşma sistemi" adlandırılır). Mari Elin bitişik rayonlarının daxil edilməsi ilə Kazan məskunlaşma sisteminin əhalisi 1.680.834 nəfərdir. Rusiya Federasiyası Hökumətinin və Prezident Administrasiyasının ekspert qiymətləndirməsinə görə, 2010-cu ildə Kazan aqlomerasiyasının əhalisi 1.560.459 nəfər idi. == İqtisadiyyat == Aqlomerasiyanın iqtisadi əsasını Kazan-Zelenodolsk ərazi-sənaye mərkəzi təşkil edir. Aqlomerasiyanın bölgəyə cəlb olunan investisiyaların 52% -ni toplamasına və respublika iqtisadiyyatında çalışan vətəndaşların sayının 38% -nin cəmlənməsinə baxmayaraq, Tatarıstan Respublikasının ümumi regional məhsulundakı payı cəmi 28% -dir. Aqlomerasiya ərazilərinin əsas sahələri bunlardır: maşınqayırma, kimya, neft-kimya, yüngül və qida sənayesi, energetika.

Şəhər aqlomerasiyası — yaşayış məntəqələrinin, ilk növbədə şəhərlərin intensiv istehsalat, nəqliyyat və mədəni əlaqələrlə mürəkkəb dinamik sitemə birləşməsidir. Bu urbanizasiyanın növbəti mərhələsi sayılır. Aqlomerasiyaların mərkəzində böyük şəhər — "nüvə", kənarlarında isə nisbətən kiçik şəhər və kənd yaşayış məntəqələri — "peyk şəhərlər" yerləşir. Monomərkəz (bir şəhər ətrafında birləşən aqlomerasiya, məsələn, Bakı aqlomerasiyası) və polimərkəz aqlomerasiyalar (şəhərlərin birləşməsi, məsələn, Almaniyadakı Rur regionu). Çin, Hindistan, ABŞ, Braziliya, Rusiya, Meksika şəhər aqlomerasiyalarının sayına görə fərqlənir. Dünyanın ən iri şəhər aqlomerasiyaları Tokio (38 milyon nəfərdən çox), Mexiko, Nyu-York, San-Pauludur. Aqlomerasiyalar böyüyərək meqalopolisə çevrilir. Харченко К. В. Проблемы управления развитием городских агломераций: взгляд из г. Белгорода // Муниципальный мир. − 2009.