Поиск по словарям.

Germanium (Ge) – D.İ. Mendeleyevin elementlərin dövri sistemində 32-ci element. Bu elementin arsenik, qalyum ya də digər elementlər ilə gücləndirilmiş halı, elektron tətbiqlərdə məşhur olaraq istifadə edilir. Yarı keçirici olaraq istifadəsi də olduqca məşhurdur. Germanium və germanium oksid, infraqırmızı işığa qarşı şəffafdır. Bu səbəblə, infraqırmızı spektroskoplar kimi müxtəlif optik alətlərdə və həssas infraqırmızı detektorlarında istifadə edilirlər. Optik xüsusiyyətləri səbəbiylə, geniş bucaqlı kamera lenslərində, proyektorlarda və mikroskop lenslərində də seçim edilən bir komponentdir. Bəzi germanium birləşmələri, müəyyən bakteriya növlərinə qarşı spesifik fəaliyyət göstərmələri səbəbiylə, kimyəvi müalicə üsullarından istifadə edilməkdədir. Germanium - (ingiliscə germanium, rusca германий) - – dövrü sistemin 32 nömrəli elementi; çox zaman yarımkeçiricilərin hazırlanmasında istifadə olunur. Germanium təmiz halda dielektrikdir, lakin ona az miqdarda müəyyən qatışıq (dopant) əlavə etdikdə yarımkeçiriciyə çevrilir. Germanium bəzi diodlarda, tranzistorlarda və günəş batareyası elementlərində tətbiq olunur, ancaq müasir yarımkeçirici qurğularda, demək olar ki, hər yerdə onu silisium sıxışdırıb.

Germanium - oksidi (IV) Germanium oksidi (IV) (germanium dioksid) germanium və oksigenin binar qeyri - üzvi kimyəvi birləşməsi olub amfoter oksiddir. Kimyəvi formulu GeO2 . Germanium – dioksidin forması silisium dioksidə çox oxşardır. İki kristallik və üçüncü amor modifikasiya halında mövcuddur : Heksoqonal β- GeO2 , α- kvars ilə eyni quruluşa malikdir. Tetraqonal α- GeO2 ( mineral forma argutit) SnO2 tipli struktura malikdir. Yüksək təzyiq altında CaCl2 tipli rombik formaya keçir. Amorf GeO2 şüşəvari kvarsa bənzəyir, suda həll olandır.Tetraqonal germanium dioksid 1033°C -də heksoqonal formaya keçir. ∆Hα→ β=21,6kC/mol == Alınması == Germanium dioksidi GeCl4 hidrolizə uğradıb, alınan çöküntünün 900°C-də qurutmaqla alınır.Bu zaman adətən amorf və heksoqonal GeO2 qarışığı alınır. GeCl4+ H2O → m GeO2• n H2O + 4HCl↑ □(→┴(900°C) ) GeO2+ H2O↑ 700°C-dən yuxarı temperaturda germaniumu oksidləşdirməklə Ge + O2 □(→┴(˃700°C) ) GeO2 Germanium sulfidin (IV) qaynayan suda hidrolizi ilə alınır. GeS2 + 2H2O □(→┴(100°C) ) GeO2↓+ 2H2S↑ Germaniumun durulaşdırılmış nitrat turşusunda həll etməklə.

Norman nəzəriyyəsi və ya normanizm — tarixşünaslıqda varyaqları Kiyev Rus dövlətinin yaradıcıları hesab edən istiqamət. == Tarixi və arqumentləri == Nəzəriyyə XVIII əsrin ikinci rübündə Peterburq Elmlər Akademiyasında işləyən alman alimlər irəli sürmüşdür. Onlar "Ömənillərin basmanı"nda varyaq knyazlarının dəvət olunması haqqındakı hekayəsi əsas götürmüşdülər. XVIII–XIX əsr Çar Rusiyası tarixşünaslığında (N. M. Karamzin və b.) Norman nəzəriyyəsi Kiyev Rus dövlətinin mənşəyi barədə rəsmi fikir xarakteri almışdır. XX əsrin 20-ci illərindən etibarən Norman nəzəriyyəsi Qərb tarixşünaslığınıb tərkib hissəsi olmuşdur. == Tənqidi == Sovet tarixşünaslığında Norman nəzəriyyəsinin hərtərəfli tənqidi verilmişdir. Onlara görə, Norman nəzəriyyəsinin siyasi mahiyyəti qədim slavyanları müstəqil dövlət yaratmağa qadir olmayan xalq, normanları (varyaqları) isə qədimdən başlayaraq Rusiyanın inkişafına təsir göstərən qüvvə kimi qələmə verməkdən ibarət idi. Hələ XVIII əsrin ortalarında M. V. Lomonosov Norman nəzəriyyəsinin əsassız olduğunu bildirmişdir. Çar Rusiyası tarixçilərindən bəziləri Norman nəzəriyyəsinin müəyyən müddəalarını tənqid etsələr də, onun elmə zidd olmasını göstərə bilməmişlər. Sovet tarixçilərinə görə, antikommunizmin ideoloqları SSRİ-yə və sosialist ölkələrə qarşı mübarizədə Norman nəzəriyyəsindən istifadə etmişdir.

Ətirşah (lat. Geranium) — ətirşahçiçəklilər sırasının ətirşahkimilər fəsiləsinə aid bitki cinsi. Azərbaycanda əsasən bəzək bitkisi kimi becərilir. Avropaya XVII əsrdə gətirilib. Vətəni Cənubi Afrikadır. Dünyada 400-dən çox növü məlumdur. Bu növlər arasında xoşətirli "pelarqonium rozeum" növü diqqəti cəlb edir. Buna xalq arasında ətirşah deyilir.

Neron Yuli Sezar Germanik (lat. Germanicus Iulius Caesar Claudianus) — Roma imperiyasının konsulu. Desim Klavdi Neronnun oğlu. Kaliqula, Kiçik Aqrippinanın atası. == Xarici keçidlər == (Soprintendenza per i Beni Archeologici dell'Umbria) "The Bronze Statue of Germanicus" Arxivləşdirilib 2006-05-08 at the Wayback Machine of Amelia (Terni). Circumstances of the chance discovery in 1963 and restoration of this extremely fine heroic portrait bronze. Life of Caligula by Suetonius (Loeb Classical Library translation) Much of Caligula's biography focuses on his famous father.

Adi quşəppəyi (lat. Capsella bursa-pastoris) — bitkilər aləminin kələmçiçəklilər dəstəsinin kələmkimilər fəsiləsinin quşəppəyi cinsinə aid bitki növü. == Botaniki xarakteristikası == Bir və ya ikiillik bitkidir. Milşəkilli kök sisteminə malikdir. Gövdəsinin uzunluğu 10-40sm, yarpaqlı, sadə və ya budaqlanan, səthi qabırğalı, çılpaq və ya zəif tüklü, çiçəkləri və yetişməmiş meyvələri olur. Kök üzərindəki yarpaqları uzunsov-neştərşəkilli, meyvələrinin bir tərəfi daralaraq üçbucağabənzər dişli girintili-çıxıntılı və ya lələyəbənzər bölümlüdür. Gövdəki yarpaqları növbəli, oturaq, girintili-çıxıntılı dişcikli və ya bütöv, zirvə yarpaqları isə getdikcə azalandir. Çiçəyinin quruluşu K4L4E4+2D1 bərabərdir. Meyvələri sıxılmış çəlləyəbənzər, tərsüçbucağabənzər və ya üçbucaq-ürəkşəkilli formalı, zirvədə isə dişli, uzunluğu 3-8mm, eni 2-5mm-dir. Zəif iyli, özünəməxsus acı dadlıdır.

Adi quşəppəyi (lat. Capsella bursa-pastoris) — bitkilər aləminin kələmçiçəklilər dəstəsinin kələmkimilər fəsiləsinin quşəppəyi cinsinə aid bitki növü. == Botaniki xarakteristikası == Bir və ya ikiillik bitkidir. Milşəkilli kök sisteminə malikdir. Gövdəsinin uzunluğu 10-40sm, yarpaqlı, sadə və ya budaqlanan, səthi qabırğalı, çılpaq və ya zəif tüklü, çiçəkləri və yetişməmiş meyvələri olur. Kök üzərindəki yarpaqları uzunsov-neştərşəkilli, meyvələrinin bir tərəfi daralaraq üçbucağabənzər dişli girintili-çıxıntılı və ya lələyəbənzər bölümlüdür. Gövdəki yarpaqları növbəli, oturaq, girintili-çıxıntılı dişcikli və ya bütöv, zirvə yarpaqları isə getdikcə azalandir. Çiçəyinin quruluşu K4L4E4+2D1 bərabərdir. Meyvələri sıxılmış çəlləyəbənzər, tərsüçbucağabənzər və ya üçbucaq-ürəkşəkilli formalı, zirvədə isə dişli, uzunluğu 3-8mm, eni 2-5mm-dir. Zəif iyli, özünəməxsus acı dadlıdır.

Kiçik qızılçətir (lat. Centaurium erythraea) — bitkilər aləminin acıçiçəklilər dəstəsinin acıçiçəkkimilər fəsiləsinin qızılçətir cinsinə aid bitki növü. == Botaniki xarakteristikası == İkiillik ot bitkisi olub, hündürlüyü 35-40 sm-dir. Kökü böyük olmayan, zəif inkişaf edən, gövdəsi düzqalxan, tək və ya bir neçə saylı, dördtilli, yuxarı hissəsi çəngəlşəkilli budaqlanaraq yuxarıya doğru istiqamətlənmişdir. Gövdədə yarpaqları qarşı-qarşıya, oturaq, uzunsov-neştərşəkilli, uzunluğu 3 sm, damarları yaxşı görünən, kök üstündə olan yarpaqları və çətiri vardır. Çiçəyin uzunluğu 1,5 sm, tünd-çəhrayı rəngli olub, çətirçəkilli-süpürgəvari hamaşçiçəkdir. Adətən ömrünün 2-3 ilində çiçəkləyir. Gövdəsi yarpaqlı və çiçəkli olmaqla, düzqalxan, tək və ya budaqlanan, yaşıl və ya sarımtıl-yaşıl, çılpaq, oyuqlu, qabırğalı, uzunluğu 10-30 sm, qalınlığı isə 2mm-dir. Kökətrafı yarpaqları uzunsov-tərsyumurtaşəkilli, küt, əsasından daralmış, uzunluğu 4 sm, qalınlığı isə 2sm-dir. Yarpaqları oturaq, qarşı-qarşıya, uzunsov-neştərvari, itiuclu, bütövkənarlı, çılpaq, qalxanşəkilli-süpürgəvari, çiçəkləri isə çəhrayı-bənövşəyidir.

Alman nazı (lat. Genista germanica) — bitkilər aləminin paxlaçiçəklilər dəstəsinin paxlakimilər fəsiləsinin naz cinsinə aid bitki növü.

Inula germanica (lat. Inula germanica) — bitkilər aləminin astraçiçəklilər dəstəsinin mürəkkəbçiçəklilər fəsiləsinin andız cinsinə aid bitki növü. == Qısa morfoloji təsviri == Çoxillik, 30-50 (80) sm hündürlükdə, gövdəsi düz, tinli-şırımlı, tüklü, yuxarısı sıx budaqlı, horizontal sürünən kökümsovlu bitkidir. Yarpaqları oturaq, ürəkvariuzunsov və ya uzunsov-lansetvari, kənarları bütöv, bəzən xırda diş-dişli, altdan daha sıx tüklüdür. Səbətləri çoxsaylı, 5-6 (10) mm enində, uzunsov və ya yarımkürəvari, sıx qalxanvari çiçəkqrupunda yığılmışlar. Sarğısı tüklü, xarici yarpaqları üçkünc-yumurtavari, ucubizdir. Dilcikləri əlvan sarı, çox dardır. Toxumcaları tünd mixəyi, təqribən 1,5 mm uzunluqda, çılpaq, xırda şırımlıdır. == Yayılması == BQ qərbi, BQ şərqi, BQ Quba sahəsi, Samur- Dəvəçi ovalığının rayonlarında arandan orta dağ qurşağına kimi yayılmışdır. Kolluqlarda, məşə kənarlarında və talalarında, bağlarda bitir.

Mavi süsən (lat. Iris germanica) — bitkilər aləminin qulançarçiçəklilər dəstəsinin süsənkimilər fəsiləsinin süsən cinsinə aid bitki növü. == Botaniki xarakteristikası == Bu növ çoxillik ot bitkisi olub, iri, inkişaf edən, azbudaqlı kökə, aşağı tərəfdə isə çoxsaylı kökə malikdir. Kökümsovun zirvəsində 4-6 yarpaqları vardır. Yarpaqlarının hündürlüyü 1 m-ə qədər, göyümtül-yaşıl, tutqun, qılıncvari və paralel damarlıdır. Gövdə üzərində bir neçə iri, gözəl çiçəkləri olur. Çiçəkyanlığı sadə, tacabənzər, 3 xarici yarpaqcığının kənarları qatlanmış, 3 daxili yarpaqcığı isə yuxarıya doğru yönəlmişdir. Erkəkciyi 3 olub, yuxarı yarpaqcıq arasında yerləşmişdir. Aşağı yumurtalıqlı olub, üçyuvalıdır. Çiçəkləri tünd-bənövşəyi rəngli, qutucuqmeyvədir.

Mavi süsən (lat. Iris germanica) — bitkilər aləminin qulançarçiçəklilər dəstəsinin süsənkimilər fəsiləsinin süsən cinsinə aid bitki növü. == Botaniki xarakteristikası == Bu növ çoxillik ot bitkisi olub, iri, inkişaf edən, azbudaqlı kökə, aşağı tərəfdə isə çoxsaylı kökə malikdir. Kökümsovun zirvəsində 4-6 yarpaqları vardır. Yarpaqlarının hündürlüyü 1 m-ə qədər, göyümtül-yaşıl, tutqun, qılıncvari və paralel damarlıdır. Gövdə üzərində bir neçə iri, gözəl çiçəkləri olur. Çiçəkyanlığı sadə, tacabənzər, 3 xarici yarpaqcığının kənarları qatlanmış, 3 daxili yarpaqcığı isə yuxarıya doğru yönəlmişdir. Erkəkciyi 3 olub, yuxarı yarpaqcıq arasında yerləşmişdir. Aşağı yumurtalıqlı olub, üçyuvalıdır. Çiçəkləri tünd-bənövşəyi rəngli, qutucuqmeyvədir.

Adi itotu (lat. Marrubium vulgare) və ya Dovşan topuğu — i̇totu cinsinə aid bitki növü. == Sinonim == Marrubium album Garsault [Invalid] Marrubium apulum Ten. Marrubium ballotoides Boiss. & Balansa Marrubium germanicum Schrank ex Steud. Marrubium hamatum Kunth Marrubium uncinatum Stokes Marrubium vaillantii Coss. & Germ. Marrubium vulgare subsp. apulum (Ten.) H.Lindb. Marrubium vulgare var.

Alman əzgili (lat. Mespilus germanica) — bitkilər aləminin gülçiçəklilər dəstəsinin gülçiçəyikimilər fəsiləsinin əzgil cinsinə aid bitki növü. Əzgil böyük kol və ya kiçik ağacdır. Bu ağacın meyvəsi, digər adıyla muşmula, Roma dövründən bəri becərilir və qışda mövcud olması və yuyulduqda yeyilməsi qeyri-adidir. Çiy halda və müxtəlif bişmiş yeməklərdə yeyilə bilər. == Mənşəyi və əlaqəli növlər == Latın dilində "alman" mənasını verən germanica adına baxmayaraq, əzgilin yayıldığı bölgə İran, cənub-qərb Asiya, həmçinin cənub-şərqi Avropa, xüsusən də Bolqarıstan və Türkiyənin Qara dəniz sahilləridir. Ola bilsin ki, 3000 ildir becərilir. Qədim yunan coğrafiyaşünası Strabon "Coğrafiya" əsərinin 16-cı bölməsinin 4-cü fəslində μέσπιλον (mespilon) adını qeyd edir. Çiçəklərin beş geniş yumurtavari ağ ləçəkləri var. Çiçəklər yazın sonunda görünür, hermafroditdir, arılar tərəfindən tozlanır və öz-özünə məhsuldardır.

Yay palıdı, pulcuqlu palıd (lat. Quercus robur) - palıd cinsinə aid bitki növü. == Sinonim == Quercus abbreviata Vuk. Quercus accessiva Gand. [Invalid] Quercus accomodata Gand. [Invalid] Quercus acutiloba Borbás Quercus aesculus Boiss. Quercus aestivalis Steven Quercus afghanistanensis K.Koch Quercus alligata Gand. [Invalid] Quercus altissima Petz. & G.Kirchn. Quercus amoenifolia Gand.

Germaniya Slavika (lat. Germania Slavica; mənası – "Slavyan Almaniyası") — 1950-ci illərdən bir tərəfdən Mərkəzi Avropada germanlar və slavyanların yaşadığı ərazilər arasında orta əsrlərdə mövcud olmuş dil sərhədi zonasını ifadə etmək üçün istifadə edilən tarixşünaslıq termini.Germaniya Slavika I minilliyin sonundan bəri birlikdə vendlər adlanan slavyan tayfalarının yaşadığı yerdir. Şərqi Avropada germanların məskunlaşması zamanı slavyanlar german ekspansiyasına məruz qalmışdılar. Onlar son orta əsrlərin bu dövründə çox böyük sosial dəyişikliklərə, eləcə də alman köçkünlərinin axınına məruz qalmışdılar.

Myricaria germanica (lat. Myricaria germanica) — bitkilər aləminin qərənfilçiçəklilər dəstəsinin yulğunkimilər fəsiləsinin çayyovşanı cinsinə aid bitki növü. == Təbii yayılması == Krım, Qafqaz, Orta Asiya, Qərbi və Şərqi Sibir, İran, Himalay və Şimali Çində təbii arealı vardır. == Botaniki təsviri == Qoca budaqların qabığı bozumtul-qonur, birillik zoğların qabığı sarımtıl-yaşıldır. Yarpaqları xətvarı-uzunsov, xırdа, uzunluğu 1,5-5 mm, eni 0,5-1 mm, biz, bir az içəriyə burulmuş, bünövrəsi enli, oturaq, rəngi göyümtül-yaşıldır. Çiçək salxımları yan, illik budaqlardа inkişaf edir. Çiçək salxımları sıx, sünbülvarı, uzunluğu 5-10 sm, eni 1-1,3 sm olub, bünövrəsi çoxsaylı, enli, yumurtavarı, küt pulcuqludur. Çiçək saplaqlarının uzunluğu 2-3,5 mm-dir. Çiçəkaltlıqları yumurtavarı, ellipsvarı, uzunluğu 5–10 mm, eni 2–5 mm-dir. Çiçəkaltlıqlarının orta hissəsi enli, kənarları bütöv, ucu kütdür.

Adi durnaotu, Sikuta durnaotu (lat. Erodium cicutarium) - durnaotu cinsinə aid bitki növü. Yayılması, Aralıq dənizi sahili olan ölkələr və Şimali Amerikada yayılıb. Azərbaycanda Qobustan,Xaçmaz rayonu ,Ceyrançöl və Naxçıvan Muxtar Respublikasının bəzi dağətəyi rayonlarında yayılıb.

Adi durnaotu, Sikuta durnaotu (lat. Erodium cicutarium) - durnaotu cinsinə aid bitki növü. Yayılması, Aralıq dənizi sahili olan ölkələr və Şimali Amerikada yayılıb. Azərbaycanda Qobustan,Xaçmaz rayonu ,Ceyrançöl və Naxçıvan Muxtar Respublikasının bəzi dağətəyi rayonlarında yayılıb.

Adi durnaotu, Sikuta durnaotu (lat. Erodium cicutarium) - durnaotu cinsinə aid bitki növü. Yayılması, Aralıq dənizi sahili olan ölkələr və Şimali Amerikada yayılıb. Azərbaycanda Qobustan,Xaçmaz rayonu ,Ceyrançöl və Naxçıvan Muxtar Respublikasının bəzi dağətəyi rayonlarında yayılıb.

Daur ətirşahı (lat. Geranium dauricum) - ətirşah cinsinə aid bitki növü.

Robert ətirşahı (lat. Geranium robertianum) - ətirşah cinsinə aid bitki növü. == Sinonim == Geranium eriophorum H.Lév. Geranium foetidum Gilib. [Invalid] Geranium graveolens Stokes [Illegitimate] Geranium inodorum G.Don [Illegitimate] Geranium lebelii Boreau Geranium lindleyanum Royle Geranium mosquense Goldb. Geranium neapolitanum A.Terracc. [Illegitimate] Geranium palmatisectum Dulac Geranium pedunculatum Royle [Invalid] Geranium purpureum var. littorale Rouy Geranium robertianum f. albiflorum House Geranium robertianum var. albiflorum G. Don Geranium robertianum var.

Erkəkciyi tükcüklü ətirşah (lat. Geranium eriostemon) - ətirşah cinsinə aid bitki növü.

Robert ətirşahı (lat. Geranium robertianum) - ətirşah cinsinə aid bitki növü. == Sinonim == Geranium eriophorum H.Lév. Geranium foetidum Gilib. [Invalid] Geranium graveolens Stokes [Illegitimate] Geranium inodorum G.Don [Illegitimate] Geranium lebelii Boreau Geranium lindleyanum Royle Geranium mosquense Goldb. Geranium neapolitanum A.Terracc. [Illegitimate] Geranium palmatisectum Dulac Geranium pedunculatum Royle [Invalid] Geranium purpureum var. littorale Rouy Geranium robertianum f. albiflorum House Geranium robertianum var. albiflorum G. Don Geranium robertianum var.

Robert ətirşahı (lat. Geranium robertianum) - ətirşah cinsinə aid bitki növü. == Sinonim == Geranium eriophorum H.Lév. Geranium foetidum Gilib. [Invalid] Geranium graveolens Stokes [Illegitimate] Geranium inodorum G.Don [Illegitimate] Geranium lebelii Boreau Geranium lindleyanum Royle Geranium mosquense Goldb. Geranium neapolitanum A.Terracc. [Illegitimate] Geranium palmatisectum Dulac Geranium pedunculatum Royle [Invalid] Geranium purpureum var. littorale Rouy Geranium robertianum f. albiflorum House Geranium robertianum var. albiflorum G. Don Geranium robertianum var.

Robert ətirşahı (lat. Geranium robertianum) - ətirşah cinsinə aid bitki növü. == Sinonim == Geranium eriophorum H.Lév. Geranium foetidum Gilib. [Invalid] Geranium graveolens Stokes [Illegitimate] Geranium inodorum G.Don [Illegitimate] Geranium lebelii Boreau Geranium lindleyanum Royle Geranium mosquense Goldb. Geranium neapolitanum A.Terracc. [Illegitimate] Geranium palmatisectum Dulac Geranium pedunculatum Royle [Invalid] Geranium purpureum var. littorale Rouy Geranium robertianum f. albiflorum House Geranium robertianum var. albiflorum G. Don Geranium robertianum var.