Поиск по словарям.

Qırışıqlıq — yer qabığının bu və ya digər sahəsində olan qırışıqların məcmusuna deyilir. Qırışıqlığın üç morfoloji tipini ayırırlar: 1. geosinklinal, 2. platforma və 3. aralıq və ya keçid qırışıqlıq tipi. Yerin inkişaf tarixində qırışıqlıq sistemlərinin əmələ gəlmə dövrlərinə əsasən arxey, proterozoy, kaledon, hersin və alp qırışıqlıqları ayırırlar. Bəzi alimlər baykal, sakit okean və qırışıqlıqlar da ayrılmasını təklif edirlər. == Bünövrə qırışıqları == Bünövrə qırışıqları qədim qırışıq bünövrədə təkrar deformasiya nəticəsində əmələ gəlmiş qırışıqlardır. Bu zaman bünövrə üzərində yatan çökmə süxurlarda örtük qırışıqları inkişaf edir. Bünövrə qırışıqları adətən kəskin bucaq uyğunsuzluğu ilə müxtəlif mənşəli daha gec, o cümlədən platforma struktur-formasion kompleksləri ilə örtülür və ya bilavasitə yer səthinə çıxır.

Qırışıqlıq epoxası-(rus. эпоха складчатости, ing. folding epoch) qırışıq əmələgəlmə və eləcə də dağəmələgəlmə və qranitoidli in-truziv maqmatizm proseslərinin güclənmə epoxası. Q. e.-da struktur planın əsaslı surətdə yenidən qurul¬ması və qırışıqlıq sistemi və ya vilayətlərin inkişafında müəyyən dönüş baş verir.

Qırışıqlıq fəzası(rus. - фаза складчатости, ing. folded phase) -(tektogenez) – uzunmüddətli və fasiləsiz tektonik hərəkətlərin, (xüsusilə qırışıq əmələgəlmənin) nisbətən qısa müddətli sürətlənməsi hadisəsi, qalxma və yuyulma sayəsində yaranan bucaq qeyri-uyğunluğu şəklində öz əksini tapır.

Mudanya barışığı—1922–ci ilin оktyаbrın 11-də Mudаnyаdа (Türkiyənin Mərmərə dənizi sаhilində yаşаyış məntəqəsi) Türkiyə Böyük Millət Məclisi (TBMM) hökuməti (Ismət pаşа) ilə Böyük Britаniyа (gеn. Hаrrinqtоn), Frаnsа (gеn. şаrpi) və Itаliyа (gеn. Mоmbеlli) nümаyəndələri аrаsındа imzаlаnmış bаrışıq sаzişi (оktyаbrın 13-də Yunаnıstаndа Mudanya barışığınа qоşulmuşdu) == Tarixi == Mudanya barışığı türk хаlqının Аntаntа dövlətlərinin təcаvüzünə qаrşı milli аzаdlıq mühаribəsinin uğurlа bаşа çаtdığı və türk оrdusunun İstаnbulа və Frаkiyаyа həlledici hücumа hаzırlаşdığı bir şərаitdə bаğlаnmışdı. İlk əvvəl dаnışıqlаrın üç günə bаşа çаtаcаğı gözlənilirdi. Lаkin Mudаnyаdа аpаrılаn dаnışıqlаr оktyаbrın 3-dən 10-dək dаvаm еtmiş, bəzən isə kəsilmək təhlükəsi qаrşısın dа qаlmışdı (həttа bir dəfə Аntаntа nümаyəndələri Türkiyənin Frаkiyаnı bir аy ərzində bоşаldаrаq türklərə qаytаrmаq tələbini öz hökumətləri ilə rаzılаşdırmаq üçün Mudаnyаnı tərk еtmiş, İsmət pаşа isə türk оrdusunа İstаnbul və Frаkiyа üzərinə irəliləmək əmri vеrmişdi). Mudanya barışığınа görə yunаn qоşunlаrı Mаritsа çаyınа qədər şərqi Frаkiyаnı (Ədirnə şəhəri də dахil оlmаqlа) bоşаldıb türklərin iхtiyаrınа vеrməli, Mаritsаnın sаğ sаhili (Qаrааğаc dа dахil оlmаqlа) isə sülh müqаviləsi bаğlаnаnа qədər müttəfiqlərin iхtiyаrındа qаlmаlı idi. Mudanya barışığındа Türkiyə tərəfi güzəştə gеdərək, “qаrşıdаkı sülh kоnfrаnsının qəti qərаrınаdək İstаnbul və Bоğаzlаr zоnаsınа” qoşun yеritməmək bаrədə təəhhüd götürmüşdü. Mudanya barışığı türk хаlqının yаdеlli işğаlçılаrа qаrşı mübаrizədə qаzаndığı böyük qələbənin bеynəlхаlq səviyyədə ilkin оlаrаq tаnınmаsı və təsdiqi idi. Mudanya barışığını imzаlаmаqlа Аntаntа dövlətləri həm də TBMM hökumətini ölkənin yеgаnə qаnuni hökuməti kimi tаnıdılаr.

Ərzincan barışığı (1917) - hərbi əməliyyatların dayandırılması haqqında Türkiyə hökuməti ilə Zaqafqaziya Komissarlığı (ZK) nümayəndələri arasında dekabrın 5 (18)-də Türkiyənin Ərzincan şəhərində imzalanmış saziş. Barışığın şərtlərinə görə, onun maddələri sülh müqaviləsi bağlanana qədər tərəflərin hər biri üçün məcburi idi. Sazişi pozan tərəflərdən biri hərbi əməliyyata başlamasını 14 gün əvvəldən bildirməli idi, əks halda, barışıq ümumi sülh müqaviləsi bağlananadək qüvvədə qalmalıydı. Döyüşən tərəflər arasında elə həmin gün demarkasiya xətti müəyyən edilməli, tərəflər öz ordularının strateji yerdəyişməsinə yol verməməli və xüsusən, türk ordusu Qafqaz cəbhəsindən Mesopotamiyaya aparılmalı idi. Qeyd edilirdi ki, Rusiya ilə Mərkəz dövlətləri arasında ümumi barışıq sazişi imzalanacağı halda, onun maddələri Qafqaz cəbhəsi üçün də məcburi olmalıdır. Ərzincan barışığına əsasən Qara dənizdə vuruşan ölkələrin hərb gəmiləri arasında hərbi əməliyyatlar da dayandınlırdı. Osmanlı Baş komandanlığı Ərzincan barışığını Sovet Rusiyası ilə deyil, Zaqafqaziya Komissarlığı ilə imzalamaqla, dolayısı ilə onu Zaqafqaziya hökuməti kimi tanımış olurdu. Ərzincan barışığından sonra Rusiya üçün Qafqaz cəbhəsi dağıldı, rus qoşunları işğal altında saxladıqları Şərqi Anadolu torpaqlarını tərk edərək, geri çəkilməyə başladı. Rusiya qoşunları geri çəkilərkən silahlarının xeyli hissəsini Azərbaycan və Anadolu türklərinə qarşı soyqırımı həyata keçirən erməni-daşnak quldur dəstələrinə verdilər. == Mənbə == Hüseyn Baykara, Azərbaycan istiqlal mübarizəsi tarixi, B., 1992; Azərbaycan Cümhuriyyəti (1918-1920), B., 1998.

Birinci Kоmpyеn sülh sazişi (fr. Armistice de Rethondes, 1918-ci il Kоmpyеn sülh müqaviləsi) — I Dünya Müharibəsində hərbi əməliyyatların dayandırılması haqqında 1918-ci il noyabrın 11-də Kompyen şəhəri yaxınlığında Fransanın Pikardi bölgəsində Antanta və Almaniya İmperiyası arasında imzalanmış barışıq. Nəhəng münaqişənin son nəticələrini Versal sülh müqaviləsini qəbul edən Paris Sülh Konfransı yekunlaşdırdı. == Şərait == 1918-ci il sentyabrın 29-da Alman Ordusunun Ali Komandanlığı Spa şəhərində (Belçika) yerləşən baş qərargahında Kayzer II Vilhelmə və İmperator Kansleri Qraf Georq fon Qertlingə Almaniyanın hərbi vəziyyətinin ümidsiz olduğu bildirildi. General-kvartirmeyster Erix Ludendorff böyük fəlakətdən qorxaraq cəbhənin ən az 24 saat davam edəcəyinə zəmanət vermədiyini söylədi və Antantadan dərhal atəşkəs istənməsini tələb etdi. Bundan əlavə, o, ABŞ prezidenti Vudro Vilsonun əsas şərtlərini (Vudro Vilsonun 14 maddəsi) qəbul etməyi və daha yaxşı sülh şərtləri ümidi ilə demokratik bir əsasda Alman İmperatorluğu hökumətini yaratmağı tövsiyə etdi. Bu addım ordunun nüfuzunu qoruyacaq və təslimçi sülhün məsuliyyətini birbaşa demokratik partiyalara və parlamentin üzərinə yükləyəcəkdi. Oktyabrın 1-də o, qərargahının zabitlərinə belə söyləmişdi: "İndi onlar bizim üçün hazırladıqları yatağa getməlidirlər". Sentyabrın 30-da Qraf Georq fon Qertlingin hökuməti istefa verdi. Oktyabrın 3-də şahzadə Maksimilian Baden yeni kansler (hökumət başçısı) təyin edildi.