Поиск по словарям.

Endotel — qan və limfa damarlarının, ürək boşluqlarının daxili səthini örtən mezenximal mənşəli yastı hüceyrələrin bir qatlı təbəqəsi. == Əsas məlumatlar == Müasir anlayışlara görə, endotel sadəcə bir maneə və ya filtr deyil. Endotel bədənin ən böyük və aktiv endokrin orqanıdır, bütün toxumalara diffuz şəkildə səpələnib. Endotel qanın laxtalanmasına nəzarət, tonus və qan təzyiqinin tənzimlənməsi, böyrəklərin filtrasiya funksiyası, ürəyin kontraktil fəaliyyəti və beynin metabolik təchizatı üçün vacib olan maddələri sintez edir. Suyun, ionların, metabolik məhsulların yayılmasına nəzarət edir. Axan mayenin mexaniki təsirinə, qan təzyiqinə və damarın əzələ qatının yaratdığı reaksiya gərginliyinə reaksiya verir. Kimyəvi və anatomik zədələrə həssasdır, bu da dövran edən hüceyrələrin yığılması və yapışmasının artmasına, trombozun inkişafına və lipid konqlomeratlarının çökməsinə səbəb ola bilər. == Strukturu == Endotelin hüceyrələri güclü sıx birləşmələrlə bağlandıqdan sonra onların əmələ gəlməsi astrositlərlə təmas nəticəsində yaranır. Endotelin qan axını damar divarının daha dərin təbəqələrindən ayıran qan damarlarının daxili astarıdır. Endotel insan bədəninin bütün sahəsinə yayılmış nəhəng bir parakrin orqandır, çünki davamlı olaraq çoxlu miqdarda ən vacib bioloji aktiv maddələr istehsal edir.

Endogen proseslər "Hipogen" proseslər olaraq da bilinən, daxili mənşəli proseslərdir. Başqa sözlə, bunlar yer qabığından əmələ gələn və buna görə də endogen adlandırılan proseslərdir. Bu proseslər planet daxilində baş verir və Yerə xas olan və xarici təsirlərdən az təsirlənən qüvvələr tərəfindən idarə olunur. Bu proseslər zəlzələ, qitələrin, okean vadilərinin və dağ zirvələrinin yüksəlməsi və inkişafı, vulkanik aktivliyin yaranması, əvvəlcədən mövcud olan süxurların metamorfizmi, yer qabığının deformasiyası və yer dəyişdirməsi kimi hadisələrə və daha çoxuna səbəb olur. Bu proseslərin yaratdığı geomorfik xüsusiyyətlər ekzogen proseslərin işləmə mərhələsini təmin edir. Mənşəyini endogen bir prosesə borclu olan bütün xüsusiyyətlər ekzogen proseslər tərəfindən daim dəyişdirilir. Endogen proseslərə əsasən qabığın istilik enerjisi səbəb olur. Bu istilik enerjisi radioaktiv elementlərin çürüməsindən və cazibə fərqliliyindən qaynaqlanır. Ən vacib endogen proseslərdən bəziləri bunlardır: === Zəlzələlər === Dalğaların hərəkətindən qaynaqlanan və yerin səth təbəqələrindən ötürülən, zəif bir titrəmədən binaları silkələməyə və yerdəki çatlar yaratmağa qadir olan vəhşi bir hərəkətə qədər ötürülən bir enerji növüdür. === Tektonik hərəkətlər === Yer qabığının tektonik hərəkəti müxtəlif formalara malikdir və böyük mürəkkəbliyi ilə xarakterizə olunur.

Bitki morfologiyası (morfe yunanca forma, loqos elm deməkdir) — geniş mənada bitki orqanizmlərinin daxili və xarici formaları, quruluşları və fərdi inkişaflarının tarixi haqqında, məhdud mənada isə bitkilərin həm mikroskopik, həm də makroskopik quruluşları haqqında məlumat verir. Bitki morfologiyası bitkilərin xarici əlamətlərini təsvir etmək zərurətindən meydana çıxmış və nəticədə morfologiyaya aid islahatların yaranmasına səbəb olmuşdur. Lakin, bitkilərin daxili mikroskopik quruluşundan botanikanın xüsusi sahəsi olan bitki anatomiyası daha ətraflı bəhs edir. Daxili morfologiya (anatomiya) ilə xarici morfologiya arasında kəskin sərhəd yoxdur. Bunları bir-birindən fərqləndirən mikroskopik və makroskopik tədqiqat metodlarıdır. == Əsas vəzifələri == Bitki morfologiyasının əsas vəzifələri — bitki orqanlarının, məsələn, yarpaqların, budaqların, çiçək hissələrinin düzülüşlərindəki qanunauyğunluqları aydınlaşdırmaq, habelə onların bu və ya başqa hissələrinin mənşəyini təmin etməkdir. Bitki morfologiyası bitkilərin hər hansı hissələrinin həqiqi təbiətini, mənşəyini öyrəndikdə makroskopik metodla birlikdə ayrı-ayrı hallarda fizioloji və biokimyəvi üsullardan da istifadə edir. Çoxalma orqanlarının istər makroskopik, istərsə mikroskopik öyrənilməsi morfologiya elminə aiddir. Mikroskopik tədqiqatda məqsəd həmin orqanların inkişafını öyrənməkdir ki, bununla müxtəlif bitkiləri müqaisə edərək, onların mənşəyini, təbiətini və təkamülündəki dəyişiklikləri aydınlaşdırmaq mümkün olur. Vegetativ orqanların daxili mikroskopik quruluşlarını öyrənməkdə məqsəd bitkinin həyatını anlamaq, onların fizioloji vəzifələrini izah etməkdir ki, bu da anatomiyaya aiddir.