Metateza
Metateza — söz daxilindəki səslərin qarşılıqlı halda öz mövqelərini dəyişmə hadisəsi metateza adlanır. Məsələn, məşhur əvəzinə məşhur, yanlış əvəzinə yanlış deyilir. Müasir Azərbaycan dilində metateza hadisəsinə, xüsusilə, şivələrdə yol verilir və bir sıra sözlər müxtəlif çalarlıqda yerdəyişmə hadisəsinə uyğun tələffüz olunur. Məsələn, qeyrət-qiryət(yr-ry), süfrə-sürfə(fr-rf), pəhriz-pərhiz(hr-rh) və s.
Yerdəyişmə də şivələrə xas olan fonetik hadisələrdəndir. Bu hadisə şivələrdə iki şəkildə özünü göstərir:
1) yanaşı yerdəyişmə;
2) yanaşı olmayan yerdəyişmə.
Yanaşı yerdəyişmə.
Yanaşı yerdəyişmədə qonşu səslər dəyişir. Əsas tipləri bunlardır:
rb>br: Tərbiz, İrbahım
yb>by: loyba
zğ>ğz: vazğal
yd>dy: maydan, bayda
rg>gr: örgənir
pr>rp: kirpik
ur>ru: doğrudan
hr>rh: Fəhrad
Yanaşı olmayan yerdəyişmə.
Yanaşı olmayan yerdəyişmə də müxtəlif mövqeli səslər dəyişilir.
Metafaza
Metafaza — Metafaza (yunanca μετά, "bitişik" və "stageις," mərhələ ") eukariotik hüceyrə dövrəsindəki mitoz mərhələsidir ki, xromosomların ən sıx və qatlanmış ikinci mərhələsidədir (ən çox anafazada sıxlaşırlar). Genetik məlumat daşıyan bu xromosomlar, hər iki qız hüceyrəyə bölünməzdən əvvəl hüceyrənin ekvatoru ilə sürətlənir. Metafaza hüceyrə dövrü müddətinin təxminən 4% -ni təşkil edir.
Hüceyrə dövrünün nəzarət nöqtələrindən biri prometafaza və metafaza zamanı baş verir .
Xromosomlar hüceyrənin ekvator sahəsi boyunca düzülür. Xromatidlər yalnız setromer hissədə bir-birilə birləşmiş vəziyyətdə olur. Hər bir xromosomun sentromerinə qütüblərdən birləşmiş vətər tellərinin qalması ilə xromatidlər qütüblərə doğru çəkilməyə başlayır.
Yalnız bütün xromosomlar metafaza lövhəsində düzüldükdən sonra, hər sentromerə bölünmə vətəri birləşdikdə, hüceyrə anafaza daxil olur.
Metafaza xromosomlarının analizi klassik sitogenetikanın və onkoloji tədqiqatın əsas vasitələrindən biridir. Xromosomlar metafaza içərisində qatılaşmış (qalınlaşmış) və möhkəm qatlanmışdır ki, bu da onları vizual analiz üçün ən əlverişli edir.