Поиск по словарям.

Nanometr (Sİ simvolu: nm) — metrik sistemdə metrin milyardda birinə bərabər olan uzunluq vahididir (0,000000001) m). Bir nanometr elmi qeydlərdə 1×10-9 m kimi ifadə edilə bilər. == Tarixi == Nanometr əvvəllər millimikrometr və ya daha çox qısaca millimikron kimi tanınırdı, çünki o, 1/1000 mikron (mikrometr) və tez-tez mμ və ya μμ simvolu ilə işarələnirdi. == Etimologiya == Ad Sİ prefiksini nano - (qədim yunan dilindən νάνος, nanos, "cırtdan") ana vahidin adı metrlə (yunanca μέτρον, metrοn, "ölçü vahidi") birləşdirir. Ölçü vahidindən başqa bir şey üçün prefiks kimi istifadə edildikdə ("nanologiya"da olduğu kimi) nano nanotexnologiyaya və ya adətən nanometrlər miqyasında baş verən hadisələrə aiddir. == İstifadəsi == Nanometr tez-tez atom miqyasında ölçüləri ifadə etmək üçün istifadə olunur: məsələn, helium atomunun diametri təxminən 0,06 nm, ribosomun diametri isə təxminən 20 nm-dir. Nanometr həmçinin spektrin görünən hissəsinin yaxınlığında elektromaqnit şüalanmanın dalğa uzunluğunu müəyyən etmək üçün də istifadə olunur: görünən işıq təxminən 400-700 nm arasında dəyişir. 0,1 nm-ə bərabər olan anqstrem əvvəllər bu məqsədlər üçün istifadə olunurdu. 1980-ci illərin sonundan etibarən, 32 nm və 22 nm yarımkeçirici qovşaq kimi istifadələrdə, yarımkeçirici sənayesində miniatürləşdirmə üçün ITRS Yol Xəritəsinin ardıcıl nəsillərində tipik xüsusiyyət ölçülərini təsvir etmək üçün də istifadə edilmişdir.

Manometr (q.yun. μάνωσις — seyrəlmə + q.yun. μέτρον — ölçmə, ölçü cihazı) — maye və ya qazların təzyiqini ölçən cihaz. Konstruksiyadan asılı olaraq, elementlərinin həssaslığına uyğun olaraq maye, ağır porşenli deformasiya (boruşəkilli yayla və ya membranla) manometrləri mövcuddur. Manometrlər dəqiqliyinə görə siniflərə bölünür: 0,15; 0,25; 0,4; 0,6; 1,0; 1,5; 2,5; 4,0 (ədədin kiçikliyi, cihazın yüksək dəqiqliyini göstərir).

Barometr (q.yun. βάρος) – atmosfer təzyiqini ölçən cihaz. Mayeli, qazlı və metal (aneroid) Barometrlər olur. Hipsotermometrlər də Barometrlərə aiddir. Mayeli Barometrlərin əksəriyyəti civəlidir. Atmosfer təzyiqi dəyişdikdə borudakı civə sütunu da atmosfer təzyiqinə uyğun olaraq dəyişir. Civəli barometr 1644-cü ildə itakyan fizik və riyaziyyatçı Evangelista Torriçelli tərəfindən kəşf edilmişdir.

Fazometr elektrik təchizatı sistemində (məsələn, üç fazalı) iki periodik dəyişən elektrik rəqsləri arasındakı faza dəyişmə bucağını ölçmək üçün nəzərdə tutulmuş elektrik ölçü cihazıdır. == Fazometrlərin tətbiqi == Fazometr güc əmsalının - cosφ-nin müəyyən edilməsi üçün elektrik qurğularında tez-tez istifadə olunur (elektrik qurğusuna xidmət edən personal tərəfindən cihazın adının düzgün bilinməməsi səbəbindən onu loru dildə "kosinusfimetr" də adlandırırlar). Fazometrlər elektron və elektrotexniki aparat və cihazların hazırlanması, tənzimlənməsi və istismarında istifadə olunur. == Fazometrin qoşulma sxemi == Fazometr cərəyan və gərginlik dövrəsinə qoşulur. Üç fazalı elektrik təchizatı sistemində cihazı üç fazaya gərginlik və cərəyana görə birləşdirmək lazımdır: gərginliyə görə - A, B, C fazalarına cərəyana görə - A, B, C fazalarında cərəyan transformatorunun ikinci tərəf dolaqlarınaHəmçinin sadə qoşulma sxemi də mümkündür (cihazın konstruksiyasından asılı olaraq): gərginliyə görə - A, B, C fazalarına cərəyana görə - A, B fazalarında cərəyan transformatorunun ikinci tərəf dolaqlarınaBu vəziyyətdə üçüncü faza (C fazası) A və B cərəyan vektorlarının cəmlənməsi yolu ilə müəyyən edilir. == Ədəbiyyat == Войнаровский П. Д.,. Электрические измерительные аппараты // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). СПб.. 1890–1907.

Nilometr — Nilin səviyyəsini ölçmək üçün inşa edilən tikili. Nilometrlər Fironlar dönəmindən istifadə edilməyə başlanılır. Nil daşqınından sonra vadiləri zəngin humuslu torpaq örtürdü. Bundan sonra əkin dövrü başlayırdı. Zəif daşqınlar kütləvi aclığa səbəb olurdu. Belə ki, daha az ərazi bu zəngin humusla örtülürdü. Güclü daşqınlarda böyük fəlakətlərə səbəb ola bilirdi. Daşqınların həcmini müəyyən etmək məqsədi ilə Elefantina adası və Nilin axarı boyunca bu tip tikililər inşa edilmişdir. Orta əsrlər dövründə nilometrlərin böyük qismi bərpa edilir. Hətta yeniləri belə inşa edilir.

Qazqolderlər və ya Qazometrlər — hava qazı, təbii qaz, mayeləşdirilmiş qaz və bioqaz kimi yanan qazları atmosfer təzyiqində və ətraf mühitin temperaturunda saxlamaq üçün istifadə edilən tikililərdirlər. XIX əsrdə dünyanın bir çox yerlərində kömür qazı ilə işıqlandırma və isitmə xidmətlərini təmin etmək üçün qazometrlər tikilmişdir. Qazometrlərə yerüstü qaz konteynerləri, yeraltı saxlama çənləri və yeraltı mağaralar daxildir. Onlar ümumiyyətlə poladdan tikilmiş, ətraf mühitə vizual təsir göstərən böyük həcmli tikililərdirlər. Çox istifadə olunanların həcmi ümumiyyətlə bir neçə kubmetrdən başlayır və 350.000 kubmetrə qədər çatır. Böyük qazometrlər diametri təxminən 60 metr və həcmi 50.000 km³-ə qədər olan tikililərdirlər. == Tarixi == İlk dəfə müasir kimyanın banisi Antuan Lavuazye 1789-cu ildə öz təcrübələrində qazı saxlamaq və qaz axını təmin etmək üçün qazometr adlı qab hazırlamışdır. Lavuazye qazometri kimi tanınan ilk istehsal qurğusunda saxlama sistemi yox idi. Qaz işıqlandırmasının ixtiraçısı Şotland mühəndisi Uilyam Merdok bu sistemi işləyib hazırlayıb. 1798-ci ildə ilk qazometr Birmingemdəki Soho fabrikinin kiçik qaz zavodunda quraşdırılmışdır.