Поиск по словарям.

Ontoloji sübut — fəlsəfi baxış. Anselmin təqdim etdiyi ontolji sübut "ən mükəmməl varlıq" haqqında zehni təsəvvürlərə əsaslanıradı. Belə ki,"ən mükəmməl varlıq" barədə təsəvvürü mümkün və düzgün sayırıqsa, o həqiqi və xarici aləmdə mütləq varlığa malik olmalıdır [mənbə göstərin] Orta əsrlərdə xristian ilahiyyatçısı Anselm (1033-1109) Allahın varlığını təkcə zehni anlayışa əsaslanaraq, "ontoloji yolla" sübuta yetirməyə çalışır. Anselmin fikrincə, bütün insanlar "ən mükəmməl varlıq" məfhumunu öz zehnlərində təsəvvür edə bilərlər. Lakin o bununla kifayətlənmir və deyir: "Ən mükəmməl varlıq" təkcə zehndə ola bilməz. Zehndə "var" olan bu varlıq mütləq xarici aləmdə də "var" olmalıdır. Çünki biz "ən mükəmməl" varlığı təsəvvür etmişdik. Xarici aləmdə var olan mövcud isə zehndə var olan mövcuddan daha mükəmməldir. Deməli,"biz ən mükəmməl varlıq haqqında düşünürüksə, bu varlıq mütləq (təkcə zehndə deyil) xarici aləmdə mövcud olmalıdır (Çünki təkcə zehndə olmaq onu ən mükəmməl varlıq etmir.) Nəticədə, insanların asanlıqla təsəvvür etdikləri "ən mükəmməl varlıq "xaric aləmdə də mövcud olan Allahdır. Ontoloji sübutun digər forması, yeni dövr Avropa fəlsəfəsinin əsasını qoyanlardan biri Rene Dekart (1596-1650) tərəfindən irəli sürülmüşdür.

Ontoloji arqument və ya Tanrının varlığının ontoloji sübutu — xristian teologiyasında meydana çıxan Tanrının varlığı məsələsi ilə bağlı arqumentlər kateqoriyalarından biri. Ontoloji arqumentləri təsnifatlaşdırmaq üçün dəqiq meyarlar yoxdur, lakin arqumentlər adətən Tanrıya tərif verilməsi ilə başlayır, əsasən aprior səbəblərdən və empirik müşahidələrdən istifadə etməklə onun mövcudluğunun zəruriliyinin xülasəsi ilə bitir. İlk ontoloji arqumentin 1078-ci ildə Anselm Kenterberili tərəfindən “Proslogion” əsərində irəli sürüldüyü hamılıqla qəbul edilir. Anselm Tanrını “ondan daha yaxşısının təsəvvür edilə bilməyəcəyi bir şey” kimi təsvir edərək, onun zehnimizdə mövcud olduğunu iddia edirdi. O təklif edirdi ki, əgər zehnimizdə daha ideal bir varlıq ola bilərsə, o, reallıqda da mövcud olmalıdır. Əgər zehnimizdə mövcuddursa, onda ən yaxşı varlıq bəlkə də şüurda (ağılda) və reallıqda mövcud olanlardan biridir. XVII əsr fransız filosofu Rene Dekart da oxşar arqumentlər irəli sürmüşdür. Dekart öz arqumentlərinin bir neçə versiyasını nəşr etmiş, bunların hər biri Tanrının varlığının ən yüksək mükəmməl varlıq haqqında hər hansı "aydın və fərqli" ideyadan dərhal çıxarıla biləcəyi fikrinə əsaslanır. XVIII əsrin əvvəllərində Qotfrid Leybnits Dekartın ideyalarını genişləndirərək “ali kamil” varlığın tutarlı bir anlayış olduğunu sübut etməyə çalışdı. Digər ontoloji arqumentlər Tanrının varlığına dair formal arqument irəli sürən Kurt Hödeldən gəlir.

Azad iradə haqqında arqument, azad iradə paradoksu və ya teoloji fatalizm — insan həyatının hadisələrini və gedişatına nəzarət edən ilahi təqdirə inam. Hər bir fərd onun həyat yolunu, qərarlarını və seçimlərini müəyyən edən ali güclərin təsirinə məruz qalır. İnsan həyatına ilahi müdaxiləni vurğulayan İslam, Kalvinizm və Yansenizm də daxil olmaqla müxtəlif dini təlimlərlə əlaqələndirilir. Əsas fikir ondan ibarətdir ki, taleyin əvvəlcədən müəyyən edilmiş planı var, daha yüksək bir güc tərəfindən idarə olunur və dəyişdirilə bilməz. Lakin Allahın hər şeyi bildiyi, xüsusən də hər şeyi bilməklə iradənin bir araya sığmaması və hər iki xüsusiyyəti özündə birləşdirən hər hansı bir Tanrı anlayışının ağlasığmaz olduğu iddiaları ilə bağlı bir çox ziddiyyətlər də vardır. == Hər şeyi bilmə və azad iradə == Tanrının varlığına qarşı bəzi arqumentlər insanlarıb azad iradəyə malik olması ilə Tanrının hər şeyi bilməsi arasında iddia edilən uyğunsuzluğa diqqət yetirir. Məşhur yəhudi filosofu Maymonid ilahi hərşeyə qadirlik ilə yaratdığı insanın azad iradəsi arasındakı ziddiyyəti ənənəvi yaxşı və pis əməllər baxımından belə təsvir etmişdir: Anqlikan teoloq Montqomeri Vott xristian vəhyinin oxşar təsvirini verdi: Bu arqumentin məntiqi forması aşağıdakı kimi ola bilər: İnsanın “azad yaradılmış” olduğunu iddia edən “S”-i (seçimi) Tanrı bilir. İndi “S”-in baş verməsi (gerçəkləşməsi) lazımdır. Əgər indi “S”-in baş verməsi zəruridirsə, “S” başqa cür ola bilməz (“zəruri”nin tərifi budur). Yəni, ilahi təqdirə görə faktiki “imkanlar” yoxdur.

Aspirant teoloji birliyi, QTU (ing. Graduate Theological Union) — Berkli şəhərində doqquz müstəqil seminariya və on bir tədqiqat mərkəzinin birləşməsi. == Tarixi == QTU 1962-ci ildə qurulmuşdur və Berkli Kaliforniya Universitetinin törəməsidir. QTU-nun İlahiyyat Fakültəsi ABŞ-də ən böyüyüdür. QTU, Berklidəki Kaliforniya Universitetinin və Stanford Universitetinin kitabxanaları tərəfindən qəbul edilməsinə nəzarət edilən dünyanın ən böyük teoloji kitabxanalarından birini saxlayır. QTU-nun məktəb və seminariyalarının əksəriyyəti Kaliforniya Universitetinin Berkli şəhərciyinə bitişikdir. Tələbə sayı təxminən 1300 nəfərdir. QTU məktəblərinin ənənəvi teoloji fənlərdən əlavə tədris proqramı humanitar, mədəni və tarixi tədqiqatlar, mənəviyyat, fəlsəfə və fənlərarası tədqiqatları əhatə edir. QTU, aşağıdakı magistr dərəcələri üçün təhsil proqramları təklif edir: Sənət Ustası, İlahiyyat Magistri, İlahiyyat Magistri və (Berklidəki Kaliforniya Universiteti ilə əməkdaşlıqda) PhD və İlahiyyat Doktoru. Xristianlıq (Protestantizm, Katoliklik, Yunan Pravoslavlığı), İslam, Yəhudilik və Buddizm kimi dini ənənələrin nümayəndələri QTU-da təhsil alırlar.

Aspirant teoloji birliyi, QTU (ing. Graduate Theological Union) — Berkli şəhərində doqquz müstəqil seminariya və on bir tədqiqat mərkəzinin birləşməsi. == Tarixi == QTU 1962-ci ildə qurulmuşdur və Berkli Kaliforniya Universitetinin törəməsidir. QTU-nun İlahiyyat Fakültəsi ABŞ-də ən böyüyüdür. QTU, Berklidəki Kaliforniya Universitetinin və Stanford Universitetinin kitabxanaları tərəfindən qəbul edilməsinə nəzarət edilən dünyanın ən böyük teoloji kitabxanalarından birini saxlayır. QTU-nun məktəb və seminariyalarının əksəriyyəti Kaliforniya Universitetinin Berkli şəhərciyinə bitişikdir. Tələbə sayı təxminən 1300 nəfərdir. QTU məktəblərinin ənənəvi teoloji fənlərdən əlavə tədris proqramı humanitar, mədəni və tarixi tədqiqatlar, mənəviyyat, fəlsəfə və fənlərarası tədqiqatları əhatə edir. QTU, aşağıdakı magistr dərəcələri üçün təhsil proqramları təklif edir: Sənət Ustası, İlahiyyat Magistri, İlahiyyat Magistri və (Berklidəki Kaliforniya Universiteti ilə əməkdaşlıqda) PhD və İlahiyyat Doktoru. Xristianlıq (Protestantizm, Katoliklik, Yunan Pravoslavlığı), İslam, Yəhudilik və Buddizm kimi dini ənənələrin nümayəndələri QTU-da təhsil alırlar.