Поиск по словарям.

Proktologiya (yun. πρωκτός — düz bağırsaq + yun. λόγος — təlim), və ya Koloproktologiya (yun. κόλον — yoğun bağırsaq) — yoğun bağırsağın (düz bağırsaq və kolon), anus və pararektal nahiyənin xəstəliklərini öyrənən tibb sahəsi. == Proktologiyanın inkişaf tarixi == Hətta qədim dövrlərdə həkimlər düz bağırsağın xəstəliklərini müalicə etməyə çalışırdılar. Hippokratın əsərlərindən birində hemoroid və düz bağırsağın digər xəstəliklərinin müalicəsinə çox diqqət yetirilmişdir. Hemoroidlərin koterizasiyası və kəsilməsi üsulu hələ də müasir proktoloqlar tərəfindən istifadə olunur. Şərq alimlərindən Əbu Əli İbn Sina (Avicenna) düz bağırsağın xəstəlikləri haqqında ətraflı danışmış, bu xəstəliyin dərman və cərrahi yolla müalicəsinin sirlərini bölüşmüşdür. Mövcud biliklərə baxmayaraq, yalnız XX əsrin ortalarında proktologiya müstəqil bir elm olaraq cərrahiyyədən fərqlənə bildi. Proktologiyanı öyrənən elm bir neçə tibb sahəsinin — cərrahiyyə, qastroenterologiya, terapiyanın nailiyyətləri əsasında inkişaf edir.

Xronologiya ("zaman elmi"; yun. χρόνος — zaman, λόγος — bilik) — tarixi ardıcıllıq. Xronologiya, hadisələrin tarixi sıralanması ilə əlaqədar elm sahəsidir. Xronologiya tarix və zamanı öyrənir. Tarixi xronologiya müxtəlif xalqlar tərəfindən vaxtın ölçülməsi üsullarını, təqvimlərin tarixini öyrənir, müxtəlif hadisələrin tarixini müasir vaxt hesablama sistemi ilə müqayisəli şəkildə müəyyənləşdirir və dəqiqləşdirir.

"Patologiya" (yun. πάθος "əzab, ağrı, xəstəlik" + λογος sözündən "söz; konsepsiya; tədris") — canlı bir orqanizmdə xəstəlik proseslərini və şərtlərini öyrənən tibb elminin bir sahəsi. Patoloji anatomiya, xəstəlik proseslərinin səbəb olduğu orqan və toxumaların quruluşundakı dəyişiklikləri və orqanların və bədənin funksionallığını araşdıran bütövlükdə xəstəliklərində patoloji fiziologiyadır. Ayrıca, patologiya normal vəziyyətdən və ya inkişaf prosesindən ağrılı bir sapma, çirkin anormallıqdır. Patologiyalara normadan kənarlaşma, homeostazı pozan proseslər, xəstəliklər və funksiyaların pozulması daxildir. Biologiyada xəstəliklərdəki hüceyrələrdə, toxumalarda və orqanlardakı struktur və funksional dəyişikliklərin öyrənilməsinə aiddir. == Tibbi patologiya == Tibbi patologiya xəstəliklərin və insanlarda və heyvanlarda baş verən fərdi patoloji proseslərin meydana gəlməsini, gedişatını və nəticələrini öyrənən bir elmdir. Tibbi patologiyanın mənşəyi qədim dünyada humoral (lat. humor — nəm, maye) və solidar (lat. solidus — sıx sözündən) patologiyanın spekulyativ doktrinası kimi tapıla bilər.

Azərbaycan tarixinin xronologiyası - Azərbaycanın ən qədim dövrdən müasir dövrə qədərki tarixinin xronologiyası. == İbtidai icma dövrü == == Quldarlıq dövrü == == İlkin Feodalizm dövrü == == Orta əsrlər == === IX-XVI əsrlər === 879-941-ci illər – Sacilər dövləti 889-cu il – Məhəmmədin Azərbaycanın hakimi təyin olunması 893-cü ildən başlayaraq – Məhəmmədin Ərməniyəyə yürüşləri 901-ci il – Məhəmmədin vəfatı 914-cü il – Rusların Azərbaycanın Xəzər sahili yaşayış məntəqələrinə basqınları. 919-cu il 16 iyul – Ərdəbil yaxınlığında döyüş 927-ci il 27 dekabr – Kufə şəhəri yaxınlığında döyüş. Yusifin öldürülməsi 942-981-ci illər – Salarilər sülaləsinin hakimiyyəti 944-cü il 24 avqust – Bərdə şəhərinin tutulması 945-ci il 12 avqust – Rusların Bərdəni tərk etməsi X əsrin II yarısı – Azərbaycanda Şəddadilər dövlətinin meydana gəlməsi 953-cü il – Məzrubanın Ərdəbildə hakimiyyəti ələ keçirməsi 957-ci ilin dekabrı – Məzrubanın ölümü 961-981-ci illər – İbrahimin hakimiyyəti 971-ci il – Şəddadilər dövlətinin fəaliyyətinin başlanması 981-ci il – İbrahimin məğlubiyyəti və Ərdəbilin tutulması 987-ci il – Əbdül-heycanın Ərməniyəyə hücumu 988-1030-cu illər – Sultan I Mahmudun hakimiyyəti 1010-1080-ci illər – Qətran Təbrizi 1020-1059-cu illər – Əbu Mənsur Vəhsudan 1027-1034-cü illər – Şirvanşah Mənuçöhrün hakimiyyəti 1027-1382-ci illər – Kəsranilər sülaləsi XI əsr. 30-40-cı illəri – Azərbaycanda rusların hücumlarının genişlənməsi 1038-1063-cü illər – Toğrul bəyin hakimiyyəti 1038-1157-ci illər – Səlcuq imperiyası 1042-ci ilin oktyabrı – Təbrizdə zəlzələ 1045-ci il – Həmədanın tutulması 1050-ci il – İsfahanın tutulması 1050-1067-ci illər – Əbdüləsfər Şavurun hakimiyyəti XI əsr. 50-ci illəri – Səlcuq qoşunlarının Azərbaycana daxil olması 1055-ci ilin yazı – Bağdadın tutulması 1063-1072-ci illər – Alp Arslanın hakimiyyəti 1067-ci il – Alp Arslanın Arrana gəlməsi XI əsr. 70-80-cı illəri – Şirvanşah Məzyədilər dövlətinin tənəzzülü 1071-ci il – Məlazgird yaxınlığında döyüş 1072-1092-ci illər – Məlikşahın hakimiyyəti 1074-1088-ci illər – III Fəzmunun hakimiyyəti 1088-ci il – Gəncənin tutulması 1089-1125-ci illər – IV Davidin hakimiyyəti 1108-1127-ci illər – Ağsunqurilər sülaləsi 1108-1146-cı illər – Fələki Şirvanı 1117-ci il – Şirvanın tutulması XII əsr. 20-30-cu illəri – Qafqaziyədə feodal dövlətinin istiqlaliyyət uğrunda mübarizəsi 1120-ci il – Qəbələ, Şəki, Şamaxının tutulması 1120-1160-cı illər – III Mənuçehrin hakimiyyəti 1120-1199-cu illər – Əfzələddin Xaqani (Xaqani Şirvani) 1121-1122-ci illər – IV Davidin Toğrulla müharibələri 1123-cü il – IV Davidin Şirvana gəlməsi 1123-cü il – Gülüstan qalasının tutulması XII əsr. 30-cu illəri – Azərbaycan Atabəylər dövlətinin meydana gəlməsi 1136-1225-ci illər – Atabəylər-Eldənizlər sülaləsinin hakimiyyəti 1136-1160-cı illər – Azərbaycan Eldənizlər dövlətinin təşəkkülü 1141-1209-cu illər – Nizami Gəncəvi 1160-1234-cü illər – İbn əl-Əsir 1161-1191-ci illər – Azərbaycan Eldənizlər dövlətinin çiçəklənməsi 1161-ci ilin yayı – III Georginin Gəncə və Dəbili qarət etməsi 1163-cü ilin yanvarı – Atabəy Eldənizin Gürcüstana hücumu 1164 və 1166-cı illər – Gürcülərin Azərbaycana hücumu 1174-cü il – Eldənizin Gürcüstana hücumu 1175-1186-cı illər – Atabəy Cahan Pəhləvanın hakimiyyəti 1184-1213-cü illər – Tamaranın hakimiyyəti 1186-1191-ci illər – Qızıl Arslanın hakimiyyəti 1188-ci ilin martı – Həmədan yaxınlığında döyüş 1190-1245-ci illər – Zülfüqar Şirvani 1191-1225-ci illər – Azərbaycan Eldənizlər dövlətinin tənəzzülü 1192-ci il – Şirvanda zəlzələ 1192-ci il – III Toğrulun Təbrizə hücumu XIII əsr. sonu 1447-ci il – Səfəvilər tarixinin birinci dövrü 1203-1225-ci illər – I Güstasp ibn Fərruxzadın hakimiyyəti 1206-1227-ci illər – Çingiz xanın hakimiyyəti 1210-1225-ci illər – Özbəyin hakimiyyəti 1219-cu il – Xarəzm dövlətinə basqın 1220-ci il – Monqolların Azərbaycana yürüşü 1221-ci il – Monqolların Təbrizə yürüşü 1222-ci il – Monqolların Şamaxını tutması 1224-1244-cü illər – III Fəribürzün Şirvanı idarə etməsi 1225-ci il – Azərbaycanın Xarəzmşah Cəlaləddinin hücumlarına məruz qalması 1225-ci il – Azərbaycanda Atabəylər Eldənizlər dövlətinin süqutu 1231-ci il – Gəncədə xalq üsyanı 1231-ci il – Monqolların ikinci dəfə Azərbaycana soxulması 1235-ci il – Gəncənin tutulması XIII əsr.