Поиск по словарям.

Qalaktoza — Qalaktoza (/ɡəˈlæktoʊs/, galakto- + -ose, "süd şəkəri") bəzən Qal kimi qısaldılır, qlükoza qədər şirin və təxminən 65% saxaroza qədər şirin olan monosaxarid şəkərdir. Qlükoza molekulu ilə əlaqəli qalaktoza molekulu laktoza molekulunu əmələ gətirir. Qalaktan hemiselülozda olan qalaktozanın polimer formasıdır və təbii polimer karbohidratlar sinfi olan qalaktanların nüvəsini təşkil edir. Qalaktoza sözü 19-cu əsrin ortalarında Çarlz Veysman tərəfindən yaradılmışdır və yunan qalaktosundan (süddən) və şəkərlər üçün ümumi kimyəvi şəkilçidən əmələ gəlmişdir. Etimologiya laktoza sözü ilə müqayisə edilə bilər, çünki hər ikisində "süd şəkəri" mənasını verən köklər var. Laktoza qalaktoza və qlükozadan ibarət bir disaxariddir. Qalaktoza həm açıq zəncirli, həm də tsiklik formada mövcuddur. Açıq zəncirli formada zəncirin sonunda bir karbonil qrupu var. Dörd izomer tsiklikdir, onlardan ikisi piranoz (altı üzvlü), ikisi furanoz (beş üzvlü) halqalıdır. Qalaktofuranoza bakteriyalarda, göbələklərdə və protozoalarda olur və ekzotsiklik 1,2-diol vasitəsilə ehtimal olunan immun lektin intelektin tərəfindən tanınır.

Qalaktika və ya Kəhkəşan — vahid cazibə mərkəzi ətrafında dövr edən nəhəng ulduzlar, ulduz qalıqları, ulduzlararası qaz, toz və qaranlıq materiya sisteminə verilən addır. Qalaktika sözü yunanca "galaxias" (γαλαξίας) sözündən gəlir və mənası "südlü" deməkdir. Qalaktikalar ölçülərinə görə tərkibinə 100 milyon (108) ulduz daxil olan cırtdan qalaktikalardan başlayıb, tərkibinə 100 trilyon (1014) ulduz daxil olan nəhəng qalaktikalara qədər dəyişir. Hər bir ulduz tərkibinə daxil olduğu qalaktikanın kütlə mərkəzi ətrafında dövr edir. Qalaktikalar vizual morfologiyasına görə elliptik, spiral və ya qeyri-müntəzəm olaraq təsnif edilir. Bir çox qalaktikanın mərkəzində ifrat kütləli qara dəliklərin olduğu düşünülür. Süd yolu qalaktikasının mərkəzindəki Sagittarius A* olaraq bilinən qara dəliyin kütləsi Günəşin kütləsindən 4 milyon dəfə çoxdur. 2016-cı ilin mart ayına olan məlumata görə, GN-z11 Yerdən 32 milyard işıq ili məsafədə olan ən qədim və ən uzaqdan müşahidə olunan qalaktikadır. Bu qalaktika böyük partlayışdan 400 milyon il sonra yaranmış kimi müşahidə edilmişdi. 2016-cı ildə yayımlanan bir araşdırmaya görə, müşahidə edilən kaintada qalaktikaların sayı əvvəlki təxmin edilən miqdarda (200 milyard — 2×1011) deyil, təxmini olaraq 2 trilyon (2×1012) və ya daha çoxdur.

Laktoza — disaxaridlər qrupundan olan karbohidrat. Qalaktoza və qlükoza alt bölmələrindən ibarət şəkərdir və molekulyar formuludur. Laktoza südün təxminən 2–8%-ni təşkil edir. Adı süd üçün latın sözü olan lak (gen. lactis), üstəgəl şəkərləri adlandırmaq üçün istifadə olunan şəkilçisindən gəlir. Mürəkkəb ağ, suda həll olunan, hiqroskopik olmayan, yüngül şirin dadı olan bərk maddədir. Qida sənayesində istifadə olunur. == Quruluş və reaksiyalar == Laktoza qalaktoza və qlükozanın kondensasiyası nəticəsində yaranan disaxariddir, β-1 → 4 qlikozid bağı əmələ gətirir. Onun sistematik adı β-D-qalaktopiranosil- (1 → 4) -D-qlükozadır. Qlükoza ya α-piranoza, ya da β-piranoza şəklində ola bilər, qalaktoza isə yalnız β-piranoza şəklində ola bilər: buna görə də, α-laktoza və β-laktoza yalnız qlükopiranoza halqasının anomerik formasına aiddir.

Pekulyar qalaktika (ing. Peculiar galaxy) - Mənası qəribə deməkdir. Ona görə ki, digər qalaktikalardan fərqli olaraq Habbl ardıcıllığına tabe deyil. 1966-cı ildə "Pekulyar qalaktikaların atlası" tərtib edilmişdir.

Qalaktika mühafizəçiləri (2008) — Marvel Comics nəşriyyatı tərəfindən 2008-ci ildə yaradılmış kosmik superqəhrəman komandası. Qalaktika mühafizəçiləri (film, 2014) — 2014-cü il istehsalı ABŞ superqəhrəmanlıq filmi.

Qalaktika müstəvisi, disk şəkilli qalaktikanın kütləsinin əksəriyyətinin özündə saxlayan sahədir. Qalaktika müstəvisinin perpendikulyarları qalaktik qütbləri göstərir. Real halda, qalaktika müstəvisi və qalaktik qütblər terminləri əsasən Yerin aid olduğu Süd Yolu qalaktikasının müstəvisini və qütblərini işarə edir. Bəzi qalaktikalar düzənsizdir və diskşəkilli quruluşa malik deyildir. Süd Yolu kimi spiral qalaktika halında belə, qalaktika müstəvisini müəyyənləşdirmək, ulduzların mükəmməl bir düzülüşü olmadığından bir qədər qeyri-adi və zahiri olur. 1959-cu ildə BAİ Süd Yolu şimal qalaktik qütbünün mövqeyini, R = 12h 49m, Dec = 27 ° 24' B1950 kimi təyin etdi; hazırda istifadə edilən J2000 dövründə, pressesiya nəzərə alındıqdan sonra koordinatlar RA 12h 51m 26.282 s, 27 ° 07 '42".01 kimi təyin olundu. Bu koordinantlar, Arktur parlaq ulduzu yaxınlığında, Veronikanın Saçları bürcündədir və eyni zamanda cənub qalaktik qütbü Heykəltəraş bürcünə uzanır. Qalaktik koordinatların "sıfır uzunluğu" 1959-cu ildə, göy sferinin şimal qütbündən 123° mövqeyində olmaqla müəyyən edilmişdir. Beləliklə, qalaktik ekvatorda yerləşən sıfır uzunluq nöqtəsi 17h 42m 26.603s, −28° 55' 00".445 (B1950) və ya 17h 45m 37.224s, −28° 56' 10".23 (J2000)-dir və onun J2000 mövqeyi açısı 122°.932 -dir. Qalaktik mərkəz, 31,72 ° (B1950) və ya 31,40 ° (J2000) şimal şərq mövqelərində yerləşir.

Qalaktika topası tipik kütləsi 1014–1015 günəş kütləsinə bərabər olan cazibə qüvvəsi ilə bir-birinə bağlı yüzdən minə qədər qalaktikadan ibarət bir strukturdur. Bunlar kainatdakı cazibə qüvvəsi bağlı bilinən ən böyük quruluşlardır və supertopaların kəşf edildiyi 1980-ci illərədək kainatdakı bilinən ən böyük quruluşlar olduğuna inanılırdı. Qalaktika topalarının əsas xüsusiyyətlərindən biri interqalaktik mühitdir (ICM). İnterqalaktik mühiti qalaktikalar arasında qızdırılmış qazdan ibarətdir və topanın ümumi kütləsindən asılı olan 2-15 keV arasında pik temperaturu var. Qalaktika topaları qalaktikalar daxilindəki ulduz quruluşları olan ulduz topaları ilə qarışdırılmamalıdır. Kiçik qalaktikaların cəmi qalaktika topası deyil, qalaktika qrupları adlandırılır. Qalaktika topaları və qrupları yığışaraq supertopalar yarada bilirlər. Qalaktika topaları aşağıdakı xüsusiyyətlərə malikdir: Qlaktika topalarının tərkibində 100-1000 qalaktika, isti rentgen şüası yayan qaz və çox miqdarda qaranlıq maddə var. Üç komponentin paylanması qalaktika topalarında təxminən eynidir eynidır. Kütlələri 1014 - 1015 günəş kütləsinə bərabərdir.

NGC 4594 və ya Sombrero qalaktikası (Messier obyekti 104, M104), Yeni Baş Kataloqda qeydə alınmış Qız bürcündə yerləşən,Yerdən 9,55 Mpc(31,100,000 i.i.) məsafədə yerləşən spiralqalaktikadır. Qalaktika Meksika şapkasına (sombrero) bənzədiyindən bu cür adlandırılmışdır. Yerdən 28 milyon işıq ili uzaqlıqdadır. Göy üzündə Qız bürcü istiqamətində yerləşir. Spiral tipli qalaktikadır. Fransız astronomu Çarlz Messier tərəfindən 1781-ci ildə 8.38 sm (3.3 düymə) ölçülü refraktor vasitəsilə kəşf edilmişdir. Qalaktikanın diamerti təxminən 15 Kpc-dir. (50 min işıq ili), bu, Süd yolunun 30%-i təşkil edir. Bu qalaktika çox parlaq bir nüvəyə, qeyri-adi böyük bir mərkəzi çıxıntıya və maili diskində nəzərə çarpan toz zolağına malikdir. Qaranlıq toz zolağı və mərkəzdəki çıxıntı bu qalaktikaya sombrero görünüşünü verir.

Qalaktika mühafizəçiləri (ing. Guardians of the Galaxy) – Marvel Comics nəşriyyatı tərəfindən 2008-ci ildə yaradılmış kosmik superqəhrəman komandası. Komanda Den Abnett və Endi Lenninq tərəfindən yaradılmış və ilk üzvləri Ulduz lordu, Reaktiv yenot, Adam Uorlok, Qamora, Dağıdıcı Draks, Kvasar olmuşdur. Qalaktika mühafizəçiləri ilk dəfə "Annihilation: Conquest" komiksinin 6-cı sayında peyda olmuşdur. 2014-cü ildə MKK-ya daxil olan film adaptasiyası çəkilmiş və böyük uğur qazanmışdır. 2017-ci ildə filmin sikveli buraxılmışdır. Qalaktika mühafizəçiləri bu ada sahib 2-ci komandadır. Orijinal komanda 1969-cu ildə Cin Kolan və Arnold Dreyk tərəfindən yaradılmışdır. Hazırkı müasir komanda 2008-ci ilin mayında Den Abnett və Endi Lenninq tərəfindən yaradılmış və ilk dəfə "Annihilation: Conquest" hekayəsində peyda olmuşdur. Başlıq həmçinin "Nova" cild 4 ilə paralel irəliləmişdir (bu komiks də eyni yazıçı və rəssam tərəfindən yazılmışdır).

Qalaktika mühafizəçiləri 2 (ing. Guardians of the Galaxy Vol. 2 — Marvel Studios tərəfindən hazırlanan, 2017-ci il istehsalı ABŞ super qəhrəman filmi. Film 2014-cü il istehsalı Qalaktika mühafizəçiləri filminin davamıdır və Marvel Kinematoqrafiya Kainatının 15-ci filmidir. Filmin rejissoru James Gunndur. Qalaktika mühafizəçiləri 2-də mühafizəçilər Peter Quill'ə atası haqqında daha çox məlumat əldə etməsinə kömək edir . Chris Pratt , Peter Quill / Star-Lord :Yarısı insan yarısı məxluq olan, Qalaktika mühafizəçilərinin uşaq ikən Dünyadan qaçırılan və Ravagers adlanan quldur və qaçaqçı məxluq icması tərəfindən böyüdülən başçısı. Zoe Saldana , Gamora :Mühafizəçilərin, keçmişdəki cinayətləri üçün tövbə axtaran, xarici dünyadan gələn yetim üzvü. Şəxsi qatili olması üçün Thanos tarafından təlim alıb. Dave Bautista , Yox edici Drax :Ailəsini öldürdüyü üçün Thanosdan intiqam almaq üçün fürsət axtaran, Mühafizəçilərin döyüşçü üzvü.

Ultra diffuz qalaktika (UDQ) — son dərəcə aşağı parlaqlıqlı qalaktikadır və onun ilk nümunəsi 1984-cü ildə Allan Sendic və Bruno Binqqeli tərəfindən Qız bürcünün yaxınlığında meydana çıxmışdı.Bu qalaktikalar 2015-ci ildə adlarının dəyişdirilməsindən uzun illər əvvəl öyrənilmişdir. Onların kifayət qədər işıqlı olmamasının səbəbi ondan irəli gəlir ki, ulduzyaradan maddənin yetəri qədər deyil. Bu da ona gətirib çıxarır ki, bu qalaktikalar çox köhnə ulduz populyasiyalarının olması ilə nəticələnir. 2018-ci ildə təsdiq edilmiş kəşflərə əsaslanaraq, bu Qalaktika sinfi qaranlıq maddənin məzmununun hər iki tərəfini əhatə edir: bəziləri UDQ-nı demək olar ki, tamamilə qaranlıq məsələdən ibarət olduğunu vurğulayır(belə bir qalaktika Samanyolu ilə eyni ölçülü və kütlə ola bilər, lakin görünən ulduzların sayı yalnız 1% təşkil edir), digərləri isə UDQ qaranlıq materiyadan demək olar ki, tamamilə azaddır. Yerdən təxminən 330 milyon işıq ili uzaqlıqda yerləşən Koma Klaster çoxluğunda tapılan bəzi ultra diffuz qalaktikaların diametri 60 kly (18 kpc) və Saman Yolu Qalaktikasının ulduzlarının 1%-ni təşkil edir. Koma çoxluğunda ultra diffuz qalaktikaların paylanması işıq saçan qalaktikalarla eynidir. Bu çoxluq mühitinin qalaktikalardan maddəni çıxardığını, eyni zamanda onlara daha parlaq qalaktikalar kimi qrupu doldurmağa imkan verdiyini göstərir. Daha yüksək gelgit qüvvəsi zonalarında oxşar səviyyədə paylanma, daha yüksək gərginlik altında qalaktikaları bir yerdə saxlamaq üçün daha böyük qaranlıq maddə fraksiya nəzərdə tutulur. Koma çoxluğundakı ultra diffuz qalaktika olan Dragonfly 44 buna nümunə kimi verilə bilər. Müşahidə olunmuşdur ki, onun fırlanma sürəti kütlələrin təxmini olaraq bir trilyon günəş kütləsi kimi göstərilir ki, bu da Samanyolu kütləsinə bərabərdir.

Qalaktika mühafizəçiləri (ing. Guardians of the Galaxy) – eyniadlı Marvel Comics superqəhrəman komandasından bəhs edən 2014-cü il istehsalı ABŞ superqəhrəmanlıq filmi. Marvel Studios tərəfindən istehsal olunan film Marvel Kinematoqrafiya Kainatında (MKK) 10-cu filmdir. Ceyms Qannın rejissorluğu və Nikol Perlmanın ssenaristliyi ilə çəkilən filmdə Kris Prett, Zoi Saldana, Deyv Batista, Vin Dizel, Bredli Kuper komanda üzvlərini, Li Peys, Maykl Ruker, Karen Qillan, Cimon Honso, Con Rayli, Qlen Klouz və Benisio del Toro isə digər personajları canlandırırlar. "Qalaktika mühafizəçiləri"ndə Piter Kvill güclü artifaktı oğurlamaq üçün bir qrup yerdənkənar cinayətkar ilə çətin ittifaq qurur. Perlman ssenari üzərində 2009-cu ildə işləməyə başlamışdır. Kevin Fayqi əvvəlcə 2010-cu ildə "Qalaktika mühafizəçiləri"ni potensial film layihəsi kimi anons etmişdir. Marvel Studios film üzərində aktiv işlədiyini isə 2012-ci ilin iyulunda San Diego Comic-Con International tədbirində bildirmişdir. Həmin ilin sentyabrında Qann filmin rejissoru və ssenaristi təyin olunmuşdur. 2013-cü ilin fevralında Prett Piter Kvill / Ulduz lordu rolu üçün seçilmişdir.

Qalaktika mühafizəçiləri 3 (ing. Guardians of Galaxy vol. 3) — Qalaktika mühafizəçiləri film seriyasının üçüncü, Marvel Kinematoqrafiya Kainatının isə 32-ci filmi. Film 5 may 2023-cü ildə işıq üzü görüb.

Avtostopçunun qalaktika bələdçisi (ing. The Hitchhiker's Guide to the Galaxy) — ingilis yazıçı Duqlas Adams tərəfindən yazılmış altı romandan ibarət seriyadır.

Qalaktika mühafizəçiləri (ing. Guardians of the Galaxy) – eyniadlı Marvel Comics superqəhrəman komandasından bəhs edən 2014-cü il istehsalı ABŞ superqəhrəmanlıq filmi. Marvel Studios tərəfindən istehsal olunan film Marvel Kinematoqrafiya Kainatında (MKK) 10-cu filmdir. Ceyms Qannın rejissorluğu və Nikol Perlmanın ssenaristliyi ilə çəkilən filmdə Kris Prett, Zoi Saldana, Deyv Batista, Vin Dizel, Bredli Kuper komanda üzvlərini, Li Peys, Maykl Ruker, Karen Qillan, Cimon Honso, Con Rayli, Qlen Klouz və Benisio del Toro isə digər personajları canlandırırlar. "Qalaktika mühafizəçiləri"ndə Piter Kvill güclü artifaktı oğurlamaq üçün bir qrup yerdənkənar cinayətkar ilə çətin ittifaq qurur. Perlman ssenari üzərində 2009-cu ildə işləməyə başlamışdır. Kevin Fayqi əvvəlcə 2010-cu ildə "Qalaktika mühafizəçiləri"ni potensial film layihəsi kimi anons etmişdir. Marvel Studios film üzərində aktiv işlədiyini isə 2012-ci ilin iyulunda San Diego Comic-Con International tədbirində bildirmişdir. Həmin ilin sentyabrında Qann filmin rejissoru və ssenaristi təyin olunmuşdur. 2013-cü ilin fevralında Prett Piter Kvill / Ulduz lordu rolu üçün seçilmişdir.

Qalaktika mühafizəçiləri 2 (ing. Guardians of the Galaxy Vol. 2 — Marvel Studios tərəfindən hazırlanan, 2017-ci il istehsalı ABŞ super qəhrəman filmi. Film 2014-cü il istehsalı Qalaktika mühafizəçiləri filminin davamıdır və Marvel Kinematoqrafiya Kainatının 15-ci filmidir. Filmin rejissoru James Gunndur. Qalaktika mühafizəçiləri 2-də mühafizəçilər Peter Quill'ə atası haqqında daha çox məlumat əldə etməsinə kömək edir . Chris Pratt , Peter Quill / Star-Lord :Yarısı insan yarısı məxluq olan, Qalaktika mühafizəçilərinin uşaq ikən Dünyadan qaçırılan və Ravagers adlanan quldur və qaçaqçı məxluq icması tərəfindən böyüdülən başçısı. Zoe Saldana , Gamora :Mühafizəçilərin, keçmişdəki cinayətləri üçün tövbə axtaran, xarici dünyadan gələn yetim üzvü. Şəxsi qatili olması üçün Thanos tarafından təlim alıb. Dave Bautista , Yox edici Drax :Ailəsini öldürdüyü üçün Thanosdan intiqam almaq üçün fürsət axtaran, Mühafizəçilərin döyüşçü üzvü.

Qalaktika mühafizəçiləri 3 (ing. Guardians of Galaxy vol. 3) — Qalaktika mühafizəçiləri film seriyasının üçüncü, Marvel Kinematoqrafiya Kainatının isə 32-ci filmi. Film 5 may 2023-cü ildə işıq üzü görüb.

Avtostopçunun qalaktika bələdçisi (ing. The Hitchhiker's Guide to the Galaxy) — ingilis yazıçı Duqlas Adams tərəfindən yazılmış altı romandan ibarət seriyadır.