Поиск по словарям.

== Çaçıqlı qayaüstü təsvirləri == Bu təsvirlər Ordubad rayonun Tivi kəndi ərazisində qeydə alınmışdır. Onlar Gəmiqaya petroqliflərində oduğu kimi insan, heyvan təsvirlərinə, astral rəsmlərə bölünürlər. Təsvirlər döymə və cızma üsulu ilə çəkilmişdir. heyvan təsvirləri keçi, maral, canavar və digər rəsmlərdən ibarətdir. Onların əksəriyyəti keçi təsvirlərindən ibarətdir. Qayaüstü təsvirlərin bir çoxu nisbətən sadə çəkilmişdir. Bəziləri isə müxtəlif işarələrlə, damğalarla birlikdə verilmişdir. Aşkar olunmuş belə qayaüstü rəsmlərdən birində döymə üsulu ilə dağ keçisi və tısbağa təsvir olunaraq insanların dini-ideoloji görüşləri, mifik düşüncə tərzi ilə bağlı müəyyən kompozisiya əks eolunmuşdur.insan təsvirlərindən bir qismi təklikdə çəkilmişdir, bəziləri isə heyvan və astral rəsmləri ilə birlikdə verilmişdir. Təsvirlərdən birində cızma üsulu ilə qabaqda keçi, onun arxasında əlində dəyənək tutmuş insan hərəkət vəziyyətində verilmişdir. Təsvirlərdə qədim türk mədəniyyətinə aid elementlərin geniş yayılması Naxçıvanın tarixən prototür kmədəniyyətinin əsas mərkəzlərindən biri olmasını, bu ərazidə türk etnoslarının yaşadığını sübut edir.

Gəmiqaya petroqlifləri – Kiçik Qafqazın Ordubad dağlarında, Qapıcıq dağının cənub və şərq yamaclarındakı Nəbi yurdunda, Qaranquş yaylaqlarında yerləşən qayalarda çəkilmiş petroqlif-piktoqramlar, Azərbaycan mədəniyyətinin ən qədim nümunələrindən biri. Gəmiqaya rəsmləri 1968-ci ildən tədqiq olunmaqdadır. Naxçıvan MR Ali Məclisi "Ordubad rayonundakı Gəmiqaya abidəsinin tədqiq olunması barədə" 26 aprel, 2001-ci il tarixli sərəncam qəbul etmişdir. Arxeoloqlar Qaranquş yaylağında qayaüstü rəsmlərin həkk olunduğu ərazidə Azərbaycanın qədim sakinlərinə aid yurd yerlərinin qalıqlarını aşkara çıxarmış, müəyyənləşdirmişlər ki, Alp çəmənlikləri ilə zəngin olan Gəmiqaya — Qaranquş yaylağı Naxçıvanın qədim sakinlərinin əsas ov məskənlərindən biri olmuşdur. Sonralar isə buralar Araz sahilində, eləcə də Naxçıvançay, Əlincəçay, Gilançay vadilərində yaşamış tayfaların yaylaq yerləri olmuşdur. Elə həmin dövrlərdən buradakı qayalar üzərində insan və müxtəlif heyvan (keçi, maral, öküz, quş və s.) rəsmləri, yay-oxla keçi ovlanması səhnəsi, ayrı — ayrı işarələr və s. təsvirlər həkk edilmişdir. == Tarixi == Gəmiqaya təsvirlərinin və oradakı qədim yurd yerlərinin azı 8–7 min il yaşı var. Tədqiqatlar nəticəsində orada yaşamış əhalinin həyat tərzini və mədəni inkişaf yollarını izləmək mümkün olmuşdur. Gəmiqaya rəsmləri 1968-ci ildən öyrənilir.

Qarakilsə qayaüstü təsvirləri — Zəngəzur mahalının Qarakilsə rayonu ərazisində qayaüstü təsvirlərdir. Bu təsvirlər iki qrupa ayrılır: e.ə. 5-4-cü minilliklərə aid e.ə. 3-2-ci minilliklərə aid. Həmin təsvirlərdə bölgənin o vaxtki heyvanat aləmi, ibtidai insanın ov alətləri və s. öz əksini tapmışdır. Bütün Zəngəzur mahali kimi Qarakilsə ərazisi də qədimdən türk-oğuz tayfalarının ana yurdu olmuş, bura ermənilərin kütləvi axını 19-cu əsrin əvvəllərində bölgənin Rusiya tərəfindən işğalından sonra başlamışdır. Zəngəzur Göyçə Basarkeçər Сисиан (справочник-путеводитель), Ереван, 1987, Ə.Ələkbərli.

Soyuqbulaq petroqlifləri — Loru mahalının Vorontsovka (03.03.1935-dən Kalinino) rayonunun Soyuqbulaq (19.04.1991-ci ildən Paqaxbyur) kəndi yaxınlığında, Armudlu və Qaçaqqırılan dərələrində e.ə. minilliklərə aid qayaüstü təsvirlərdir. Dağlıq Altayın Xaçın çayı sahillərində aşkar edilmiş təsvirlərlə heyrətamiz dərəcədə yaxınlıq, hətta bəzən eyniyyət təşkil edən Soyuqbulaq qayaüstü təsvirləri Qərbi Azərbaycan ərazisinin ən qədim zamanlardan məskunlaşdığını və həmin vaxtlardan bəri Türk-Oğuz qəbilələrinin ana yurdu olduğunu sübut edir. Soyuqbulaq kəndində və ətraf kəndlərdə 1988-ci ilə qədər ancaq azərbaycan türkləri yaşamışdır. Bu kəndlərə ilk ermənilər Qərbi Azərbaycan türklərinin 1988-ci il soyqırımından sonra köçürülmüşdür. Arxeoloji və yazılı qaynaqların araşdırılması göstərir ki, İrəvan quberniyasının əraziləri tarixi Azərbaycan torpaqlarıdır. Bunu e. ə. V–II minilliklərə aid Soyuqbulaq və Qarakilsə qayaüstü təsvirləri ilə Qobustan və Altaydakı qayaüstü təsvirlər arasındakı oxşarlıq, Nüvədi–Qarqadaşı yazıları ilə Orhon–Yenisey kitabələrinin dil və əlifba eyniliyi açıq şəkildə sübut edir. Əhməd Oğuz.

Nal dərəsi qayaüstü təsvirləri — Bu təsvirlər 2016-ci ildə Culfa rayonun Gülüstan kəndi ərazisində, Nal dərəsində tərəfimizdən qeydə alınaraq tədqiqata cəlb edilmişdir. Tədqiqat zamanı müəyyən edilmişdir ki, Gəmiqaya təsvirləri kimi onlar da çızma və döymə üsulu ilə, sxematik xarakterdə, müyyən süjetdə çəkilmişlər. Ən çox dairəvi və yarımdairəvi rəsmlərdən istifadə edilmişdir. Bundan başqa nöqtə, sxemaktik xarakterli işarələr də çəkilmişdir. Gəmiqaya təsvirlərində olduğu kimi orada da müəyyən süjetlər əks olunmuşdur. Qayaüstü təsvirlərdə insanların dini ideoloji görüşləri ilə yanaşı qədim türk mədəniyyətinə aid elementlərin müşahidə edilməsi, onların bənzərlərinin türk damğaları içərisində olması Naxçıvan Muxtar Respublikasının qədim və zəngin tarixə malik olduğunu, bu bölgənin tarixən prototürk mədəniyyətinin mərkəzlərindən biri olduğunu sübut edən yeni elmi faktlardandır.Abidə e.ə II-I minilliklərə aiddir.

Masaüstü mühiti – (İng. Desktop environment) kompüterdə əməliyyat siteminin qrafiki istifadəçi interdeysini işlətməsi üçün yaradılan proqramlara deyilir. Əgər masaüstü mühiti olmasaydı istifadəçilər yalnız əmr sətirindən istifadə etməli olacaqlardı. Bu isə çox çətin bir işdi.

Masaüstü oyun — masa və ya başqa düz səthin üzərində oynanılan oyun. Məsələn, lövhə oyunları, kart oyunları, zər oyunları və s.. == Tarix == Ən qədim masaüstü oyunu sayılan tapıntı Türkiyənin Siirt ilində yerləşən Başur tellində (e.ə. 5000) aşkar olunmuş 49 zərdir. Bundan erkən olan tapıntılar tarixdən əvvəlki dövrünə aid olan zərlərə oxşar talus sümükləridir. Ehtimal olunur ki, bu cür sümüklər də oynamaq üçün işlənilirdi və onlar zərlərin əcdadlarıdır. Tapılan bütün ən erkən lövhə oyunlarıda zər işlənilirdi və onlar iki oyunçu üçün nəzərdə tutulurdu. Onların ən erkəni Misirdə tapılan senet oyunudur. Senet sülalə əvvəl və I sülalə dövrlərinə (e.ə. 3500-3100 arası) aid dəfn məkanlarında aşkar olunub və bundan əlavə, ona istinadlar e.ə.

Masaüstü medal — həm ənənəvi medal, həm də xatirə və ya xatirə sikkəsi ilə oxşarlıqları olan xatirə nişanıdır. Bu, adətən müəyyən bir hadisənin şərəfinə verilən və ya görkəmli şəxsiyyətə verilən mükafatdır. Stol medalı stenddə yerləşdirilir, onu stolun və ya hər hansı digər səthin üzərinə qoymaq olar. Adi medallardan fərqli olaraq, stolüstü medalın bərkidiciləri yoxdur və buna görə də tez-tez sikkə ilə müqayisə edilir. O, müxtəlif materiallardan, o cümlədən mis, bürünc, qızıl, gümüş və ya platin kimi qiymətli metallardan hazırlana bilər. Stolüstü medallar mum tökmə və ya kabartma da daxil olmaqla müxtəlif üsullardan istifadə etməklə hazırlana bilər. Onlar həmçinin emal, sinkləmə, qumlama və digər üsullarla işlənə bilər. Stolüstü medal adətən səthdə dayanmağa imkan verən stendlə gəlir. Masa medalları üçün stendlər təbii ağac, akril, keramika və ya metal kimi müxtəlif materiallardan hazırlana bilər. Onlar sadə bir forma ola bilər və ya oyma, aşındırma, lazer kəsmə və digər emal növləri ilə bəzədilə bilər.

Masaüstü kompüter və ya stolüstü kompüter — ölçüsü və güc tələblərinə görə (portativ kompüterdən fərqli olaraq) masanın üstündə və ya yaxınlığındakı sabit bir yerdə müntəzəm istifadə olunmaq üçün nəzərdə tutulmuş fərdi kompüter. Ən geniş yayılmış konfiqurasiyada qida bloku, ana lövhə (mərkəzi prosessor kimi mikroprosessoru olan sxem lövhəsi, yaddaş, şin, müəyyən periferik qurğular və digər elektron komponentlər), disk yaddaşı (adətən bir və ya bir neçə SSD və HDD, optik disklər və ilkin modellərdə disket); klaviatura, siçan və monitor, dinamiklər və çox vaxt printer olan korpus mövcuddur. Korpus üfüqi və ya şaquli olaraq yönəldilə bilər və masanın altına, yanına və ya üstünə yerləşdirilə bilər. Korpusları şaquli yönümlü fərdi kompüterlərə "tower" deyilir. 1990-cı illərin ortalarından bəri təklif olunan işlərin əksəriyyəti bu forma faktorunda olduğundan, masaüstü termini ənənəvi üfüqi oriyentasiyada təklif olunan müasir hallara istinad etmək üçün retronimik olaraq istifadə edilmişdir. == Tarixi == === Mənşəyi === Mikroprosessorlardan geniş istifadə olunmazdan əvvəl, stolun üstünə yerləşdirilə bilən kompüter olduqca kiçik hesab olunurdu. Ən çox istifadə edilən kompüter növü minikompüterlər idi. Adına baxmayaraq, onlar kifayət qədər böyük idi və yalnız "böyük dəmir" adlanan kompüterlə müqayisədə "mini" sayılırdı. İlkin kompüterlər, daha sonra isə ümumi təyinatlı yüksək ötürmə qabiliyyəti olan "meynfreymlər" bütün otağı tuturdu. Minikompüterlər isə əksinə, ümumiyyətlə bir və ya bir neçə soyuducu ölçülü rəflərə yerləşdirilir və ya daha kiçik olanlar kifayət qədər böyük bir masanın içərisinə yerləşdirilirdi (üstünə yox).

Qayaotu, divarotu (lat. Parietaria) – gicitkənkimilər fəsiləsinə aid bitki cinsi. Qayaotu:The Plant List saytında takson barədə məlumat.

Dərman qayaotu (lat. Parietaria officinalis) - gicitkənkimilər fəsiləsinin qayaotu cinsinə aid bitki növü.