morfoloji inkişafı ilkin mərhələdə olan çay dərəsi; dik yamaclı, ensiz, uzununa profili nahamar, terrasın, subasarın olmaması ilə səciyyələnir
qırışıqlı özülün yaşı Üst Kembriyəqədər olan, Paleozoyun, yaxud Mezozoyun platforması. молодая платформа young platform
uzun müddətli denudasiya ilə nivelirlənmiş və alçalmış, növbəti tektonik qalxma nəticəsində yeni eroziya mərhələsinə daxil olmuş, təzadlı relyefə mali
dağəmələgəlmə prosesində cavanlaşmış, qədim tektonik qırılma. разрыв омоложенный rejuvenated rupture
relyefdə ilkin əksini itirmiş, sonrakı inkişaf mərhələlərində /yeni tektonik mərhələ/ yenidən relyefdə öz təzahürünü tapmış qədim morfostrukturlar
materik platformalarında nisbətən istiqamətlənmiş intensiv neotektonik hərəkətlərin təzahür etdiyi kiçik sahələrə uyğun gəlib, platforma tipli cavanla
bir layın digər lay üzərində sürüşməsi zamanı səthdə əmələ gəlmiş şırımlar. борозды-царапины abrasion furrows
geologiyada cavan süxurlara pazlaşmış süxur parçalarının sovrulması sayəsində onun yerində əmələ gəlmiş dayaz çuxurlar
süxur parçalarının ilkin çıxıntılarının su, buz və külək vasitəsilə daşınma prosesində cilalanma (hamarlanma) dərəcəsi
çim və torpaq qatı ilə örtülmüş karstlaşan süxurlarda inkişaf etmiş, karst tipi. задернованный карст soddy karst, soil-covered karst
landşaftların və bütövlükdə coğrafi təbəqənin əsas hissələri: yerin təki, relyef, hava kütləsi, torpaq, səth və yeraltı sular, bitki örtüyü və heyvanl
Yer kürəsi səthində hər hansı nöqtənin vəziyyətini təyin edən, kəmiyyət-coğrafi uzunluq və coğrafi enlik
coğrafi təbəqənin ən iri yüksəklik və enlik bölgüsü. Aralarındakı fərq iqlimlə əlaqədardır. C.q. ekvatorial, subekvatorial, tropik, subtropik, mülayim
fiziki-coğrafi bölgünün (rayonlaşmanın) əsas vahidi. Mənşəyinə görə vahid ərazi olub, eyni tip relyefi, geoloji quruluşu, iqlimi, yeraltı və səth sula
relyef formalarının ardıcıl olaraq qanunauyğun dəyişilməsi (gənclik, yetkinlik, qocalıq mərhələləri)
atmosferin aşağı, litosferin üst qatlarının, hidrosferin və biosferin birbirilə təmasda və qarşılıqlı əlaqədə olduğu təbəqə
qurunun təbii zonası, landşaft zonası; yer səthində coğrafi qurşaq daxilində ayrılan fiziki-coğrafi rayonlaşdırmanın ən yüksək pillələrindən biri
/ yun. ge-Yer və grapho yazıram/ təbii və istehsal-coğrafi kompleksləri və onların komponentlərini öyrənən təbiət və cəmiyyət elmləri sistemi
daşlıq sahə /Qazax/ kаменистая площадь stony area
axar sularla və ya göl, dəniz dalğaları vasitəsilə girdələnmiş və cilalanmış, ölçüsü 10-100 mm olan süxur qırıntısı
süxur qırıntılarının uzununa formasına və ya onların tərəflərinin yastılığına görə asimmetrikliyi. Demək olar ki, asimmetriklik dəniz çaqıllarından fə
iri qırıntılı çaqıllardan təşkil olunmuş kövrək çökmə süxur; çaqılların araları xırda qırıntılı materiallarla / qum, alevrit/ doldurulmuş ola bilər
çaqılların, süxur qırıntılarının hərəkətlərinin hidrodinamik rejimlə müəyyənləşdirilən səmtliyi. Uzunsov və yastılaşmış çaqılların uzun oxu axımın ist
yağış və çay suları ilə dolmuş çökək /Gəncə rayonunda/ Bəzi susuz sahələrdə qazılıb su ilə doldurulmuş çuxurlar da Ç
barxanlı relyefin analoqu; Ç.r. töküntü yamacı qarşısında üfürülmə çuxurun /çala/ əmələ gəlməsi ilə fərqlənir
müxtəlif növ tektonik pozulmaların ümumi adı olub, geoloji kütlənin parçalanmış hissələrinin birbirinə nisbətən yerdəyişməsi ilə müşayiət olunur
yer qabığında çatlar boyu duru bazalt lava püskürməsi./mis: İslandiyada Laki vulkanı/. трещинные извержения fissure eruption
çıxış kanalları yer qabığındakı çatlardan ibarət olan, vulkanlar. Bəzən püskürmə bütün çat boyu, yaxud onun ayrı-ayrı hissələri üzrə baş verir
bax: Orogen çökəklik.
süxurları parçalayan çatlar toplusu. Ç. tektonik, qravitasion, sıxılma, dartılma, aşınma və s. növlərə bölünür
əmələ gətirdiyi yataqla axan və hövzəsinin səth və yeraltı suları ilə qidalanan müəyyən ölçülü su axımı
1) çay yatağı ilə suyun axın şəkilində hərəkəti; 2) çay yatağının en kəsiyindən hər hansı müddətdə keçən suyun miqdarı
çay yatağının adətən bənd formasında dayaz hissəsi olub, maili yamacı çayın axımının əksinə, dik yamacı isə axın istiqamətinə yönəlmiş olur
bax: Bifurkasiya
bax: Allüvi
başlıca olaraq çayların eroziya fəaliyyəti ilə əmələ gələn, xətti uzanan mənfi relyef formaları; əksərən tektonik mənşəli olur /struktur və ya tektoni
çayın qövsvari əyilməsi və ya onun əmələ gətirdiyi,yarımada. лука meander, meander lobe
axar suların dağıdıcı fəaliyyəti. Dərinlik, yan və reqressiv eroziya növlərinə ayrılır. речная эрозия stream erosion
suyu səthi və ya yeraltı yolla /süxur laylarından və qruntdan/ müəyyən çaya axıdılan ərazi. Ən böyük Ç
bir çay vasitəsilə qonşu çayın axımının tutulması. Daha çox dərininə kəsilmiş dərəyə malik çay irəliləyən (reqressiv) eroziya vasitəsilə başqa çayın y
çay dərələrində inkişaf etmiş relyef formaları; terraslar, meandrlar, axmazlar, yataqyanı vallar, dillər, saylar, aşırımlar və s
qurunun və yataq axımının qarşılıqlı təsir zolağı. Ç.s. erozion və akkumulyativ mənşəli ola bilər. Ç
sututara /dəniz, göl/ tökülən əsas çay və onun bütün qolları; hidroqrafik şəbəkənin hissəsi. речная система river system, stream system
hər hansı bir ərazidəki bütün çayların məcmusu. Hidroqrafik şəbəkənin hissəsi. Əsas göstəricisi suaxarların /dərələrin/ sıxlığıdır
axım istiqaməti, hər hansı bir mərkəzə yönəlmiş çay şəbəkəsi. Bu növ çay şəbəkəsi geniş çökəkliklər üçün səciyyəvidir
hövzənin bütün çaylarının uzunluğu cəminin onun sahəsinə nisbəti. Ərazidə səthi axımın inkişafının göstəricisi
dərə şəbəkəsinin şəkili. Ərazinin relyefindən və geoloji quruluşundan asılı olaraq dərələrin planda yerləşməsi
çayın fəaliyyəti ilə əmələ gəlmiş terras. Erozion, akkumulyativ, allüvial və erozion-akkumulyativ mənşəli Ç
neotektonik hərəkətlərin müəyyən edilməsinin geomorfoloji metodlarından biri. Adi qrafiki tərtibatda terras ya xətt / terras meydançasının yataqdan yu
çayın yatağında allüvinin əmələ gətirdiyi və yataq boyu uzanan ada və ya say. Ada daima çayın axarı istiqamətində aşağıya doğru hərəkət edir və aşağı