dibi çayın özülü qoyulmuş ilkin səthdən xeyli aşağıda yerləşən, dərə. врезанная долина incised valley
çox dərin və yüz kilometrlərlə uzanan yarılmalar, zaman və məkan daxilində eyni pozulma üzrə inkişaf edib, qırışıq əmələgəlmə proseslərindən asılı dey
bax: Endogen proseslər.
/əfq. düzənlik, çöl, səhra/ İran yaylasında, həmçinin Orta Asiyada və Qərbi Çində səhra düzənliyi. Şoranlıq, susuz, çınqıllı, daşlı səthlər üstünlük t
qanunauyğun çatlar sistemi olub, çökmə süxurlarda və onların inkişafı prosesində / diagenez/ üstdə yatan süxurların ağırlığının təsiri altında onların
(yun. dia-hadisənin qurtarmasını göstərən əlavə söz və genesis-yaranma) yer qabığının üst zonasında, quruda və su hövzələrinin dibində əmələ gələn köv
Pouellə görə layların uzanma istiqamətini köndələn kəsən çay, bəzən struktur səthin meylliyinə uyğun, bəzən də əksinə axır
tektonik strukturların uzanma istiqamətinə müəyyən bucaqaltında kəsilmiş dərə. диагональная долина diagonal valley
kövrək çöküntü qatları daxilində linzaların və layların ilkin maili / üfqi olmayan/ yatımı. Çay çöküntülərində, boz-tutqun axınlarda, oz tirələrində,
qırışıqlı vilayətlərdə qırışıqların oxunu iti bucaq altında kəsən, dənizin sahil xətti. диагональный берег diagonal coast
bax: Diaqonal sahil.
/yun. Diapeiro-deşirəm, dəlirəm/ elastiki süxurların aşağıdan sıxılması nəticəsində yaranan qırışıqların qanadını yarıb keçən, nüvəsi güclü sıxılmış g
plastik süxurların axması və basılması nəticəsində yaranır. Bu, günbəzvari qalxmalar və onların ətrafındakı müvazinət çökəklikləridir
plastik çökmə süxurların (daş duz, duzdaşıyan süxur, gil və b.)yer qabığında yaranan gərginliyin təsiri altında üzərlərində yatan daha bərk süxur qatl
buz örtüyünün içərisində və dibində aparılan süxur parçaları. Buz əriyəndən sonra morenlər geniş və kifayət qədər hamar moren təbəqəsi / qatı/ əmələ g
mənşəyinə və inkişafına görə eyni olan, sualtı relyef formalarının qanunauyğun sistemi. Ümumi qəbul edilmiş təsnifat yoxdur
dibin səthinin kəsilmə dərəcəsi; ayrı-ayrı yerdə müxtəlif cür ola bilər: tamamilə hamar, yastı düzənliklərin təpəli düzənliyə və orta okean silsilələr
dəniz dibində çökmüş çöküntülərin və ya ana süxurların dalğalarla, cərəyanlarla, suspenzion axımlarla yuyulması
sürümə və ya diyirləmə yolu ilə axının diblə apardığı qırıntı materiallar. Onlar akkumulyativ dib relyef formalarının / tirə, val, qırış və s
buzlağın daşıdığı çeşidlənməmiş qaba material kütləsi. влекoмая морена bed moraine
buzlaq yatağında buzlaq eroziyası ilə süxurların dağılması nəticəsində əmələ gəlir və sonralar buz qatının içərisində donaraq yerdəyişməyə məruz qalır
/lat. differentia-ayırma, ayrılma/ geologiyada ilkin materiallardan, mənşəcə onunla əlaqədar olub, ancaq başqa tərkibli, yeni məhsul əmələ gətirən büt
qədim buzlaq dərəsinin uzununa profilində qayalı çıxıntı. Buzlağın şaxələnməsi nəticəsində buzun qalınlığının kəskin azaldığı sahədə əmələ gəlir
sərt yoxuş /Şamaxı/ крутой подьем steep slope
bax: Titrəyişli tektonik hərəkətlər.
dəniz və göl sahilində cərəyanla gətirilmiş çöküntülərdən təşkil olunmuş, alçaq quru zolaq. Onun bir ucu quruya birləşir, digər ucu sərbəst surətdə su
geomorfologiyanın bir bölməsi /sahəsi/, relyefin və onu əmələ gətirən relyef əmələgətirici proseslərin dinamikasından bəhs edir
bax: Çevrilmiş relyef.
A.Gettnerə görə açıq şəkildə tektonik strukturların əksinə uzanan dərə / Şukin, 1934/. дискордантная долина discordant valley
sahil zonada geoloji strukturları düz bucaq altında kəsən sahil. Adətən dərələr boyu quruya soxulmuş körfəz və limanlarla parçalanmış olur, yaxud da s
/lat. dislocatio-qırışma, yerdəyişmə/ yerin daxilində eləcə də səthində süxurların içərisində baş verən tektonik hərəkətlər və b
/distalisuzaqlaşdırılmış/ geomorfologiyada, əmələ gəldiyi yerdən uzaqlaşmış, buzlağın sonu və ya kənarı
/lat. Distantia-məsafə/ uçan aparatlarla müəyyən məsafədən müxtəlif cihazlarla müxtəlif spektr sahələrində Yer obyektlərini və ya kosmik kütlələri öyr
dağların yuxarı hissələrində intensiv şaxta aşınması nəticəsində yaranmış iti qayalar. зубцы горные mountain teeth
/ çin. Divasyun çökəklik/ materiklərin yeni yaranmış strukturu /platformalarla, geosinklinallarla yanaşı/
/lat. divergentio-ayrılma/ gətirmələr /çöküntülər/ axımının divergensiyası-dənizin sahil zonasında iki bir-birinə qarşı yönəlmiş gətirmələr axımı, sah
/disyunctivusayrılma/ süxurların bütövlüyünün pozulmasına, parçalanmasına səbəb olan qırılmalar.D. d
bax: Qırılma.
Ş. Avropa düzənliyində maksimal buzlaşma epoxası, Orta Pleystosendə onun çox hissəsini ötmüşdür. Buzlağın cənub sərhəddi iki dil şəkilində Dnepropetro
öz vəziyyətini dəyişən, qollar şəbəkəsi yaradan və ya öz axım istiqamətini tamamilə dəyişən çay / məs: Tarım və Amudərya çayları aşağı hissədə/
bax: Meandrlar.
əvvəllər açıq dənizdən dil və ya tökmə torpaqla ayrılmış və laqunaya çevrilmiş körfəzə tökülən çayın deltası
dağ üzərində günbəzvari xırda təpəcik /Zəngilan rayonu/. домба domba
/tənəzzülü/ çoxillik donmuş süxurun donmuş vəziyyətdən ərimiş hala keçməsi. Orta illik temperaturun qalxması nəticəsində baş verir
/aqqradatio-yaxınlaşma/ donuşluğun qüvvətlənməsi, şiddətlənməsi, torpağın donması. Orta illik temperaturun-20-dən yuxarı qalxmadığı hallarda torpaq ər
mənfi temperatur şəraitində mövsümi donmuş, eləcə də çoxillik donmuş süxurların fiziki vəziyyəti. мерзлота frost
bax: Kriogenez.
əmələ gəlməsi və inkişafı yerin / torpağın/ donması və əriməsi prosesləri ilə əlaqədar olan relyef formalarının məcmu
yer qabığının üst zonası, burada qravitasiya suları qışda buza çevrilir. зона промерзания frost zone
erin tarixində böyük buzlaşma dövrlərinin sonuncusu. Müasir relyefdə bu dövr buzlaşmasının buzlaq çöküntüləri və onların yaratdığı relyef formaları sa