/yun. panhamısı və ge, gaia-yer, torpaq/ Paleozoyda və Mezozoyun əvvələrində müasir materiklərin hamısını birləşdirən fərziyyəvi materik
/yun. pan-hamısı və lat. planummüstəvi, düzənlik/ qonşu çayların yataqlarının eninə genişləndirərək, birləşməsi və suayrıcı yüksəklikləri tamamilə məh
/ yun. panhamısı və ing. plain-düzənlik, müstəvi/ düzəlmə səthinin bir növü olub, meandrlı çaylarda meandr zolağının yan eroziya nəticəsində dik sahil
humid iqlim şəraitində əmələ gəlmiş materik dyunlarının forması. Planda adətən asimmetrik / “buynuzunun” biri digərindən uzun/ nal şəklində olur
/yun. para-yanında və lat. eluo-yumaq/ daşlaşmış çökmə süxurlarda, struktur elüvi. параэлювий paraeluvium
/yun. para-yanında və geosinklinal/ 1) praktiki olaraq maqmatizm və metamorfizm inversiyasının iştirakı olmadan zəif deformasiyaya məruz qalmış və geo
qədim aralıq massivlərinə uyğun gələn, izometrik formalı nəhəng materik-kənarı çökmə. впадина парагеосинклинальная parageosynclinal depression
Tetisin Miosen geosinklinalının reliktinə (qalığına) subparalel uzanan, ikinci dərəcəli geosinklinal vilayət
mərkəzi vulkanın yamacında yerləşən ikinci dərəcəli krater; vulkanın əsas kanalından və ya boğazından ayrılan kanalın qurtaracağını göstərir
ikinci dərəcəli vulkan konusu; əsas vulkanın ətəyində və ya yamacında yerləşən konus. паразитический вулканический конус subordinate volcano, parasiti
dəniz səviyyəsindən yüksəkdə yerləşən və dərə, qobu və yarğan şəbəkəsi ilə kəsilmiş düzənlik. Parçalanmanın sıxlığı iqlimdən, süxurların sukeçirmə dər
yer qabığı laylarını qazların yarıb keçdiyi zaman əmələ gələn, boruyabənzər kanal. Diametri 1 km-ə qədər olan borular adətən brekçiyaya oxşar süxurlar
/isp. caldera-qazan, ocaq/ güclü partlayış zamanı əmələ gələn, dairəvi şəkildə vulkan depressiyası. взрывная кальдера explosion caldera
/yun. krater-böyük fincan, çökəklik/ 1) adətən effuziya ilə birgə aktiv eksploziv fəaliyyət nəticəsində, həmçinin püskürmə zamanı atılan qırıntı mater
qaz partlayışı nəticəsində yaranmış vulkan ağızı. Atılan süxur parçaları P.q. ətrafında həlqəvi val (tirə) əmələ gətirir
maqma qazlarının partlaması nəticəsində baş verən vulkan püskürməsi. Vulkan ağzından çoxlu miqdarda boş qırıntı materiallarının /kül, bomba, qayma/ at
passatların güclü təsiri altında formalaşan, səhra /məs: Saxara, Ərəbistan yarımadasının səhraları/. P
Qərbi Avropada son Pleystosen buzlaq epoxasında /30-27 min il əvvəl/ ayrılan istiləşmə dövrü. Şimali Amerikanın Farmdeyl, Şərqi Avropa düzənliyinin Br
/laylarda/ süxur laylarının tam yox olmasına qədər, azalması. выклинивание wedgin out, pinching out, thinning out, feathering out of layer
/ing. pediment, lat. pedamentum-dayaq, pedis-ayaq/ ana süxurlarda əmələ gəlmiş və nazik kövrək çöküntü qatı ilə örtülmüş, az meylli denudasion düzənli
dik yamacların geriyə çəkilməsi və onların ətəyində hamar maili denudasion düzənliklərin yaranması hesabına, pedimentlərin formalaşması prosesi
denudasiya bazisinin müəyyən qədər stabil /sabit/ şəraitində yamacların paralel geriyə çəkilməsi və nəhayət əmələ gəlmiş pedimentlərin birləşməsi sayə
/lat. pedisayaq, ətək, ing. plain-düzənlik/ pediplanasiyanın son mərhələsində, pedimentlərin birləşməsindən yaranan hamarlanmış zəif meylli denudasion
bax: Pediplanasiya.
/ing. peneplain, lat. paene-təxminən, ing. plain-düzənlik/ dislokasiyaya uğramış müxtəlif mənşəli süxurları ümumi bir səviyyədə kəsən, zəifdalğalı den
1) atmosfer sularının yuması və başqa denudasiya proseslərilə uzunmüddətli aşınma nəticəsində, yer səthinin hamarlanması, Peneplenin yaranmasına gətir
xırda hissəcikləri denudasiya vasitəsilə daşındıqdan sonra, iri qırıntılar şəkilində saxlanılmış, qalıq elüvi
bax: Tombolo
/yun. peri-yanında, ətrafında, klino-əyirəm/ qırışıqların qapanması, antiklinal qırışığın şarnirinin gömülmə sahəsi, layların mərkəzdən ətraflara doğr
layların mərkəzdən ətraflara tərəf düşməsi ilə səciyyələnən, süxurların təkrar yatımı. Günbəzvari və antiklinal qırışıqların qapandığı /gömüldüyü/ yer
1) dar mənada buzlaqyanı çöküntülər. Buzlaq yaxınlığında, əsasən buzlaq sularının buz altından dib və daxili moren materiallarını çıxarması /zandr çaq
periqlyasial zonaya xas olan təbii proseslərin məcmusu P.p. ərimiş buzlaq sularının moren materiallarını daşınması və yerini dəyişməsi, boş və bərk sü
/ yun. peri-önündə, yanında və lat. glacies-buz/ bilavasitə buzlaq örtüyünə (Pleystosen və ya müasir) bitişik olan və özünəməxsus iqlimi, geoloji pros
qırışıq dağlıq sahəni dənizin basması və bu sahənin alçaq yerlərinin su altında qalması. Məs: Güman olunur ki, vaxtı ilə Kiçik Antil adaları Venesuell
uzununa profili yaranmış çay dərələrində əmələ gəlmiş, çöküntülər; normal qalınlığı və ikihədli quruluşu ilə səciyyələnir
bir-birindən ayrılan ensiz yataqyanı pərlərdən təşkil olunmuş delta. Sülb axımı çox olan çaylarda əmələ gəlir
Dairəvi oyuqlarla sıx örtülmüş tərəfi günəşə tərəf çevrilmiş, nahamar səthli qaya. Kimyəvi aşınma və defliyasiya nəticəsində əmələ gəlir, səhralarda v
sahil xətti iri quru çıxıntıları və geniş körfəzlərlə kəskin parçalanmış, sahil. Bəzən körfəzin eni uzunundan çox olur
/fr. pic/ 1) iti uclu dağ zirvəsi; 2) formasından asılı olmayaraq dağın zirvəsinin ən yüksək nöqtəsi
müxtəlif hündürlükdə yerləşən səthləri birbirindən ayıran, dik uçurum. Əmələ gəlməsi endogen / fay, fleksura/, və ekzogen /eroziya, abraziya, korroziy
ardıcıl yerləşən, normal faylar sistemi. Mis: Vogez və Şvarsvald arasında Reyn dərəsinin hər iki tərəfində müşahidə edilən faylar
denudasiyaya qarşı davamlığı müxtəlif olan və süxur layları horizontal yatan sahələrdə müşahidə olunur; eroziya və denudasiya nəticəsində formalaşır
subhorizontal və maili hissələri növbələşən, yamac. Müxtəlif mənşəli ola bilər. P.y. tiplərindən biri qeyri-bərabər tektonik qalxmaya məruz qalmış, ça
bütün tinləri bir nöqtədə kəsişən relyef forması. Çoxüzlü /piramidal/ formalı zirvə və ya qaya. /Tyan-Şanda Xan-Tenqri, Alplarda Matterhorn və s
bax: Barxan piramidaları.
(yun. plax, yiy.əl. halında plakos-düz səth, düzənlik) torpaq və bitki örtüyü daha çox zonal əlamətlərə malik olan yastı, yaxud zəif parçalanmış suayı
Viskonsin buzlaq epoxasını erkən və son mərhələyə ayıran isti aralıq vaxtı /25-30 min il əvvəl/. Avropanın Paudorf mərhələ arası ilə müqayisə edilir
dəqiq təyinatı olmayan məfhum. Bir sıra tədqiqatçılar bu məfhum altında dağlıq, yaxud təpəli sahənin yan eroziya vasitəsilə demək olar ki, düzənliyə q
geomorfologiyanın bölməsi, əsasən distansion üsulla planet kimi Yerin relyef xüsusiyyətlərini və Günəş sistemi planetlərinin relyefini öyrənir
1) ən yüksək taksonomik sıranın morfostrukturları. Yerin geoloji strukturlarının əsas əlamətlərinin bir başa təzahürü olan iri relyef formaları /Leont