Günəş və Ayın cazibə qüvvəsi ilə əlaqədar olaraq okeanlarda və dənizlərdə dövri olaraq 1/2 ay sutkası (12 saat 25 dəqiqə), və günəş sutkası (12 saat)
litoral zona terminin sinonimi. Ən böyük qabarma və ən böyük çəkilmə arasında qalan sahə. Onun eni adətən 1 km olub, bəzən 10-15 km-ə çatır
qabarmaya məruz qalan laqun sahillərdə formalaşır. Qabarma nəticəsində yaranmış axın laqun sahilə soxularaq laqunun dibini və sahillərini yuyaraq yuyu
qabarma və çəkilmə zamanı sahil xəttləri arasında qalan sahə. приливная зона tidal zone
yer qabığının dabanında və yaxud mantiyanın üst hissəsində yaranan qırılma (Xain, 1964). глубинные разломы коровые deep cattle-fault
ümumi qalxmanın tağında dağlıq relyefi saxlamaq üçün əlverişli şəraiti olmayan, sadə, yüksək və ensiz dağ sistemi
əkin arxı, Azərbaycanın bir sıra rayonlarında (Qazax rayonu), əkin sahələrini suvarmaq üçün, tarlalar arası sahədə suyun aparıldığı kiçik arxlar
qədim sahil formaları kompleksi olub (əsasən abrazion və akkumulyativ terraslar), müasir sahil xəttinə nisbətən daha hündürdə yerləşir
1) tektonik qalxmaya məruz qalmış ərazidə formalaşan sahil; 2) hövzənin səviyyəsinin düşməsi və sahil xəttinin geri çəkilməsi ilə əlaqədar olaraq form
platformanın kristallik, iri müsbət strukturu. Q. daxilində kristallik süxurlardan təşkil olunmuş, qırışıq əsas səthə çıxır
bax: Qalxanvarı qum yığınları.
dairəvi kiçik, adətən ovalvari formada, qalxanvari dyunlar (qum təpələri). щитовидные скопления песков shield dunes
qatılığı az olub, geniş əraziyə yayılan bazalt-lavaların püskürülməsi zamanı əmələ gələn, qalxanvarı formada vulkan
tektonik qalxmanın üstünlük təşkil etdiyi relyefin inkişaf mərhələsi. Relyefin bu cür inkişafı çay dərələrinin dərinləşməsi, yamacların sərtləşməsi və
qırılıb-qalxma nəticəsində qırışığın qanadının qalxması. поднятое крыло upthrow side
tektonik hərəkətlər nəticəsində dəniz səviyyəsindən yuxarı qaldırılmış, məhv olmuş mərcan rifləri. поднятые коралловые рифы elevated reefs
ilkin yüksək dağlıq relyefin uzun müddət denudasiyaya uğraması nəticəsində yaranmış, qalıq dağlar. остаточные горы degraded mountains, residual-mounta
bax: Ada dağlar.
uzun müddət denudasiyaya və hamarlanmaya məruz qalaraq alçalan, parçalanan relyefin yerində əmələ gəlmiş, düzənlik
şelf daxilində, sahilə yaxın sahədə dəniz səthindən yuxarı qalxan, abraziya nəticəsində parçalanmış quru çıxıntılarının qalığından ibarət olan qayalar
cavan qırışıqlıq vilayəti daxilində sıxılmış, nisbətən qədim strukturun çox da böyük olmayan qalığı. массив остаточный residual massif
denudasiya prosesləri nəticəsində hamarlanmış, müxtəlif hündürlükdə yerləşən düz səthli formalar. Belə səthlər parçalanmaya məruz qalmış və yüksəyə qa
dərələr və çökəkliklərlə bir-birindən ayrılan, tək və yaxud zəncirvari uzanan, hamar zirvəli tirə və qalıq tavalar
ətraf sahələrdən təcrid olunmuş, əksərən laylı səthli və sərt yamaclı, tava şəkilli tək yüksəklik. (Meşeryakov, 1972)
tektonik hərəkətlərin inkişaf tarixini və yer qabığının müxtəlif sıralı strukturlarının formalaşmasını, inkişafını öyrənmə metodlarından biri
hər iki tərəfindən dənizlə yuyulmamış dil-«qanad» ayrılan, burun. «крылатый» мыс winged headland
arx, kanal, 1) qazıma yolu ilə yaranmış, uzunsov mənfi relyef forması. Qədim türk tayfalarına aid termin
axarsız çökəklik termininin sinonimi. впадина замкнутая closed depression
bax: Axarsız hövzə (axarı olmayan hövzə).
zəif meylli, arxa divarı dik olan karvari çökəkliyi yaradan, ekzogen proses. снеговая эрозия snow-erosion
qar sərhəddi
rütubətin artması və illik orta temperaturun düşməsi, eləcə də iqlim şəraitinin dəyişməsi ilə əlaqədar qar xəttinin aşağı enməsi
güclü küləklər zamanı dağlarda iti yalın külək tutmayan tərəfində çardaq şəkilində əmələ gələn, akkumulyativ qar forması
dik yamaclı dar dərənin dibini dolduran qar kütləsi. Adətən qar uçqunları nəticəsində yaranır. Çay qar kütləsinin alt hissəsini əridərək tunel əmələ g
yüksəklik səviyyəsi olub, ondan yuxarıda qar və başqa sülb halında düşən çöküntülər üfqi səthdə il ərzində ayrı-ayrı ləkələr şəkilində də alsa saxlanı
dalğavari qar yığını, qar barxanı. Fyodoroviçə görə külək akkumulyasiyası nəticəsində yaranmış şiş uclu, kiçik qar təpəciyi, asimmetrik təpələr
dik yamacda dağların zirvələrindən aşağıya doğru qar kütləsinin hərəkəti, yuxarıdan tökülməsi. снеговая лавина, снежныи обвал snow-slide
dağların dik yamaclarında qar uçqunu zamanı qar kütləsinin hərəkət etdiyi dayaz dərə. лавинный лоток snow-slide track
müxtəlif mənşəli elementlərdən təşkil olunmuş morfostruktura. Mis: tektonik-denudasion (Meşeryakov, 1965)
terras səthindən aşağıda, yamacının iki mərtəbəli quruluşda olması ilə səci: üst mərtəbə terrası təşkil edən çökün; alt mərtəbə isə qədim, ana süxur t
lava, vulkan bombası, kül, lapill tullantıları bir-biri ilə növbələşən vulkan püskürməsi (Kamçatkada Klyüçevsk, Sicilyada Etna vulk
bax: Stratovulkan.
bütün il boyu zirvəsi qarla örtülmüş dağlar снежные горы snow mountains
bir çox xüsusiyyətlərinə və xarakterinə görə bir-birinə yaxın olan ( tərkibinə, laylanma xarakterinə, geoloji yaşına, əmələ gəlmə şəraitinə) geoloji ç
əsas və yan silsilələrdə müşahidə edilən möhkəm, denudasiyaya davamlı süxurlardan ibarət, sıldırım qaya çıxıntısı
qütb və qütbyanı vilayətlərdə dağlıq ölkələri dəniz tərəfdən əhatə edən, alçaq dağətəyi pillə əmələ gətirən düzənlik
1) yer qabığının qırılmalarla ayrılmış hissəsi olub, digər sahələrdən quruluşuna, şaquli tektonik hərəkətlərin sürəti və istiqamətinə görə fərqlənir
differensial hərəkət təsirinə məruz qalaraq qırılma və pozulmalarla parçalanmış və mürəkkəbləşmiş, yer qabığının ayrı-ayrı qaymalarının əmələ gətirdiy
ayrı-ayrı qaymaların qırılmalara və qalxmaya məruz qalmış əvvəl, tamamilə dağılmış və penepenləşmiş daha qədim qırışıq dağların yerində yaranmış dağla
penepenləşməyə məruz qalmış, sonradan müxtəlif yüksəkliyə qaldırılmış, qırılma və pozulmalarla mürəkkəbləşmiş qırışıqlı dağlar (Şukin,1964)