dağların parçalanması hesabına onların ətəyində toplanan çöküntülər, skulptur relyeflə bir vaxtda yaranır
(lat. corrosio-pozmaq, dağıtmaq)-suyun kimyəvi təsiri nəticəsində süxurların həll olması və maddələrin su məhlulunda daşınması
karst boşluğu məfhumunun sinonimi. пустоты коррозионные corrosion cavity
istənilən təbii dağıdıcı hadisələr (zəlzələ, sel, daşqın, ziyanvericilərin kütləvi artımı və b.). стихийные бедствия natural catastrophe
Günəş sisteminin yaranması haqqında fərziyyələr. İlkin elmi fərziyyələr XVIII əsrdə Kant və Laplas tərəfindən söylənilmişdir
çayın keçmiş yatağının müasir çaydan tam və ya qismən ayrılmış hissəsi. староречье dead river channel
morfoloji inkişafı son mərhələdə olan, çay dərəsi. Kifayət qədər geniş, bəzən meandr zolağından enli olan, yaxşı inkişaf etmiş subasarı, əsas yamaclar
layların və süxurların başqa tekstur elementlərinin uzanma istiqamətinə perpendikulyar yönəlmiş çatlar
qırışıq srukturaların uzanma istiqamətini düz və əyri bucaq altında kəsən, çay dərəsi. Eroziyaya qarşı davamlı süxurların növbələşdiyi sahələrdə köndə
geosinklinal qurşaqları köndələn kəsən qırılmalar. глубинные разломы поперечные transverse deep-seated faults
Şimali Afrika səhralarında rast gələn və Orta Asya səhralarındakı barxan zəncirlərinə uyğun gələn, relyef formaları
eninə profili asimmetrik, hakim küləklərin istiqamətinə perpendikulyar uzanan, səhradan kənar dyun tirələri
tektonikada əsas qırışıq strukturlara görə çəp, yaxud köndələn uzanmış, sinklinal formalar. Qırışıqların tağının undulyasiyası (qollara ayrılması) yax
süxurların uzanma istiqamətinə təxminən perpendikulyar istiqamətlənmiş, fay. поперечный сброс transverse fault
dağların lələkvarı parçalanması. Dağlıq ölkələrin parçalanması zamanı dərələr əsas dağ silsiləsinin hər iki yamacında inkişaf edərək, ondan ayrılan və
diskordant sahil, qeyri-uyğun sahil. Ümumi istiqaməti sahilboyu qurunun geoloji strukturlarını düz bucaq altında kəsən, sahil
dərəni köndələn kəsən astana, yaxud pillə. Çox az işlənən məfhum. поперечная терраса transverse terrace
süxurların uzanma istiqamətinə perpendikulyar, yaxud böyük bucaq altında yönələn yerdəyişmə. поперечный сдвиг transversal shear fault
quruya doğru kifayət qədər dərin soxulmuş lakin əsas su hövzəsi ilə sərbəst su dövranı olan okeanın (dənizin, gölün) bir hissəsi
Bax: sementləşməmiş süxurlar. рыхлый материал unconsolidated rock
(yun. krater-böyük fincan, kasa) 1) vulkan konusunun zirvəsində və ya yamacında diametri on metrlərlə bir neçə km arasında olan, kasaya və ya qıfa bən
dəniz suyunun sahildə yerləşən vulkan kraterinə soxulması nəticəsində əmələ gələn buxta. бухтовый кратер embayed crater
qalxanvarı vulkanın kraterini əhatə edən, həlqəvari yüksəklik. Kraterin kənarında şlak materialı tullayan lava fontanının fəaliyyəti nəticəsində əmələ
(yun. kratos-güc, qala) yer qabığının alp tipli qırışıq əmələ gətirə bilməyən, bərkimiş sahəsi. кратон craton
(ing. creek) 1) dövrü olaraq quruyan çay və ya su axını; 2) düzən sahillərdə dənizə tökülən kiçik çayların, su basmış ağız hissəsi (estuari)
süxurların qeyri-tektonik dislokasiyası. Qrunt sularında buzun əmələ gəlməsi ilə əlaqədar süxurların donması və həcminin dəyişməsi nəticəsində baş ver
(yun. kryos-soyuq, şaxta, buz və genesisyaranma, əmələ gəlmə) kriogen proseslər-kriosferdə baş verən və buz əmələgəlmə ilə müşayiət olunan fiziki, kim
(yun. kryos-soyuq, şaxta, buz və sphairakürə) atmosfer, hidrosfer və litosfer istiliyinin qarşılıqlı təsir (mübadilə) zonasında buzun olması və ya ola
(ing. creepsürünmək) ağırlıq qüvvəsinin təsiri altında kövrək örtüyün yavaş-yavaş yamac aşağı sürüşməsi
(yun. kryptos-gizli və lat. depressio-enmə) dibi okean səviyyəsindən aşağıda, onu dolduran suyun səviyyəsi isə okean səviyyəsindən yuxarıda olan qapal
platformaların (kratonların) ən böyük (eni yüz və min km-ə çatan) müsbət strukturu. K. s. kristallik süxurlardan təşkil olunmuş qırışıqlı özül səthə ç
(İngiltərədə Cromer şəhərinin adından) Qərbi Avropada buzlaqarası epoxa. Güns-Mindel buzlaqarasına uyğun gəlir
nisbi yüksəkliyi az və qeyri bərabər olan və oval zirvələri ilə səciyyələnən, çox zaman xətt şəklində uzanan uzunsov yüksəklik
1) Dnepr və Don çaylarının alçaq terrasları üzərində küləyin yaratdığı qum təpələri və çuxurlar. Yüksəkliyi və dərinliyi 2-5 m olur; 2) Sibirdə tundra
(isp. cuestadöş, dağ yamacı) K. eroziya və denudasiya vasitəsilə bu proseslərə qarşı qeyri-bərabər davamlığı olan maili, monoklinal yatımlı lay dəstəl
kuesti əhatə edən denudasion pillədən ibarət, dik yamac (Laxi,1966). фронт куэсты cuesta front
bir-birinə əks istiqamətdə axan subsekvent çayın zirvələri arasında yerləşən və reqressiv eroziya vasitəsilə eni tədricən azalan aralıq sədd
1) miqdarı, maili yatan möhkəm süxur laylarına uyğun gələn bir neçə kuestdən təşkil olunmuş relyef (Bondarçuk, 1949); 2) dəfələrlə növbələşən paralel
(fars, tacik-dağ) dağ, zirvə, dağlıq ölkə, təpə. Termin Orta Asiyada, Qafqazda, Yaxın və Orta şərq ölkələrində bir çox dağların coğrafi adlarının tərk
(Scrivenor, 1921) geomorfologiyada-relyef elementlərinin paralel kulisvari yerləşməsi. кулисы coulisse
dağ silsilələrinin əsas suayırıcından iti bucaq altında qolların (yan silsilənin) ayrılması (məs: Cənubi Qafqazın qərb və şərq hissələrində)
(frans. couloir-dəhliz) çılpaq, dik dağın yamacında süxurların fiziki və şaxtadan aşınma məhsullarının aşağı yuvarlandığı, dayaz dərə
dəfn abidəsi, süni təpə, qədim məzar üzərində torpaq təpə və ya tökmə torpaq. Yüksəkliyi 0,3-0,6 mdən 20m-dək, eni 3-4 m-dən 100 m-dək və daha çox ola
(türk) hamar zirvələrdə və dağ yamaclarında örtük şəklində yatan, bir qədər geniş sahələrdə, iri süxur parçalarının toplusu (daş dənizlər)
Azərbaycanın bir sıra rayonlarında (Bakı, Şamaxı, Göyçay, Kürdəmir, Əli-Bayramlı, Ağdaş və b.) axar suyu olmayan, quru subtropik iqlimə malik çöllər
kövrək piroklastik məhsullardanküllərdən təşkil olunmuş, kiçik vulkan konusu (məs: İtaliyada-Monte-Nuovo vulkanı)
əksərən küləyin relyeflə əlaqədar yaranmış müəyyən hərəkət xətti boyunca kövrək materialların (qum, lyoss, göl gilləri və s
küləyin gətirdiyi qumların süxurlara mexaniki təsiri (külək istiqamətində sıyrıntıların, şırımların və b
külək əsən tərəfə çevrilmiş sahil. наветренный берег windward coast
hər hansı oroqrafik elementin (məs: dağ silsilələrinin) hakim küləklərə qarşı çevrilmiş yamacı. Külək döyməyən yamaca qarşı qoyulur