platforma strukturlarında inkişaf edir. P. d. q. qədim və cavan olur: Qədim P. d. q. adətən örtülü /kor/ tipə aid olub, ancaq özülü pozur və platforma
/təməli/ dislokasiyaya uğramış geosinklinal çökmə və maqmatik formasiyalardan təşkil olunmuş platforma özülü
(fran, plateau, plat-yastı) üfqi yatan süxur qatlarından təşkil olunmuş, kifayət qədər yüksəyə /200 m-dən çox/ qaldırılmış, özündən aşağıdakı düzənlik
zəif parçalanmış dalğalı səthli yaylada yerləşmiş, dağ buzlaq kompleksi. Onların sahəsi yüzlərlə km²-ə çatır
Yerin inkişafının geomorfoloji mərhələsinin sonuncu siklində /Dördüncü dövr/ müxtəlif akkumulyativ terras düzənlikləri şəklində formalaşmış materik ge
platformalarda, qalxanların əksinə olaraq, qırışıq özülü çökmüş və qalınlığı 5-10 km-ə çatan çökmə süxurlarla örtülmüş iri tektonik struktur
bax: Yeni qlobal tektonika.
üzərində qızıl, almaz, platin və b. faydalı qazıntıların, səpinti yataqları, yerləşən (yatan) müasir çay yataqlarında və ya qədim terraslarda (sokolte
(yun. Pluton yeraltı aləmin allahı) böyük ölçülü, sərbəst dərinlik intruziv kütləsi. плутон plutonic mass
yer qabığında süxurların əmələ gəlməsini və formalaşmasını daxili /endogen/ proseslərlə, xüsusilə maqmatizmlə və vulkanizmlə əlaqələndirən geoloji kon
maye atmosfer çöküntüləri hesabına iqlimin intensiv rütubətlənməsi mərhələsi. Dördüncü dövrdə buzlaşma olmayan vilayətlərdə (xüsusilə tropik və subtro
maye halında atmosfer çöküntüləri çox düşən ərazi. P.s. aşınma məhsullarının yuyulması ilə müşayiət olunan kimyəvi aşınma kəskin təzahür edir /Mis: mü
müasir sahil zonanın suüstü hissəsi olub, ləpədöymə axınına məruz qalır və hərəkət edən çaqıl daşı, qum, çınqıl və balıqqulağı toplantısı ilə səciyyəl
plyajın dənizə doğru üçbucaq formada çıxıntısı olub, bir-birindən müəyyən məsafədə yerləşir. Əsasən xırda ləpə zamanı düzbucaq altında plyaja çatan da
çayın məcrasının dərin sahəsi, pillələr arasında yerləşir, adətən meandrlar yaradan çay məcrasında, sahilin batıq hissəsindəki dirsəklərdə əmələ gəlir
dəniz səviyyəsindən aşağıda yerləşən, bəndlərlə su basmadan mühafizə olunan, qurudulan və becərilən, bataqlıq sahil ovalığı /Hollandiyada, Almaniyada,
müəyyən çöküntü tipinin, məs: dolomitləşmiş süxurların, müxtəlif fasiyaya mənsub olması. полифациальность polyfacial
/yun. polys-çoxlu və genetos-doğulan, yaranan, törənən/ dəfələrlə təkrar püskürmə nəticəsində əmələ gələn vulkan /məs: Afrikada Kilimancaro vulkanı/
/yun. polys-çoxlu, çoxlu miqdarda və genetos-yaranmış, törənmiş/ yüksəyə qaldırılmış denudasion düzəlmə səthinin qalıqları şəklində bir neçə siklin mo
ayrı-ayrı hissələri müxtəlif ekzogen proseslərlə (əsasən denudasiya və akkumulyasiya) əmələ gəlmiş, morfoloji cəhətdən vahid səth
/yun. polys-çoxlu və genetos-yaranmış, əmələ gəlmiş/ ayrı-ayrı hissələri müxtəlif, ancaq bir-birilə əlaqədar olan proseslərlə /denudasiya və akkumulya
1) ayrı-ayrı hissədə müxtəlif mənşəli /abraziya, eroziya, akkumulyasiya və b./, ancaq eyni bir eroziya siklinə aid olan, terras; 2) dərənin oxuna doğr
bax: Quruma çatları.
prosesdə iki və ya daha çox hərəkət formalarının eyni dərəcədə, bərabər surətdə fəaliyyəti nəticəsində əmələ gəlmiş, mürəkkəb morfostruktur
bir neçə morfoloji inkişaf sikli keçmiş relyef. Dikyamaclı parçalanmış relyef sahələri ilə ayrılan, bir neçə düzəlmə səthi ilə ifadə olunan, müxtəlif
yastı dibli, dik yamaclı qapalı karst çökəkliyi. Sahəsi bir neçə km²-dan 300-400 km²-ə qədər olur. P
/serb-xorv/ karstlaşmış massivin səthində təbii deşik /erozion dərənin, karst qıfının, çökəkliyin dibində/, yağış, qar, çay sularını udaraq /hopdurara
Qara dənizin yerində mövcud olmuş və Neogendə çöküb su altında qalmış qurunun adı. Понтида Pontida
əsasən qırışıq əmələgəlmədən sonra baş verən, qırışıqlı vilayətlərin maqmatizmi. посторогенный магматизм postorogenic magmatism
mütəhərrik qurşaqların inkişafının son mərhə-ləsində, orogen vulkanizmin təzahüründən sonra baş verir
birbaşa maqmatizmin kristallaşmasının ardınca gedən mineral əmələgətirici proseslərin məcmuu. поствулканические процессы postvolcanic processes
əsasən allüvial çöküntülərdən təşkil olunub, formalaşmasında çay amilləri mühüm rol oynayır. Bu ilk növbədə külli miqdarda kiçik su axarlarının gətird
boş (kövrək) vulkanik materialların qrunt suları vasitəsilə yuyulması və qismən həll olması nəticəsində əmələ gəlmiş, mənfi relyef formaları
yer qabığında hərəkətlərin surətlə getməsi sayəsində, normal gedişini dayandırmış, relyefin inkişafı
dislokasiyaya uğramış yatım, süxurların deformasiyası nəticəsində əmələ gəlmiş, ikinci yatımı endogen, eləcə də ekzogen proseslərlə əmələ gələ bilər
Şim. Amerikada 35° şm. e-dan 54° şm. e-nə qədər uzanan, şərqdən Miçiqan gölü və qərbdən Böyük düzənliklə əhatə olunan, çöl tipli geniş düzənlik sahə
Orta Avropa düzənliyində müəyyən edilmiş və Teleqen soyuqlaşmasından əvvəl olmuş, Üst Pliosen soyuqlaşma epoxası
/lat. proluvium-axma, çirkab, proluo-axınla aparıram/ süxurların aşınma məhsullarının müvəqqəti axınların erozion dərələrinin ağız hissəsində yerüstü
müvəqqəti və daimi su axınlarının gətirmə konuslarının birləşərək dağ dibində əmələ gətirdiyi, maili düzənlik zolağı
hələ stabilləşməmiş bazalt-andezit qabıqda nuklear mərhələnin ardınca yaranmış, qədim və çox böyük geosinklinal çökəklik
bilavasitə geosinklinal inkişaf mərhələsindən sonrakı orogenez /Boqolepov, 1968/. протоорогенез protoorogenesis
/yun. psammites qumlu, psammos-qum/ 50 faizdən çoxu, ölçüsü 0,05 /0,1/-dən 1mm-ə qədər olan mineral və süxur parçalarından ibarət, qumlu süxur
/yun. psephos-xırda daş, çınqıl/ parçaları 1mm-dən kiçik olmayan iri qırıntılı süxur. Qırıntılar hamarlanmamış /buzlaq daşları, çay daşları, çınqıl/ v
xarici görkəmcə brekçiyalara oxşayan, ancaq mənşəcə onlardan fərqli olan, çökmə süxurlar. Qırıntı şəklində olub, kobud, müxtəlif ölçülü olması ilə səc
xarici görkəmcə karstı xatırladan, ancaq başqa proseslərlə əlaqədar əmələgəlmiş müxtəlif ölçülü çökəkliklər
xarici görkəmcə konqlomeratlara oxşayıb, mənşəcə ondan fərqlənən çöküntülər. Almaz daşıyıcı partlayış borusunda qırıntılar bəzən hamarlanmış olub, kon
freatik püskürmə nəticəsində əmələ gəlmiş krater. псевдократер pseudocrater
daima sahilə çırpılan dalğalarla örtülən, sahil zolağı. Müasir P. Qara dənizdə yaxşı təzahür edir. псевдолитораль pseudolittoral
krater gölü, güclü denudasiyaya uğramış, akkumulyativ vulkan konusunun çox hissəsi yuyulmuş kraterində yerləşən göl /Şukin, 1964/
çay dərələrində morfoloji törəmə, xarici görkəminə görə çay terrasının qalığına oxşayır, mənşəyinə görə ondan fərqlənir