qədim plitələrdə, qismən də cavan platformalarda inkişaf etmişdir. T.y. ya geniş tavaların cavan qalxma sahələrinə /Şimali və Qərbi Afrikanın tava düz
üfqi yatan süxur laylarından təşkil olunmuş yüksək düzənlik və ya platoların eroziya ilə parçalanmış relyefi
çay kənarı qaya /Lənkəran/ тавул tavul
Qərbi Sibirdə Orta Pleystosen buzlaq epoxasının son mərhələsi. Р–Тазовская стадия Taz stage
bax: Antropogen relyef.
texnogen amillərin-dağ qazma, sənaye, enerji və ya kənd təsərrüfatı müəssisələrinin, hidrotexniki qurğuların, meşə təsərrüfatı sahələrinin və s
yer qabığı strukturlarını formalaşdıran tektonik hərəkət və proseslərin məcmusu. Р–тектогенез tectogenesis
relyefin və tektonik strukturların vəhdəti, sərhədləri tektonik sərhədlərə uyğun gələn relyef formaları
göl-çay və b. çöküntülərlə doldurulmuş, nisbi çökmə və ya zəif qalxma təmayüllü, dağarası çökəkliklərin dibi
tektonik qırılmalar nəticəsində əmələ gəlmiş süxur qırıntıları. Р–брекчия тектоническая fault breccia, crush breccia, tectonic breccia
tektonik hərəkətlər nəticəsində süxurlarda yaranmış, çatlar. Р–тектонические трещины tectonic fissures
tektonik hərəkətlərlə yer qabığının çökməsi nəticəsində yer səthində əmələ gəlmiş geniş, çökəkliklər
bax: Dağların pyedestalı.
bax: Dağlar.
Yerin daxili qüvvələrinin təsiri altında süxurların yatım formasının, həcminin, daxili strukturunun və qarşılıqlı münasibətinin dəyişilməsi
relyefin tektonik mənşəli alçaq yerlərində (sinklinal qırışıqlarda, qrabenlərdə, tektonik qırılmalar boyu süxurların parçalanma zonasında və s
Yerin inkişaf tarixində tektonik hərəkətlərin nisbətən qısa müddətli /mln. il/ güclənməsi epoxası /fazası/
tektonik hərəkətlərin yaratdığı yer qabığı əyilmələrinin /çökəkliklərinin/ ümumi adı. T.ə. içərisində bir neçə qrup ayrılır: geosinklinal, kənar (ön),
yer qabığının strukturlarını dəyişən hərəkət və deformasiyaların yaranma səbəbini haqqında elmi əsaslandırılmış mülahizələr
qurunun bloklar üzrə qrabenvari çökməsinə uyğun gələn, fiord. Qrabenə uyğun gələn, fiord. Р–фиорд тектонический tectonic fiord
tektonik çökəklikdə yerləşən göl /məs: Baykal, İssık–Kul, Tanqanyika və s./. Р–тектоническое озеро tectoniclakes, lakes of tectonic origin
yer qabığında və mantiyada gedən proseslər nəticəsində, yer qabığının mexaniki hərəkəti. Tektonik hərəkətlər təzahür formasına əmələgəlmə, dərinliyinə
bütünlüklə Yerin və yaxud ayrı-ayrı regionlar daxilində yer qabığının inkişaf mərhələlərini, quruluşunu, tektonik strukturların morfologiyasını, inkiş
süxurların tamlığının pozulması. Yerdəyişməli /qırılma yerdəyişməsi və ya paraklaz/ və yerdəyişməsiz /çat və ya diaklaz/ T
bax: Mütəhərrik qurşaq.
klipp, ekzotik sıldırım qaya, yuyulmadan hifz olunmuş tektonik örtüyün kiçik bir hissəsi. Р–останец тектонического покрова klippe, nappe outlier
aşağıdan az meylli dalğavarı və yaxud hamar səthlə sərhədlənən və üfqi istiqamətdə bir neçə km-dən onlarla km-ə qədər yerini dəyişmiş və qalınlığı bir
şaryaj terminin sinonimi. Р–перекрытие тектоническое tectonic rupture
relyefdə pillə kimi təzahür edən, qırılıb düşmə və ya qırılıb-qalxma. Р–тектонический уступ tectonic escarp
bax: Tektonik deformasiya.
yer qabığının dik, sıldırım səth boyu bir-birinin üzərinə gəlməsi ilə səciyyələnən, relyef. Р–тектонический чешуйчатый рельеф tectonic scaly relief
1) yer qabığının hərəkəti nəticəsində əmələ gələn formalar; 2) tam geomorfoloji təzahürü olan yer qabığının deformasiyası nəticəsində yaranmış qırışıq
inversiya nəticəsində sinklinal strukturların müasir relyefdə silsilə və tirələr, antiklinal strukturların isə dərə və çökəkliklər əmələ gətirməsi
Yerin geoloji inkişaf tarixində tektonik və ümumi geoloji hadisələrin müəyyən ardıcıllığı ilə səciyyələnən dövr
yer qabığının hər hansı bir sahəsində bu və ya digər tektonik rejimin yaratdığı struktur formaların məcmusu
yer qabığının inkişaf tarixinin əsas əlamətlərindən olub, geosinklinal çökəkliklərin qalxmaya məruz qalaraq geoantiklinala çevrilməsi və əksinə olan p
tektonik hərəkətlərin təsiri nəticəsində çay dərəsinin meylliyinin dəyişməsi ilə əlaqədar formalaşmış, çay terrası
formalaşmasında intensiv vulkanizmlə yanaşı lavaaltı heterogen qırışıq-qaymalı əsasın və neotektonik hərəkətlərin mühüm rol oynadığı, relyef
tektonik hərəkətlər nəticəsində yaranmış, pillənin yamacı. Р–склон тектонический tectonic slope
/yun. tektonikos-tikinti, inşaat mənasındadır/ geologiya elminin bir sahəsi olub, yer qabığının quruluşunu, geoloji strukturlarını, onların yerləşməsi
tektonik, eləcə də maqmatik və metamorfik proseslərin baş verdiyi, Yerin xarici təbəqəsi olub, yer qabığını və üst mantiyanı əhatə edir
coğrafi fonda ayrı-ayrı təbii və ictimai hadisələri əks etdirən xüsusi məzmunlu xəritələr /Məs: geoloji, siyasi və s
(yun.therme-istilik və abraziya) buzdan, çoxillik donmuş süxurlardan ibarət olan dəniz sahilinin dalğaların, suyun və havanın termik fəaliyyətinin bir
məsamələrində və ya boşluqlarında buz olan çöküntülərin yaratdığı relyefin istiliyin təsiri ilə hamarlanma
əsas kraterin artıq sinonimi. Р–кратер терминальный thermal crater
/yun.therme-isti və eroziya/ çoxillik donmuş süxurlardan və yaxud buzdan təşkil olunmuş səthin axar sular vasitəsilə yuyulması, bu zaman axar suyun me
/yun.therme-isti və karst/ yeraltı buzların və yaxud donmuş qruntun əriməsi və onun üzərində yatan layların çökməsi nəticəsində çökəkliklərin, qıfları
morenlərlə birgə basdırılmış buz parçalarının, eləcə də donmuş qruntun əriməsi və onun üstündə yatan layların çökməsi nəticəsində yaranmış qapalı çökə
dəniz yaxud çay terrasının ana süxurlardan ibarət olan hissəsi. Р–цоколь террасы terrace socle
bax: Terras sıldırımı.