qırışıqlıqların oxu istiqamətində uzanmış dərələr: morfoloji fərqləri ilə səciyyələnən sinklinal, monoklinal və ya antiklinal mənşəli ola bilər
geosinklinal sistemlərlə umumi uzanma istiqamətinə malik qırılmalar. Geosinklinal vilayətlərin dərinlik qırılmalarının əsas hissəsini əhatə edir
hakim küləklərin istiqamətində uzanan, bitkilərlə bərkiməmiş və ya kol /ot/ basmış, en kəsiyi simmetrik olan uzun qum yığını
qırılma səthi, süxur laylarının uzanma istiqamətinə uyğun gələn fay. продольный сброс strike fault, longitudinal fault
Bax: Tirə qumları və ya qum tirələri.
dağ buzlaqlarının geriyə çəkilməsi zamanı yan və orta morenlərinin hesabına əmələ gələn və buzlaq dərələri boyu uzanan moren valları
Bax: Uyğun sahil.
dağlıq ölkələrdə müxtəlif dərəcəli silsilələrin, çay dərələrinin və digər oroqrafik elementlərin əmələ gətirdiyi forma
bütün nöqtələrində ağırlıq qüvvəsinin potensialı bərabər olan Yerin qravitasiya sahəsinə uyğun gələn Ü
süxur laylarının tamamilə üfqi vəziyyətdə yatması. горизонтальное залегание flat bed, flat pitch
geologiyada süxur qatlarının birbirinə nisbətən qırılma boyu üfqi istiqamətdə yerdəyişməsi. Y. y. sağ və sol, uyğun, qeyri-uyğun, köndələn, uzununa və
göl və dənizlərin abrazion sahilini təşkil edən süxurlarda bir qurtaracağı klifin aşağı hissəsinə, digər ucu isə sahilyanı platonun səthinə açılan mai
düz yer /Quba r-nu/. укуряк ukurek
daimi eroziya bazisi, baş eroziya bazisi-Dünya okeanı səviyyəsi, bilavasitə və yaxud başqa çayların vasitəsilə okeana tökülən çaylar üçün, şərti olara
/lat. generalis-ümumi, əsas/ Coğrafi xəritələrin tərtibi zamanı təsvir olunan hadisənin əsas xüsusiyyət və əlamətini göstərmək üçün xəritənin məqsəd v
Yer kürəsində dağların ən yüksək zirvəsindən keçməsi mümkün ola bilən xəyali səth. Həmin səviyyədən /8-9 km/ yuxarı heç bir zirvə ola bilməz, beləki d
süxurlarda yatımın pozulmasının bir forması. Tektonik hərəkətlər nəticəsində pozulma boyu bir süxur kütləsinin digər süxur kütləsinə nisbətən yerdəyiş
üstəgəlmənin altda yatan layın üstünə gələn hissəsi. покров надвига overthrust cover, overfault cover
eninə profili V-şəkilində olan çay dərəsi, adətən erkən /cavan/ inkişaf mərhələsinin əlamətidir. долина V-образная V-shaped valley
Şm. Afrika və Ərəbistanın səhralarında quru və ya dövrü axımı olan dərələrin ərəbcə adı. вади wadi
Ş. Avropa düzənliyində Üst Dördüncü dövr buzlaşması epoxası (70-dən-11 min ilə qədər əvvəl). Bu zaman buzlaq müasir Valday yüksəkliklərinə qədər çatmı
cilalanmış iri (girdə) süxur parçası (sal daş), eninə ölçüsü 10 sm və daha çox olur. Buzlaq, delüvial, prolüvial və allüvial mənşəli olur
sal daşlarla başdan başa və ya sıx örtülmüş sahə, tərkibində moren valunu, çay, prolüvi və b. Çöküntülər olan süxurların yuyulması, külək vasitəsilə s
Pleystosen örtük buzlaşmasının sərhədlərində buzlaq çöküntüsü olmayan ərazi, bu ərazilərin buzlaqla örtülmədiyini göstərir
(alm. Watten, hol. wadden–sahil boyu dayazlıq) dənizlərdə qabarma zamanı su ilə örtülən, çəkilmə zamanı quruyan, sahil boyu düzənlik zolağı
bax: Mobilizm.
(lat. virga-budaq, qol, qədəm)-dağlıq ölkənin yelpikvari ayrılan silsilələr və qırışıqlar dəsti ilə parçalnması
böyük debiti kəskin dəyişən, çeşmələr (qaynaqlar), karstlı sahələrdə müşahidə edilir. İlk dəfə Fransanın Voklüz rayonunda qeydə alınmışdır
(lat. Vulcanus-od allahı) yer qabığındakı tektonik çatlar və kanallar üzərində əmələ gələn, dərin maqma ocaqlarından yerin səthinə lava, qaynar qaz, s
bir yaxud iki qonşu sualtı silsilələrin zirvələrindən ibarət olub, morfoloji cəhətdən qövsvari adalar tirəsi şəklində təzahür edən, yerin iri, fəal ge
V. a. əsas və ya ətraf maqma ocaqlarından maqmanın yerin səthinə doğru hərəkət etdiyi kanallar sistemi, vulkanı qidalandıran mərkəz də daxil olmaqla m
vulkan ocağı ilə yer səthinin birləşdirən kanalın üst (yuxarı) şaquli hissəsi. жерло вулкана volcanic vent funnel, volcanic pipe, chimney, vent
plastik vəziyyətdə kraterdən atılan, sıxılma, havada fırlanma və soyuma zamanı müəyyən formalar alan, lava qırıntıları
vulkan püskürməsi zamanı atılan iri ölçülü vulkan qırıntılarının sementləşməsindən əmələ gələn dağ süxurları
vulk. partlayışı (krater, maar) və ya uçması (kaldera) nəticəsində yaranmış, çökəklik. вулканическая впадина basin of volcanic origin, caldera
ayrı-ayrı vulkan konuslarının həmçinin vulkan yaylalarının birləşməsi nəticəsində əmələ gəlmiş vulkan konusları və silsilələri (Ş
morfoloji qurluşunda vulkan proseslərinin aydın görünən izləri olan, dərə. долина вулканическая volcanic valley
sönmüş vulkan kraterində, soyumuş lavaların çökəkliklərində yerləşən göl. Cənubi Qafqazda, Kamçatkada, İslandiyada, İtaliyada, Yaponiyada yayılmışdır
püskürülən süxurların yatım forması zəng şəkilində. Çox qatı lavanın vulkan boğazından sıxılıb çıxması sayəsində əmələ gəlir
vulkanın ağızı ətrafında vulkan materiallarının toplanması nəticəsində əmələ gələn, kəsik konus şəklində vulkan qurğusu
(yun. krater-kasa, piyalə) vulkan konusunun zirvəsində və ya yamacında əmələ gəlmiş qıf yaxud kasa şəkilli çökəklik
vulkan partlayışı ilə sıyıq və bərk lavaların xırdalanmış və toz halına salınmış məhsulları. Toz və qum hissəciklərindən (diametri 2mm-ə qədər) təşkil
vulkan boğazından atılan və kraterin divarlarını təşkil edən süxurlardan ibarət, ən böyük (> 1m) qaymalar
yer səthində bir neçə min kilometrlərlə xətti uzanan, vulkanizmin inkişafı ilə səciyyələnən zona. Cavan qırışıqlıq və tektonik cəhətdən fəal vilayətlə
müasir və qədim vulkan relyef formalarının geniş inkişaf etdiyi ərazi. вулканический ландшафт volcanic landscape
bir neçə kiçik vulkanın birbirinə çox yaxın yerləşməsi zamanı əmələ gəlir. массив вулканический pile, volcanic cruster, volcanic massif
endogen proseslər nəticəsində əmələ gəlib, morfoloji quruluşunda vulkan məhsulları dəqiq təzahür olunan yer səthinin nisbətən iri formaları
cavan lava axınları ilə əhatələnmiş qədim vulkan süxurlarının çıxıntısı. Etna rayonunda “dagalə”, Havay adaları rayonunda “kurikə”adlanır
adətən turş tərkibli, qatı lavanın vulkan boğazından sıxılıb çıxması nəticəsində yaranmış, sivri vulkan çıxıntısı (Martinika adasında Montan-Pele vulk
yer qabığında və ya yerin üst mantiyasında vulkanı qidalandıran, təcrid olunmuş maqma kamerası və ya çəlləyi