yamacların aşağı hissəsi birləşən, yuxarı hissədə başqa dərəyə keçən dərə. полуоткрытая долина half open valley
materikdən və ya iri adadan dənizin içərilərinə doğru kəskin və xeyli uzanan, quru sahəsi. полуостров peninsula
dik və qabarıq yamaclı, planda dairəvi, hündürlüyü 100-150 m olan günbəzvari təpəciklər. Əksərən Afrika və C
qapalı olmayan mənfi platforma strukturu. полувпадина half-basin
köndələn kəsimdə asimmetrik tirə olub, dik yamacın qırılma pilləsini təşkil edir /Şukin, 1960/ полугорст half-horst
daxili yamacı dik, xarici yamacı nisbətən maili olan yarım həlqə formasında, vulkan çökəkliyi. полукальдера half-caldera
geosinklinalla platforma arasında keçid rejimi ilə səciyyələnən ərazi. полуплатформа semi-platform
arid iqlim şəraitində formalaşan landşaft tipi. Meşəsiz olub bitki və torpaq örtüyü kompleksi ilə fərqlənir
qapalı olmayan iri müsbət platforma strukturası. полусвод half-arch
1) meandr boynunda əmələ gələn yeni məcra; 2) çayın deltasında yeni qol; 3) qum dilinin yuyulma yeri
bax: İki tərəfi açıq dərə.
/ABŞ, Ayova ştatında Yarmut yer adından götürülmüşdür/ Şm. Amerikada buzlaqlararası mərhələ. Bu mərhələ Kanzas və İllinoys buzlaq mərhələsini birbirin
/Gədəbəy rayonu/ bax: Yarğan.
üstü hamar olan dağ. Dağüstü düzənlik. яссан yassan
çökəkliyin dibində zəif maili, akkumulyativ, horizontal səthli, dərin dəniz düzənliyi. Onun yaranması suspenzion axınlar vasitəsilə dib çöküntülərinin
dəniz cərəyanları sahildən gətirilən qırıntı məhsullarını apara bilmədikdə bu məhsullar çimərlikdə qeyri-bərabər formada çökərək əmələ gətirdiyi maili
kömbəvari formada buzlaq tipi, maili düzəlmə səthi üzərində yatır və ümumi meyilliyə doğru istiqamətlənmiş olur
/məcra/ çay dərəsinin ən alçaq hissəsi. Çay dərələri dövrü, yaxud müvəqqəti quruduqda susuz Y. yaranır
ölçülərindən və yaranmasından, axın sürətindən, yerin meylliyindən asılı olmayaraq bütün su axınlarını /çay, dağ axınları, qarın əriməsi və daşqın zam
əsasən daşqın və sel zamanı çay yatağının (məcrasının) yuyulması. Yataq eroziyası yan və dərinlik eroziyasına ayrılır
axının və yatağın qarşılıqlı təsiri altında yatağın və subasarın morfoloji quruluşunun daim dəyişməsi
çayın böyük subasarında yataq boyu uzanan, qumlardan təşkil olunmuş təpəciklər (dyunlar). прирусловые дюны scroll dunes
meandr yaradan çaylarda sahilin qabarıq hissəsində toplanan allüvi. Planda aypara formasında olur. Daşqın dövründə formalaşır
iri dənəli allüvidən ibarət yastı tirə. Daşqın zamanı düzənlik çaylarında yataqboyu hissədə əmələ gəlir
bax: Yataqboyu dyunlar.
bax: Yataqyanı tirə.
yer qabığında süxurların məkanca yerləşməsi və qarşılıqlı münasibəti. Yatım elementləri-uzanma və düşmə ilə müəyyən edilir
püskürməsi barədə məlumat olmayan lakin öz formasını saxlayan vulkan /mis: Qafqazda Elbrus vulkanı/ уснувший вулкан dormant volcano
üfqi yatan və ya zəif dislokasiyaya uğramış süxurlardan təşkil olunmuş, hamar səthli geniş yüksəklik
yüksəyə qaldırılmış ümumi özül üzərində yerləşən silsilələr, massivlər, platolar, dərələr və çökəkliklərlə xarakterizə olunan yer səthinin geniş sahəs
düz və ya düzən yerlər. яйла ridge
yuxarı Holosendə Xəzər dənizinin quruya soxulmasıdır. Dənizin səviyyəsi müasir Xəzərin səviyyəsindən 18 m yuxarı olmuşdur /Okean səviyyəsindən 20 m aş
Holosendə Qara dənizin quruya soxulması, dənizin səviyyəsi 4-5m müasir səviyyədən yuxarı olmuşdur. Y
bax: Tavaların tektonikası.
1) yer qabığı yüksək dərəcədə mütəhərrikliyi ilə seçilir və alp tektonik mərhələsinin orogen fazasına uyğun gəlir
/yunanca neos-yeni və tektonika/ tektonikanın bölməsi olub, Oliqosendən yaxud Miosendən başlayaraq Kaynozoy erasında təzahür edən tektonik prosesləri
epiplatforma dağlar, yer qabığının, geosinklinal xarakterini (qalxma fəallığı) itirmiş və uzun müddət-geoloji mənada platforma, geomorfoloji mənada-dü
differensial xarakterli tektonik hərəkətlər nəticəsində yaranmış yeni geoloji strukturların müasir relyefdə təzahürü
hələ əvvəlki geotektonik siklin axırında özünü göstərən çökmə zonası. Qalxma və enmə prosesləri ilə əhatə olunmuş Y
/umumən slavyanca zem-döşəmə, daban/ Günəş sisteminin günəş tərəfdən üçüncü planetidir; elliptik orbit üzrə onun ətrafında 29, 765 km/ san surətlə fir
aşağı sərhəddinin Moxoroviçiç səthi təşkil edən Yerin üst “bərk” təbəqəsi. Qalınlığı 5 km-dən /okean altı/ 75 km-ə /materik altı/ qədərdir
yer qabığının üst qatı olub, əsasən müxtəlif yaşlı çökmə süxurlardan təşkil olunmuşdur. Altda yatan laylardan /qranit, bazalt/ kəskin qeyri-uyğun sərh
/lat. deformation-pozulma / yer qabığında dartılma, sıxılma yaxud yerdəyişmə yaradan, Yerin dərinlik gücü vasitəsilə dağ süxurlarının həcminin və yatı
ossillyasion hərəkətlər, hər yerdə fasiləsiz baş verir və yer qabığının zaman və məkanca bir-birini əvəz edən zəif tektonik qalxma və enmə hərəkətləri
yer qabığının zəif hərəkətləri /qalxma və enmə/ olub, qurunun yüksəkliyinin, dənizin dərinliyinin dəyişilməsinə, həmçinin dənizin quruya soxulmasına /
daxili /endogen/ qüvvələrin təsiri altında bərk yer qabığının hərəkəti. Orogenik, epeyrogenik, şaquli və üfqi hərəkətlərə ayrılır
hal-hazırda baş verən, yaxud bir neçə yüz il əvvəl yer qabığında baş vermiş qalxma, enmə və yerdəyişmə hərəkətləri
bütün materiklərin kütləsinin yer üzərində bərabər paylanması nəticəsində alına biləcək, səthin səviyyəsi
Yerin radiusuna paralel olan yer qabığındakı hərəkətlər tədricən, zəif, yaxud sürətlə, sıçrayışla /zəlzələ zamanı/ baş verir
radioloji üsulla yer qabığının, yaxud yer səthinin qədim sahələrinin yaşı müəyyənləşdirilir. Bu məsələnin daha dəqiq həllinə izotop tərkibi zaman daxi