müəyyən məntəqədə, rayonda, ölkədə, yarımkürədə və ya bütövlükdə Yer kürəsində mete-roloji elementlərin çoxillik müşahidə göstəricisinin ən aşağı kəmi
1m³ havadakı su buxarının qramla (q/m³) miqdarı (bax. havanın nəmliyi). Atm-də M.R. 0,1-1 q/m³ -dən (qışda materiklərin qütb enlikləri üzərində) 30 q/
aşağı temperatur həddi (– 273.16C). Bu temperaturda molekulun istilik hərəkəti dayanır. İdeal qazın təzyiqi və həcmi Boyl-Mariotta qanunua görə bu tem
mütləq sıfırdan hesablanan temperatur: T = 273°, 16 + t düsturu ilə ifadə olunur. M.t.-un vahidi kelvindir (K)
Yer səthində hər hansı bir nöqtənin şaquli xətt üzrə okeanın orta səviyyəsindən olan məsafəsi. Müstəqil dövlətlər Birliyi ölkələrində M
özünün fərdiliyi və təkrarsızlığı ilə seçilən landşaft. Məs. respublikamızda “Ellər oyuğundakı” eldar şamı meşəsi, Qobustan qayalıqları və s
nanoorqanizmlərdən ibarət plan-kton, kiçik plankton orqanizmləri qrupu (bədənin uzunluğu 0,05 mm-dən kiçik), onunla plankton heyvanları qidalanır
relyefin çox xırda formaları (üfiqi istiqamətdə 1 dm-dən 2 m-ə, şaquli istiqamətdə isə 1 m-ə qədər). Məs
hidrobiontların cəsədlərindən yaranan plankton. N.-un çoxluğu su mühitini kəskin pisləşdirə bilər, belə ki, ölü üzvi maddələr oksidləşdikdə çoxlu miqd
(yun. nektos - üzən) su hövzəsinin dibində və suyun dərinliklərində yaşayan heyvanların məcmusu.
dayaz dəniz çöküntüləri. Nerit sahədə əmələ gəlir. Çaqıl daşı, əhəngli lil və qabıq əhəng daşlarından ibarətdir
Dünya okeanının dayaz hissəsi. Materik dayazlığında yerləşir. Suyun güclü hərəkətliliyi, temperaturun dəyişgənliyi, günəş işığının xeyli yayılması, bi
yun. neustos - üzən) Su səthində üzən və ya suyun üst təbəqəsinə bərkinən (altdan və ya üstdən) orqanizmlərin məcmusu
ümumi hidrobiologiyanın neystonu öyrənən bölməsi.
mühitin aktiv reaksiyası – pH-ın göstəricisi 6,95-7,3-ə bərabər olan təbii su hövzələri.
Yer səthində iki və ya bir neçə nöqtənin bir-birindən şaquli xətt üzrə olan məsafəsinə deyilir. N.h.-ü ölçəndə dəniz səviyyəsi nəzərə alınmır, dərənin
qar iqlimi (lat. nivalis – qarlı, soyuq) yüksək dağlıq zonaya və qütb vilayətlərinə xas olan iqlim. Soyuq dövrdə yağan qarın miqdarı, isti dövrdə ərim
daimi qar qurşağı-dağlarda, adətən qar sərhədindən yuxarıda yerləşən ən yüksək təbii qurşaq. Nival iqlimlə səciyyələnir
qar eroziyası, qarın təsiri altında ekzogen relyefəmələgəlmə prosesinin gedişi. Qütb, yüksək dağlıq rayonlar üçün səciyyəvidir
kiçik ölçülü göl və su anbarı. Yaxşı inkişaf etmiş litorala malik olub stratifikasiya praktiki olaraq mövcud deyildir
antroposfer, psixosfer, texnosfer (yun. noos – ağıl və spharia - kürə) – biogenezdən sonrakı üzvi aləmin yeni, müasir təkamül mərhələsi; insan cəmiyyə
yad qarışıqlardan təmizlənmiş dəniz suyu, (xlorun tərkibi təxm. 19.38% olduqda-duzluluq 35% olur). Bundan dəniz suyunun duzluluğunu təyin etmək üçün b
dəniz səviyyəsində 0°S temperaturda atmosfer təzyiqi. N.t. orta hesabla 760 mm hündürlükdə olan civə sütununun təzyiqinə deyilir
(esk.) buzlağın səthi üstündə yüksələn, xüsusən materik buzlaqlarının kənarlarında tək duran qayaya və ya qayalıq zirvəyə deyilir
atom elektrik stansiyalarında baş verən qəzalar. N.q. zamanı ətraf mühitin radioaktiv çirklənməsi güclənir
nüvə münaqişəsi baş verdikdə atmosferdə tozun kəsgin çoxalması nəticəsində radiasiya balansının dəyişməsilə əlaqədar qlobal miqyasda katastrofik soyuq
atom silahı, qlobal biosfer silahı – nüvə silahlarının məcmusu və onların məqsədə yetirilməsi. Nüvədaxili enerjidən baş verən partlayış təsirli, ən gü
nüvənin radioaktiv parçalanmasından əmələ gələn hissəciklər və kvantlar.
(Vahə) (lat. oasis) İsti səhra və yarımsəhra şəraitində təbii v süni suvarma nəticəsində ağac bitkilərinin yetişdirilməsi və əkinçiliyin aparılması mü
atmosfer havasını çirkləndirən iyli maddələr.
Okeanda (dənizdə) su kütləsinin irəliləmə hərəkəti.
okeanlarda və dənizlədə su kütləsinin irəliləmə hərəkətinə deyilir. O.c. okeanlarda suyun və buzun yerdəyişməsində böyük rol oynayır və Yer kürəsinin
Dünya okeanı dibində dərinliyi 6000m-dən artıq, nisbətən ensiz və uzunsov, bəziləri isə dairə şəklində olan çökəkliklərdir
Yerin materikləri, adaları əhatə edən və ümumi duz tərkibinə malik olan bütöv su örtüyü. Hidrosferin 94%-ini təşkil edir və Yer səthinin 70,8%-ini tut
dənizin atmosferə təsiri çox olan şəraitdə əmələ gələn iqlim; bax. Dəniz iqlimi.
okean dibində, ətrafındakı yerlərə nisbətən dərinliyi az olan, geniş, hamar yüksəkliyə deyilir. O.p.-nun sahəsi təqribən 200 milyon km²-dir
Dünya okeanı səviyyəsinin hər yerdə eyni vaxtda dəyişməsi, yəni ya qalxması və ya düşməsidir. Bu, Yer kürəsində iqlimin dəyişməsi ilə əlaqədar olaraq
Okeanın vahid qarşılıqlı əlaqədə olan dayanıqlı axınlar sistemi.
1) okeanın materik dayazlığından kənarda yerləşən dərin sulu vilayəti: 2) Abissaldan üstdə yerləşən su qatları
Kosmik və dünyəvi səbəblərdən okeanda (dənizdə) yaranan təbii maqnit sahəsi.
Okeanların (dənizlərin) və ya onların hissələrinin əsas ion tərkibi olan duzların gəlir və çıxarlarının cəbri cəmi
Okeanlarda (dənizlərdə) suyun kimyəvi tərkibini və dib çöküntülərini, suyun mənşəyini, rejimini, kimyəvi, fiziki-kimyəvi, fiziki və bioloji proseslərd
su qatında yaşayan bütün orqanizmlərin (mikroorqanizmlər, bitkilər, heyvanlar) cəmi. Onlar hidrobiontlar adlanır
Okeanda (dənizdə) ogeanoqrafik işlər aparılan coğrafi nöqtə.
Dünya okeanında fiziki, kimyəvi, bioloji, geoloji prosesləri öyrənən elmi fənlərin məcmusu.
az miqdarda üzvi maddəsi olan su (çay, göl, su anbarı) hövzəsi, suyu şəffaf, soyuq olub tərkibi (hətta dərinliklərdə) oksigenlə zəngindir
təmiz, yaxud üzvi maddələrlə az çirklənmiş sularda yaşayan orqanizmlər. O.-a bəzi yaşıl və diatom yosunlar, çiçəkli bitkilər (məs
az miqdarda biogen maddələrə malik olan su hövzəsi (tundranın üst bataqlıqları və gölləri, Dünya okeanının mərkəzi subtropik vilayətlərində biogen ele
dəniz (okean) səviyyəsindən 200 m-ə qədər yüksəkdə yerləşən quru sahəsi. Səthi adətən düzən, qismən təpəlik olur
(isv. As-tirə) uzun (30-40 km), ensiz (bir neçə m-dən 2-3 km-ə qədər) və hündürlüyü 25-30 m-ə çatan qədim buzlaq çöküntülərindən (qum, çınqıl, buzlaq