lipid

Lipid metabolizmi hüceyrədə lipidlərin sintez və parçalanma reaksiyaları bütünüdür. Bu mexanizmlərə enerji əldə etmək üçün yağların parçalanması və ya ehtiyat olaraq saxlanması, membran kimi hüceyrəvi strukturlardakı lipidlərin, eləcə də, funksional lipidlərin biosintezi daxildir. == Ümumi == Ümumi "lipidlərə" neytral yağların bir qrupu və lipoidlər aiddir. Bu sinfə daxil olan birləşmələrin əsas fiziki xassəsi üzvi həlledicilərdə (benzol, petrolein efiri, xloroform, benzin, aseton, dietilefiri və s.) yaxşı, suda isə çox pis həll olmasıdır. Lipidləri kimyəvi tərkiblərinə görə aşağıdakı qruplara bölürlər:a) yağlar (neytral yağlar, yaxud triqliseridlər); b) böyükmolekullu alifatik turşular; c) fosfatitlər (fosfolipidlər); ç) serebrozidlər, sterin və steridlər; d)qanqliozidlər; ə) mum və mumabənzər maddələr. Yağlar və lipidlər insan və heyvan orqanizmində böyük rol oynayır. Ehtiyat yağları orqanizmin enerji mənbəyidir. Onlar hüceyrə protoplazmasının struktur komponentlərindən biridir. == Lipid metabolizmi == Yağların hidrolitik parçalanması bir neçə mərhələdə davam edir. Lipaza, əsasən, triqliserid molekulunun alfa-efir birləşməsinə təsir göstərir.

Lipidlər — bütün canlıların tərkibində olan orqanik birləşmələrdən biridir. Lipidlər iki yerə ayrılır: doymuşlar və doymamışlar. Doymamış yağlar otaq temperaturunda maye halda olan lipidlər. Doymuş yağlar isə yenə otaq temperaturunda qatı halda olurlar. Bioloji önəmi olan lipidlər üçün yağ oksidləri, neytral lipidlər, fosfolipidlər və stereolipidlər misal göstərilə bilər. Lipidlər insan və heyvanların təməl qidaları arasında yer alır. == Quruluşu == Bitki və heyvan mənşəli yağlar və yağabənzər maddələr lipidlərə aiddir. Lipid-yunanca "lipoz"-sözündən götürülüb, mənası piy deməkdir. Adətən lipidləri iki yerə bölürlər: Sadə lipidlər. Bura yağlar, sabunlar və mumlar aiddir; Mürəkkəb lipidlər.

Lipidologiya — lipidlərin elmi tədqiqidir. Lipidlər orqanizmdə bir çox funksiyaları yerinə yetirən bioloji makromolekullar qrupudur. Orqanizmdə lipid mübadiləsinin kliniki tədqiqatları ürək-damar xəstəlikləri kimi xəstəliklərdə terapevtik lipidologiyanın inkişafına səbəb olmuşdur. == Tarixi == Digər biotibbi sahələrlə müqayisədə lipidologiya uzun müddət diqqətdən kənarda qaldı, çünki yağlarla, sürtgəclərlə işləmək alimləri cəlb etmədi və lipidlərin ayrılması çətin idi. Yalnız 2002-ci ilə qədər lipid şəbəkələri və onların digər molekullarla qarşılıqlı əlaqəsini öyrənən lipidomika elmi ədəbiyyatda ortaya çıxdı. Elektron mikroskopun sitoloji tətbiqindən sonra bu sahə daha da populyarlaşdı və elm adamlarına bir çox metabolik yolların hüceyrə membranının daxilində lipid tərkibinə güclü təsir göstərdiyini kəşf etdi. == Klinik Lipidologiya == Lipoproteinlər lipidologiyanın öyrənilməsinin əsas diqqət mərkəzindədir, çünki lipidlər lipoproteinlər şəklində bütün bədənə daşınır. Yüksək sıxlıqlı lipoprotein xolesterinin (HDL-C) yüksək konsentrasiyası orqanizmə qandarma vazoprotektiv təsir göstərir ki, bu da ürək-damar fəaliyyətinin gücləndirilməsi ilə əlaqələndirilir. Ürək-damar xəstəliklərində tez-tez diqqətdən kənarda qalan digər amil aşağı sıxlıqlı lipoprotein (LDL) və çox aşağı sıxlıqlı lipoprotein (VLDL) səviyyələridir. Onlar tez-tez qida qəbulu, insanın metabolizm sürətinə görə bədəndə gözlənilən və tələb olunan səviyyələrdən daha yüksək səviyyədə görülür.