PARTİYALI

Tək partiyalı rejim — dövlət idarəsi ilə qaynayıb-qarışmış olan bir siyasi partiyanın tək başına qanunvericilik orqanı və hökuməti formalaşdırdığı rejimlərə verilən addır. Ölkədə digər siyasi partiyaların yaradılmasına icazə verildiyi, ancaq dövlətin tək partiya sistemi ilə idarə edildiyi de-fakto vəziyyətlərə tək partiyalı idarəetmə deyilir. Partiya-dövlət inteqrasiyasına əsaslanan təkpartiyalı rejim müasir diktaturalara xas olan idarəetmə formasıdır. Keçmiş diktatorlar tez-tez rəqiblərini susdurmaq və cəmiyyəti siyasətdən kənarlaşdırmaqla kifayətlənirdilər. 20-ci əsrin populist diktatorları isə, əksinə, hakimiyyətin "xalqdan güc alması" mifini qorumağa çalışmış, referendum və digər səsvermə üsulları ilə xalqın səsini qazanmağa çalışmış və siyasi xəbərdarlıq və təbliğat funksiyalarını ən kiçik sosial birliyə qədər təşkil etməyi hədəfləmişdilər. Cəmiyyəti stimullaşdırmaq və istiqamətləndirmək vəzifəsini öz üzərinə götürən Partiya fövqəladə əhəmiyyət kəsb etmişdir və bəzən hətta dövlətin əsas institutlarından (ordu, polis və bürokratiya) üstün tutulmuşdur. Tək partiyalı sistemlər öz daxillərində hüquqi statuslarına görə üç yerə bölünürlər. Real (Vahid) Tək Partiya Sistemləri: Yalnız bir partiya qanuni və de-fakto siyasi həyatda üstünlük təşkil edir. Bu partiyadan başqa partiyaların qurulmasına heç vaxt icazə verilmir. Digər partiyalar qadağandır və əgər yaradılarsa qanunsuz hesab olunur.

Tək partiyalı rejim — dövlət idarəsi ilə qaynayıb-qarışmış olan bir siyasi partiyanın tək başına qanunvericilik orqanı və hökuməti formalaşdırdığı rejimlərə verilən addır. Ölkədə digər siyasi partiyaların yaradılmasına icazə verildiyi, ancaq dövlətin tək partiya sistemi ilə idarə edildiyi de-fakto vəziyyətlərə tək partiyalı idarəetmə deyilir. Partiya-dövlət inteqrasiyasına əsaslanan təkpartiyalı rejim müasir diktaturalara xas olan idarəetmə formasıdır. Keçmiş diktatorlar tez-tez rəqiblərini susdurmaq və cəmiyyəti siyasətdən kənarlaşdırmaqla kifayətlənirdilər. 20-ci əsrin populist diktatorları isə, əksinə, hakimiyyətin "xalqdan güc alması" mifini qorumağa çalışmış, referendum və digər səsvermə üsulları ilə xalqın səsini qazanmağa çalışmış və siyasi xəbərdarlıq və təbliğat funksiyalarını ən kiçik sosial birliyə qədər təşkil etməyi hədəfləmişdilər. Cəmiyyəti stimullaşdırmaq və istiqamətləndirmək vəzifəsini öz üzərinə götürən Partiya fövqəladə əhəmiyyət kəsb etmişdir və bəzən hətta dövlətin əsas institutlarından (ordu, polis və bürokratiya) üstün tutulmuşdur. Tək partiyalı sistemlər öz daxillərində hüquqi statuslarına görə üç yerə bölünürlər. Real (Vahid) Tək Partiya Sistemləri: Yalnız bir partiya qanuni və de-fakto siyasi həyatda üstünlük təşkil edir. Bu partiyadan başqa partiyaların qurulmasına heç vaxt icazə verilmir. Digər partiyalar qadağandır və əgər yaradılarsa qanunsuz hesab olunur.

Türkiyədə tək partiyalı dövr (türk. Türkiye'de tek partili dönem) — 1923-cü ildən ölkədə birpartiyalı rejimin rəsmi qurulması ilə başlayan Türkiyə Cümhuriyyəti tarixinin bir hissəsi. 1923-1945-ci illərdə Cümhuriyyət Xalq Partiyası Türkiyədə Milli İnkişaf Partiyasının (türk. Millî Kalkınma Partisi) yaranmasına qədər yeganə partiya olmuşdur. 1946-cı ildə ilk çoxpartiyalı seçkilərdə qalib gələn Respublika Xalq Partiyası 1950-ci il seçkilərində parlamentdəki çoxluğunu itirir. Bu dövrdə prezident Mustafa Kamal Atatürk çoxpartiyalı demokratiyaya keçid üçün müxalifət partiyalarının yaradılmasını dəfələrlə istəmişdir. 1930-cu ildə Liberal-Respublika Partiyası təşkil olunur, lakin qısa müddətdə təsisçiləri tərəfindən ləğv edilir. 1924-cü ildə Mütərəqqi Respublika Partiyası (Kazım Karabekir tərəfindən yaradıldı) meydana çıxdı, ancaq üzvlərinin Şeyx Səidin (1925) qiyamında iştirak etməsi səbəbindən tezliklə qadağan edildi. Atatürkün ölümündən sonra respublikada çoxpartiyalı bir sistem meydana çıxdı. Türkiyə Cümhuriyyətinin yaranması ilə gənc ölkənin hökuməti onu modernləşdirmək üçün səy göstərməyə başladı.