Kobb-Duqlas istehsal funksiyası: Redaktələr arasındakı fərq

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç
Tarixə interaktiv şəkildə baxın
← Əvvəlki redaktə
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
VizualVikimətn
Redaktənin izahı yoxdur
k qrammatik düzəliş, replaced: ABŞ]]-ın → ABŞ]]-nin (2)
 
(3 istifadəçi tərəfindən edilmiş 36 dəyişiklik göstərilmir)
Sətir 1: Sətir 1:
[[Şəkil:Labour Capital.png|250px|thumb|right|Kobb-Duqlas istehsal funksiyası]]
[[Amerika]]n [[alim]]ləri Ç.Kobb və P.Duqlasın adları ilə bağlı yaratdıqları «Kobb-Duqlas funksiyası» ekonometrik nailiyyətlərin ən geniş tətbiq [[məhsul]]larındandır. [[ABŞ]]-nin [[XX əsr]]in 20-ci illərində emal [[sənaye]]sinə hesablanan «Kobb-Duqlas funksiyası» [[istehsal]] [[həcm]]inin [[istehsal]]ın əsas faktorları [[əmək]] və [[kapital]]dan asılılığını ifadə edir. Bu [[funksiya]]ya görə [[istehsal]] həcmi iki faktorla istifadə edilən [[istehsal]] vasitələri [[kapital]] və əməyin miqdarı ilə təyin olunur.

== Kobb-Duqlas funksiyası ==
== Kobb-Duqlas funksiyası ==
İstehsal funksiyasının ümumi düsturu '''Y=AF(K,N)''' şəklindədir. Bununla belə, Kobb-Duqlas kimi spesifik düsturlar da mövcuddur: '''Y=AK<small><sup>θ</sup></small>N<small><sup>1-θ</sup></small>'''. Burada (1-θ) və θ uyğun olaraq əmək və kapitalın gəlirdəki xüsusi çəkilərini göstərir. Kobb-Duqlas funksiyası iqtisadiyyuatı dəqiq təsvir etdiyinə və riyazi cəhətdən asan təfsir olunduğuna görə iqtisadçılar tərəfindən geniş istifadə edilir. Məsələn, Kobb-Duqlas funksiyasından istifadə etməklə kapitalın marjinal məhsuldarlığını (KMM) aşağıdakı şəkildə ifadə edə bilərik<ref>MAKROİQTİSADİYYAT, Şərq-Qərb Nəşriyyatı, On birinci nəşr. 08.10.2015 Səh.55</ref>: <center>'''KMM=θAK<small><sup>θ-1</sup></small>N<small><sup>1-θ</sup></small>=θA(K/N)<small><sup>-(1-θ)</sup></small>=θY/K'''
[[İstehsal]] [[funksiya]]sının ümumi [[düstur]]u '''Y = AF(K,N)''' şəklindədir. Bununla belə, Kobb-Duqlas kimi spesifik [[düstur]]lar da mövcuddur: <center>'''Y = AK<sup>θ</sup> N<sup>1-θ</sup>'''.</center>
Burada (1-θ) və θ uyğun olaraq əmək və kapitalın gəlirdəki xüsusi çəkilərini göstərir. Kobb-Duqlas [[funksiya]]sı [[iqtisadiyyat]]ı dəqiq təsvir etdiyinə və riyazi cəhətdən asan [[təfsir]] olunduğuna görə iqtisadçılar tərəfindən geniş istifadə edilir. Məsələn, Kobb-Duqlas [[funksiya]]sından istifadə etməklə [[kapital]]ın marjinal [[məhsul]]darlığını (KMM) aşağıdakı şəkildə ifadə edə bilərik<ref>MAKROİQTİSADİYYAT, Şərq-Qərb Nəşriyyatı, On birinci nəşr. 08.10.2015 Səh.55</ref>: <center>'''KMM = θAK<sup>θ-1</sup> N<sup>1-θ</sup> = θA(K/N)<sup>-(1-θ)</sup> = θY/K'''
</center>
</center>
⚫
Kobb–Duqlas istehsal funksiyası qeyri xəttidir: '''Y=AL<sup>α</sup>K<sup>β</sup>ε''' Ancaq funkisyanın hər iki tərəfini təbii loqarifm götürməklə xətti hala transformasiya etmək mümkündür: <center>'''''lnY=lnA+αlnL+βlnK+lnε'''''</center>


Kobb–Duqlas [[istehsal]] [[funksiya]]sı qeyri xəttidir: <center>'''Y = AL<sup>α</sup>K<sup>β</sup>ε'''</center>


⚫
Ancaq [[Funksiya (riyaziyyat)|funksiyanın]] hər iki tərəfini təbii loqarifm götürməklə xətti hala transformasiya etmək mümkündür: <center>'''''lnY = lnA + αlnL + βlnK + lnε'''''</center>
Kobb-Duqlas funksiyasının başlıca cəhətləri aşağıdakılardır: 1) Mənfəətin və xərclərin xüsusi çəkisinin dəyiş-mədiyi, yığımın olmadığı və istehsalın (əmək və kapital) elastikliyinin vahidə bərabər olduğu fərz edilir; 2) Istehsal amillərinin bir-birini əvəz etmələri sıfırla vahid ara­sın­da tərəddüd edir və adətən vahiddən kiçikdir; Qarşılıqlı əvəzet­mələrin hüdudu texniki inkişaf səviyyəsi ilə müəyyən edilir; 3) Əməyin kapital ilə əvəz olunması imkanları nəzəri cəhət-dən sonsuzdur; 4) Isteh­sal amil­ləri keyfiyyətinin dəyişməsi nəzərə alınmır, yəni, texniki tərəq­qidən sərfnəzər edilir. Buradan da belə bir nəticə çıxarmaq olar ki, fun­ksiya yalnız ekstensiv iqtisadi artım üçün münasibdir<ref>İqtisadi artım, EKONOMIKS http://kayzen.az/blog/ekonomiks/8154/iqtisadi-art%C4%B1m.html, 14 yanvar 2012,</ref>.

Kobb-Duqlas funksiyasının başlıca cəhətləri aşağıdakılardır:
# Mənfəətin və xərclərin xüsusi çəkisinin dəyişmədiyi, yığımın olmadığı və [[istehsal]]ın ([[əmək]] və [[kapital]]) elastikliyinin [[vahid]]ə bərabər olduğu fərz edilir;
# [[İstehsal]] amillərinin bir-birini əvəz etmələri [[sıfır]]la [[vahid]] ara­sın­da tərəddüd edir və adətən vahiddən kiçikdir; Qarşılıqlı əvəzet­mələrin hüdudu texniki [[inkişaf]] səviyyəsi ilə müəyyən edilir;
# Əməyin [[kapital]] ilə əvəz olunması imkanları nəzəri cəhət-dən sonsuzdur;
# [[İstehsal]] amil­ləri [[keyfiyyət]]inin dəyişməsi nəzərə alınmır, yəni, texniki tərəq­qidən sərfnəzər edilir. Buradan da belə bir nəticə çıxarmaq olar ki, fun­ksiya yalnız [[ekstensiv]] [[iqtisadi artım]] üçün münasibdir<ref>İqtisadi artım, EKONOMIKS http://kayzen.az/blog/ekonomiks/8154/iqtisadi-art%C4%B1m.html {{Vebarxiv|url=https://web.archive.org/web/20180512090846/http://kayzen.az/blog/ekonomiks/8154/iqtisadi-art%C4%B1m.html |date=2018-05-12 }}, 14 yanvar 2012,</ref>.


== Tarix ==
== Tarix ==
İstehsal funksiyalarının irəli sürülməsi tarixi sənayeləşmə dövrünə təsadüf edir. 1927–1947-ci illərdə Çarlz
[[İstehsal]] [[funksiya]]larının irəli sürülməsi [[tarix]]i [[sənaye]]ləşmə dövrünə təsadüf edir. [[1927]]–[[1947]]-ci illərdə Çarlz
Kobb and Paul Duqlas istehsal funksiyasını formalaşdırmışdılar<ref>Vüsal Qasımlı, AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASININ PREZİDENTİ YANINDA STRATEJİ ARAŞDIRMALAR MƏRKƏZİ, İQTİSADİ MODERNİZASİYA, BAKI-2014, səh.108</ref>.
Kobb və Paul Duqlas [[istehsal]] [[funksiya]]sını formalaşdırmışdılar<ref>Vüsal Qasımlı, AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASININ PREZİDENTİ YANINDA STRATEJİ ARAŞDIRMALAR MƏRKƏZİ, İQTİSADİ MODERNİZASİYA, BAKI-2014, səh.108</ref>.
Ekonometrik axının görkəmli nümayəndələri iqtisadiyyat sahəsində ilk Nobel laureatla
Ekonometrik axının görkəmli nümayəndələri [[iqtisadiyyat]] [[sahə]]sində ilk Nobel laureatla [[Raqnar Friş]] /[[1895]]-[[1973]]/, [[Yan Tinberqen]] /[[1903]]-[[1994]] hesab edilirlər. V.Leontyevin «xərclər-buraxılış» [[model]]i, R.Friş və Y.Tinberqenin
⚫
bu çevrədəki tədqiqat nəticələri, [[amerika]]n [[riyaziyyat]]çısı Çarlz Kobb ilə [[amerika]]n iqtisadçısı Pol
veçli Raqnar Friş /1895-1973/, Yan Tinberqen /1903-1994/ və a
⚫
Qovarl Duqlasın /[[1892]]-[[1976]] müvafiq «Kobb-Duqlasın istehsal funksiyası» və digər miqyaslı
-1998/ hesab edilirlər. V.Leontyevin «xərclər-buraxılış» modeli, R.Friş və Y.Tinberqenin
⚫
ekonometrik işləmələr orta və uzun müddətli [[həcm]]li makro [[model]]lərin fundamental əsasını təşkil
⚫
bu çevrədəki tədqiqat nəticələri, amerikan riyaziyyatçısı Çarlz Kobb ilə amerikan iqtisadçısı Pol
⚫
Qovarl Duqlasın /1892-1976/ müvafiq «Kobb-Duqlasın istehsal funksiyası» və digər miqyaslı
⚫
ekonometrik işləmələr orta və uzun müddətli həcmli makro modellərin fundamental əsasını təşkil
edir.
edir.
Amerikan alimləri Ç.Kobb və P.Duqlasın adları ilə bağlı yaratdıqları «Kobb-Duqlas
Amerikan alimləri Ç.Kobb və P.Duqlasın adları ilə bağlı yaratdıqları «Kobb-Duqlas
funksiyası» da ekonometrik nailiyytlərin ən geniş tətbiq məhsullarındandır. ABŞ-ın XX əsrin 20-
funksiyası» da ekonometrik nailiyytlərin ən geniş tətbiq məhsullarındandır. [[ABŞ]]-nin [[XX əsr]]in 20-
ci illərində emal sənayesinə hesablanan «Kobb-Duqlas funksiyası» istehsal həcminin istehsalın
ci illərində emal [[sənaye]]sinə hesablanan «Kobb-Duqlas funksiyası» [[istehsal]] [[həcm]]inin [[istehsal]]ın
əsas faktorları əmək və kapitaldan asılılığını ifadə edir. Bu funksiyaya görə istehsal həcmi iki
əsas faktorları əmək və kapitaldan asılılığını ifadə edir. Bu funksiyaya görə istehsal həcmi iki
faktorla istifadə edilən istehsal vasitələri kapital və əməyin miqdarı ilə təyin olunur. «Kobb-Duqlas
faktorla istifadə edilən [[istehsal vasitələri]] [[kapital]] və əməyin miqdarı ilə təyin olunur. «Kobb-Duqlas
funksiyası» asanlıqla aqreqatlaşır, xalq təsərrüfatı proseslərinin modelləşmə vasitəsinə
funksiyası» asanlıqla aqreqatlaşır, xalq təsərrüfatı proseslərinin modelləşmə vasitəsinə
çevrilə bilir. O, statistik modellərə giriş verərək cari resursların xərcləri ilə istehsal nəticəliyinin
çevrilə bilir. O, statistik [[model]]lərə giriş verərək cari [[resurs]]ların xərcləri ilə [[istehsal]] nəticəliyinin
nisbətinin təyinatını imkanlı edir, müəssisənin fəaliyyətinin öyrənilməsində geniş istifadə
nisbətinin təyinatını imkanlı edir, [[müəssisə]]nin fəaliyyətinin öyrənilməsində geniş istifadə
tətbiqini tapır<ref>E.M.HACIZADƏ,SOSIALLAŞAN IQTISADIYYAT,Bakı - Elm - 2006 səh.42-43</ref>.
tətbiqini tapır<ref>E.M.HACIZADƏ,SOSIALLAŞAN IQTISADIYYAT,Bakı - Elm - 2006 səh.42-43</ref>.


== Həmçinin bax ==
== Həmçinin bax ==
*[[Makroiqtisadiyyat]]
*[[ÜDM deflyatoru]]
*[[Məcmu tələb-məcmu təklif modeli]]
*[[IS-LM modeli]]
*[[Artım modelləri]]

== Xarici keçidlər ==
* [http://www.iktisatsozlugu.com/nedir-651-cobb---douglas-uretim-fonksiyonu-#.WXiTfoTyjIU İqtisad sözlüğü, COBB - DOUGLAS ÜRETİM FONKSİYONU nedir ?]
* [http://idari.cu.edu.tr/sanli/mikro1-3.pdf Üretim Teorisi,] {{Vebarxiv|url=https://web.archive.org/web/20170922004452/http://idari.cu.edu.tr/sanli/mikro1-3.pdf |date=2017-09-22 }}
* [http://alonot.com/cobb-douglas-uretim-fonksiyonu-nedir/ Cobb Douglas üretim fonksiyonu nedir ?]
* [http://www.kursunkalem.com/iktisat-terimi/cobb-douglas-uretim-fonksiyonu/ Cobb-douglas Üretim Fonksiyonu, İktisat Terimi, Cobb-douglas Üretim Fonksiyonu anlamı nedir?]
* [http://www.nedir.com/cobb-douglas-%C3%BCretim-fonksiyonu Cobb douglas üretim fonksiyonu nedir? (Ekonomi) ]
*[http://economic_mathematics.academic.ru/2022/%D0%9A%D0%BE%D0%B1%D0%B1%D0%B0_%E2%80%94_%D0%94%D1%83%D0%B3%D0%BB%D0%B0%D1%81%D0%B0_%D1%84%D1%83%D0%BD%D0%BA%D1%86%D0%B8%D1%8F Экономико-математический словарь, Кобба — Дугласа функция это:]
*[http://dic.academic.ru/dic.nsf/econ_dict/22706 Экономический словарь ФУНКЦИЯ КОББА-ДУГЛАСА это:]

== Ədəbiyyat ==
== Ədəbiyyat ==

[[Kateqoriya:İqtisadiyyat]]
[[Kateqoriya:Funksiyalar]]
[[Kateqoriya:Ekonometrika]]
[[Kateqoriya:İstehsal və hasilat]]
[[Kateqoriya:İqtisadi nəzəriyyələr]]

Səhifəsinin 16:23, 14 may 2023 tarixinə olan son versiyası

Kobb-Duqlas istehsal funksiyası

Amerikan alimləri Ç.Kobb və P.Duqlasın adları ilə bağlı yaratdıqları «Kobb-Duqlas funksiyası» ekonometrik nailiyyətlərin ən geniş tətbiq məhsullarındandır. ABŞ-nin XX əsrin 20-ci illərində emal sənayesinə hesablanan «Kobb-Duqlas funksiyası» istehsal həcminin istehsalın əsas faktorları əmək və kapitaldan asılılığını ifadə edir. Bu funksiyaya görə istehsal həcmi iki faktorla istifadə edilən istehsal vasitələri kapital və əməyin miqdarı ilə təyin olunur.

Kobb-Duqlas funksiyası[redaktə | mənbəni redaktə et]

İstehsal funksiyasının ümumi düsturu Y = AF(K,N) şəklindədir. Bununla belə, Kobb-Duqlas kimi spesifik düsturlar da mövcuddur:

Y = AKθ N1-θ.

Burada (1-θ) və θ uyğun olaraq əmək və kapitalın gəlirdəki xüsusi çəkilərini göstərir. Kobb-Duqlas funksiyası iqtisadiyyatı dəqiq təsvir etdiyinə və riyazi cəhətdən asan təfsir olunduğuna görə iqtisadçılar tərəfindən geniş istifadə edilir. Məsələn, Kobb-Duqlas funksiyasından istifadə etməklə kapitalın marjinal məhsuldarlığını (KMM) aşağıdakı şəkildə ifadə edə bilərik[1]:

KMM = θAKθ-1 N1-θ = θA(K/N)-(1-θ) = θY/K

Kobb–Duqlas istehsal funksiyası qeyri xəttidir:

Y = ALαKβε

Ancaq funksiyanın hər iki tərəfini təbii loqarifm götürməklə xətti hala transformasiya etmək mümkündür:

lnY = lnA + αlnL + βlnK + lnε

Kobb-Duqlas funksiyasının başlıca cəhətləri aşağıdakılardır:

  1. Mənfəətin və xərclərin xüsusi çəkisinin dəyişmədiyi, yığımın olmadığı və istehsalın (əmək və kapital) elastikliyinin vahidə bərabər olduğu fərz edilir;
  2. İstehsal amillərinin bir-birini əvəz etmələri sıfırla vahid ara­sın­da tərəddüd edir və adətən vahiddən kiçikdir; Qarşılıqlı əvəzet­mələrin hüdudu texniki inkişaf səviyyəsi ilə müəyyən edilir;
  3. Əməyin kapital ilə əvəz olunması imkanları nəzəri cəhət-dən sonsuzdur;
  4. İstehsal amil­ləri keyfiyyətinin dəyişməsi nəzərə alınmır, yəni, texniki tərəq­qidən sərfnəzər edilir. Buradan da belə bir nəticə çıxarmaq olar ki, fun­ksiya yalnız ekstensiv iqtisadi artım üçün münasibdir[2].

Tarix[redaktə | mənbəni redaktə et]

İstehsal funksiyalarının irəli sürülməsi tarixi sənayeləşmə dövrünə təsadüf edir. 1927–1947-ci illərdə Çarlz Kobb və Paul Duqlas istehsal funksiyasını formalaşdırmışdılar[3]. Ekonometrik axının görkəmli nümayəndələri iqtisadiyyat sahəsində ilk Nobel laureatla Raqnar Friş /1895-1973/, Yan Tinberqen /1903-1994 hesab edilirlər. V.Leontyevin «xərclər-buraxılış» modeli, R.Friş və Y.Tinberqenin bu çevrədəki tədqiqat nəticələri, amerikan riyaziyyatçısı Çarlz Kobb ilə amerikan iqtisadçısı Pol Qovarl Duqlasın /1892-1976 müvafiq «Kobb-Duqlasın istehsal funksiyası» və digər miqyaslı ekonometrik işləmələr orta və uzun müddətli həcmli makro modellərin fundamental əsasını təşkil edir. Amerikan alimləri Ç.Kobb və P.Duqlasın adları ilə bağlı yaratdıqları «Kobb-Duqlas funksiyası» da ekonometrik nailiyytlərin ən geniş tətbiq məhsullarındandır. ABŞ-nin XX əsrin 20- ci illərində emal sənayesinə hesablanan «Kobb-Duqlas funksiyası» istehsal həcminin istehsalın əsas faktorları əmək və kapitaldan asılılığını ifadə edir. Bu funksiyaya görə istehsal həcmi iki faktorla istifadə edilən istehsal vasitələri kapital və əməyin miqdarı ilə təyin olunur. «Kobb-Duqlas funksiyası» asanlıqla aqreqatlaşır, xalq təsərrüfatı proseslərinin modelləşmə vasitəsinə çevrilə bilir. O, statistik modellərə giriş verərək cari resursların xərcləri ilə istehsal nəticəliyinin nisbətinin təyinatını imkanlı edir, müəssisənin fəaliyyətinin öyrənilməsində geniş istifadə tətbiqini tapır[4].

Həmçinin bax[redaktə | mənbəni redaktə et]

Xarici keçidlər[redaktə | mənbəni redaktə et]

Ədəbiyyat[redaktə | mənbəni redaktə et]

  1. ↑ MAKROİQTİSADİYYAT, Şərq-Qərb Nəşriyyatı, On birinci nəşr. 08.10.2015 Səh.55
  2. ↑ İqtisadi artım, EKONOMIKS http://kayzen.az/blog/ekonomiks/8154/iqtisadi-art%C4%B1m.html Arxivləşdirilib 2018-05-12 at the Wayback Machine, 14 yanvar 2012,
  3. ↑ Vüsal Qasımlı, AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASININ PREZİDENTİ YANINDA STRATEJİ ARAŞDIRMALAR MƏRKƏZİ, İQTİSADİ MODERNİZASİYA, BAKI-2014, səh.108
  4. ↑ E.M.HACIZADƏ,SOSIALLAŞAN IQTISADIYYAT,Bakı - Elm - 2006 səh.42-43
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Kobb-Duqlas_istehsal_funksiyası&oldid=7027675"