Kobb-Duqlas istehsal funksiyası

Amerikan alimləri Ç.Kobb və P.Duqlasın adları ilə bağlı yaratdıqları «Kobb-Duqlas funksiyası» ekonometrik nailiyyətlərin ən geniş tətbiq məhsullarındandır. ABŞ-nin XX əsrin 20-ci illərində emal sənayesinə hesablanan «Kobb-Duqlas funksiyası» istehsal həcminin istehsalın əsas faktorları əmək və kapitaldan asılılığını ifadə edir. Bu funksiyaya görə istehsal həcmi iki faktorla istifadə edilən istehsal vasitələri kapital və əməyin miqdarı ilə təyin olunur.

Kobb-Duqlas funksiyası[redaktə | mənbəni redaktə et]

İstehsal funksiyasının ümumi düsturu Y = AF(K,N) şəklindədir. Bununla belə, Kobb-Duqlas kimi spesifik düsturlar da mövcuddur:

Y = AK^θ N^1-θ.

Burada (1-θ) və θ uyğun olaraq əmək və kapitalın gəlirdəki xüsusi çəkilərini göstərir. Kobb-Duqlas funksiyası iqtisadiyyatı dəqiq təsvir etdiyinə və riyazi cəhətdən asan təfsir olunduğuna görə iqtisadçılar tərəfindən geniş istifadə edilir. Məsələn, Kobb-Duqlas funksiyasından istifadə etməklə kapitalın marjinal məhsuldarlığını (KMM) aşağıdakı şəkildə ifadə edə bilərik^[1]:

KMM = θAK^θ-1 N^1-θ = θA(K/N)^-(1-θ) = θY/K

Kobb–Duqlas istehsal funksiyası qeyri xəttidir:

Y = AL^αK^βε

Ancaq funksiyanın hər iki tərəfini təbii loqarifm götürməklə xətti hala transformasiya etmək mümkündür:

lnY = lnA + αlnL + βlnK + lnε

Kobb-Duqlas funksiyasının başlıca cəhətləri aşağıdakılardır:

1. Mənfəətin və xərclərin xüsusi çəkisinin dəyişmədiyi, yığımın olmadığı və istehsalın (əmək və kapital) elastikliyinin vahidə bərabər olduğu fərz edilir;
2. İstehsal amillərinin bir-birini əvəz etmələri sıfırla vahid ara­sın­da tərəddüd edir və adətən vahiddən kiçikdir; Qarşılıqlı əvəzet­mələrin hüdudu texniki inkişaf səviyyəsi ilə müəyyən edilir;
3. Əməyin kapital ilə əvəz olunması imkanları nəzəri cəhət-dən sonsuzdur;
4. İstehsal amil­ləri keyfiyyətinin dəyişməsi nəzərə alınmır, yəni, texniki tərəq­qidən sərfnəzər edilir. Buradan da belə bir nəticə çıxarmaq olar ki, fun­ksiya yalnız ekstensiv iqtisadi artım üçün münasibdir^[2].

Tarix[redaktə | mənbəni redaktə et]

İstehsal funksiyalarının irəli sürülməsi tarixi sənayeləşmə dövrünə təsadüf edir. 1927–1947-ci illərdə Çarlz Kobb və Paul Duqlas istehsal funksiyasını formalaşdırmışdılar^[3]. Ekonometrik axının görkəmli nümayəndələri iqtisadiyyat sahəsində ilk Nobel laureatla Raqnar Friş /1895-1973/, Yan Tinberqen /1903-1994 hesab edilirlər. V.Leontyevin «xərclər-buraxılış» modeli, R.Friş və Y.Tinberqenin bu çevrədəki tədqiqat nəticələri, amerikan riyaziyyatçısı Çarlz Kobb ilə amerikan iqtisadçısı Pol Qovarl Duqlasın /1892-1976 müvafiq «Kobb-Duqlasın istehsal funksiyası» və digər miqyaslı ekonometrik işləmələr orta və uzun müddətli həcmli makro modellərin fundamental əsasını təşkil edir. Amerikan alimləri Ç.Kobb və P.Duqlasın adları ilə bağlı yaratdıqları «Kobb-Duqlas funksiyası» da ekonometrik nailiyytlərin ən geniş tətbiq məhsullarındandır. ABŞ-nin XX əsrin 20- ci illərində emal sənayesinə hesablanan «Kobb-Duqlas funksiyası» istehsal həcminin istehsalın əsas faktorları əmək və kapitaldan asılılığını ifadə edir. Bu funksiyaya görə istehsal həcmi iki faktorla istifadə edilən istehsal vasitələri kapital və əməyin miqdarı ilə təyin olunur. «Kobb-Duqlas funksiyası» asanlıqla aqreqatlaşır, xalq təsərrüfatı proseslərinin modelləşmə vasitəsinə çevrilə bilir. O, statistik modellərə giriş verərək cari resursların xərcləri ilə istehsal nəticəliyinin nisbətinin təyinatını imkanlı edir, müəssisənin fəaliyyətinin öyrənilməsində geniş istifadə tətbiqini tapır^[4].

Həmçinin bax[redaktə | mənbəni redaktə et]

• Makroiqtisadiyyat
• ÜDM deflyatoru
• Məcmu tələb-məcmu təklif modeli
• IS-LM modeli
• Artım modelləri

Xarici keçidlər[redaktə | mənbəni redaktə et]

• İqtisad sözlüğü, COBB - DOUGLAS ÜRETİM FONKSİYONU nedir ?
• Üretim Teorisi, Arxivləşdirilib 2017-09-22 at the Wayback Machine
• Cobb Douglas üretim fonksiyonu nedir ?
• Cobb-douglas Üretim Fonksiyonu, İktisat Terimi, Cobb-douglas Üretim Fonksiyonu anlamı nedir?
• Cobb douglas üretim fonksiyonu nedir? (Ekonomi)
• Экономико-математический словарь, Кобба — Дугласа функция это:
• Экономический словарь ФУНКЦИЯ КОББА-ДУГЛАСА это:

Ədəbiyyat[redaktə | mənbəni redaktə et]

1. ↑ MAKROİQTİSADİYYAT, Şərq-Qərb Nəşriyyatı, On birinci nəşr. 08.10.2015 Səh.55
2. ↑ İqtisadi artım, EKONOMIKS http://kayzen.az/blog/ekonomiks/8154/iqtisadi-art%C4%B1m.html Arxivləşdirilib 2018-05-12 at the Wayback Machine, 14 yanvar 2012,
3. ↑ Vüsal Qasımlı, AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASININ PREZİDENTİ YANINDA STRATEJİ ARAŞDIRMALAR MƏRKƏZİ, İQTİSADİ MODERNİZASİYA, BAKI-2014, səh.108
4. ↑ E.M.HACIZADƏ,SOSIALLAŞAN IQTISADIYYAT,Bakı - Elm - 2006 səh.42-43