Bu, yaxşı məqalədir. Daha çox məlumat üçün klikləyin.

Fəth edilməmiş (pyes): Redaktələr arasındakı fərq

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç
Tarixə interaktiv şəkildə baxın
← Əvvəlki redaktə
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
VizualVikimətn
Teq: 2017 viki-mətn redaktoru
k →‎Tarix: qrammatik düzəliş, replaced: ABŞ]]-a → ABŞ]]-yə (2)
 
(6 istifadəçi tərəfindən edilmiş 11 dəyişiklik göstərilmir)
Sətir 1: Sətir 1:
{{Yaxşı məqalə}}
{{laboratoriya}}
{{Teatr tamaşası
{{Teatr tamaşası
|adı = Fəth edilməmiş
|adı = Fəth edilməmiş
Sətir 17: Sətir 17:
}}
}}


'''''Fəth edilməmiş''''' ({{Dil-en|The Unconquered}}) — [[Rusiya]]-[[Amerika Birləşmiş Ştatları|ABŞ]] yazıçısı [[Ayn Rand]] tərəfindən yazılmış üç pərdəli [[pyes]], onun 1936-cı ildə yazdığı "[[Yaşayan bizlər|''Yaşayan bizlər'']]" romanının adaptasiyası. Pyesin süjeti 1920-cii illərdə [[Sovet Sosialist Respublikaları İttifaqı|Sovet İttifaqı]]<nowiki/>nda yaşayan Kira Arqunova adlı gənc bir qadından bəhs edir. Onun sevgilisi Leo Kovalenski [[vərəm]] xəstəliyinə tutulur. O, Leonun müalicəsi üçün pul tapmaq məqsədilə vəzifəli [[Sovet İttifaqı Kommunist Partiyası|kommunist]] Andrey Taqanov ilə yatır. Xəstəliyindən sağaldıqdan sonra Leo [[qara bazar]]<nowiki/>da qida satmağa başlayır, Andrey isə bu məsələ üzərində tədqiqat aparır. Andrey Kiranın Leonu sevdiyini öyrənəndə o, polis təqibindən yayınması üçün rəqibinə kömək edir və daha sonra intihar edir. Leo ölkədən qaçaraq öz həyatını təhlükəyə atan Kiranı tərk edir.
'''''Fəth edilməmiş''''' ({{Dil-en|The Unconquered}}) — [[Rusiya]]-[[Amerika Birləşmiş Ştatları|ABŞ]] yazıçısı [[Ayn Rand]] tərəfindən yazılmış üç pərdəli [[pyes]], onun [[1936]]-cı ildə yazdığı "''[[Yaşayan bizlər]]''" romanının adaptasiyası. Pyesin süjeti 1920-ci illərdə [[Sovet Sosialist Respublikaları İttifaqı|Sovet İttifaqı]]nda yaşayan Kira Arqunova adlı gənc bir qadından bəhs edir. Onun sevgilisi Leo Kovalenski [[vərəm]] xəstəliyinə tutulur. O, Leonun müalicəsi üçün pul tapmaq məqsədilə vəzifəli [[Sovet İttifaqı Kommunist Partiyası|kommunist]] Andrey Taqanov ilə yatır. Xəstəliyindən sağaldıqdan sonra Leo [[qara bazar]]da qida satmağa başlayır, Andrey isə bu məsələ üzərində tədqiqat aparır. Andrey Kiranın Leonu sevdiyini öyrənəndə o, polis təqibindən yayınması üçün rəqibinə kömək edir və daha sonra intihar edir. Leo ölkədən qaçaraq öz həyatını təhlükəyə atan Kiranı tərk edir.


Rand prodüser Cerom Mayerə əsərinin adaptasiyası üçün lazım olan hüquqları satır və onun üçün ssenari yazır, ancaq Mayer pyesi səhnəyə çıxarda bilmir. Ssenarinin oxuduqdan sonra Rusiya əsilli aktrisa [[Yevgeni Leontoviç]] pyesi prodüser [[Corc Ebbott]]<nowiki/>a tövsiyə edir. O, pyesi 1940-cı ildə [[Brodvey teatrı]]<nowiki/>nda səhnələşdirir. Pyesin səhnələşdirilmə prosesinə ssenari və aktyor heyəti ilə əlaqədar problemləri mənfi təsir göstərirdi. Leontoviç və digər aktyorlar pyesin premyerasından əvvəl qovulmuşdu. Pyes Biltmor teatrında (indiki [[Semyuel Cey Fridman teatrı]]) səhnələşdirilən zaman tənqidi və maliyyə baxımdan uğursuzluğa uğramışdı. Pyesin səhnələşdirilməsi bir həftədən az bir müddətə dayandırılımışdı. Bu, Randın yaşadığı dövrdə səhnələşdirilən son pyesi idi. Pyesin ssenarisi 2014-cü ildə yayımlanmışdır.
Rand prodüser Cerom Mayerə əsərinin adaptasiyası üçün lazım olan hüquqları satır və onun üçün ssenari yazır, ancaq Mayer pyesi səhnəyə çıxarda bilmir. Ssenarinin oxuduqdan sonra Rusiya əsilli aktrisa [[Yevgeni Leontoviç]] pyesi prodüser [[Corc Ebbott]]a tövsiyə edir. O, pyesi 1940-cı ildə [[Brodvey teatrı]]nda səhnələşdirir.
Pyesin səhnələşdirilmə prosesinə ssenari və aktyor heyəti ilə əlaqədar problemləri mənfi təsir göstərirdi. Leontoviç və digər aktyorlar pyesin premyerasından əvvəl qovulmuşdu. Pyes Biltmor teatrında (indiki [[Semyuel Cey Fridman teatrı]]) səhnələşdirilən zaman tənqidi və maliyyə baxımdan uğursuzluğa uğramışdı. Pyesin səhnələşdirilməsi bir həftədən az bir müddətə dayandırılımışdı. Bu, Randın yaşadığı dövrdə səhnələşdirilən son pyesi idi. Pyesin ssenarisi [[2014]]-cü ildə yayımlanmışdır.


== Tarix ==
== Tarix ==
[[Ayn Rand]] 1905-ci ildə o vaxtlar [[Rusiya İmperiyası|Rusiya imperiyası]]<nowiki/>nın paytaxtı olmuş [[Sankt-Peterburq|Sankt-Peterburq şəhəri]]<nowiki/>ndə, bir [[Burjuaziya|burjua]] ailəsində anadan olmuşdur. Onun ailəsinin mülkləri [[Rusiya inqilabı|1917-ci il Rusiya inqilabı]]<nowiki/>ndan sonra [[Bolşevizm|bolşevik]] hökumət tərəfindən müsadirə edilmişdi.<ref>{{harvnb|Brittinq|2004|pp=14–20}}</ref> [[Antikommunizm|Antikommunist]] düşüncülərinə görə öz təhlükəsi ilə bağlı narahatlılıq yaşayan Rand ailəsinin köməyi ilə 1926-cı ildə [[Amerika Birləşmiş Ştatları|ABŞ]]-a mühacirət etmiş, [[Kaliforniya|Kaliforniya ştatı]] ərazisində yerləşən [[Hollivud]]<nowiki/>a köçmüşdür.<ref>{{harvnb|Brittinq|2004|pp=29–30}}</ref> Rand orada kiçik [[Ssenari müəllifi|ssenarist]], eləcə də fərqli-fərqli layihələrdə ssenarist olaraq işləmişdir.<ref>{{harvnb|Brittinq|2004|pp=34–36}}</ref> Onun "''[[16 yanvar gecəsi]]''" pyesi [[Brodvey teatrı]]<nowiki/>nda 1935-ci ilin sentyabr ayından 1936-cı ilin aprel ayının əvvəllərinə qədər səhnələşdirilmişdi. Aprelin axırlarında onun debüt romanı olan "''[[Yaşayan bizlər]]''" əsəri "Macmillan" nəşriyyatı tərəfindən nəşr edilməyə başlanmışdı.<ref>{{harvnb|Heller|2009|pp=92–93}}</ref> O, 1920-ci illərin [[Sovet Sosialist Respublikaları İttifaqı|Sovet İttifaqı]]<nowiki/>nda gündəlik həyatı təsvir edərkən öz şəxsi təcrübələrindən ilham almışdır. Rand bu romanı ilə SSRİ hakimiyyəti və [[Kommunizm|kommunist]] ideologiyaya öz tənqidi yanaşmasını ifadə etmişdir.<ref>{{harvnb|Berns|2009|p=31}}</ref>
[[Ayn Rand]] 1905-ci ildə o vaxtlar [[Rusiya İmperiyası|Rusiya imperiyası]]nın paytaxtı olmuş [[Sankt-Peterburq|Sankt-Peterburq şəhəri]]ndə, bir [[Burjuaziya|burjua]] ailəsində anadan olmuşdur. Onun ailəsinin mülkləri [[Rusiya inqilabı|1917-ci il Rusiya inqilabı]]ndan sonra [[Bolşevizm|bolşevik]] hökumət tərəfindən müsadirə edilmişdi.<ref>{{harvnb|Brittinq|2004|pp=14–20}}</ref> [[Antikommunizm|Antikommunist]] düşüncülərinə görə öz təhlükəsi ilə bağlı narahatlılıq yaşayan Rand ailəsinin köməyi ilə 1926-cı ildə [[Amerika Birləşmiş Ştatları|ABŞ]]-yə mühacirət etmiş, [[Kaliforniya|Kaliforniya ştatı]] ərazisində yerləşən [[Hollivud]]a köçmüşdür.<ref>{{harvnb|Brittinq|2004|pp=29–30}}</ref> Rand orada kiçik [[Ssenari müəllifi|ssenarist]], eləcə də fərqli-fərqli layihələrdə ssenarist olaraq işləmişdir.<ref>{{harvnb|Brittinq|2004|pp=34–36}}</ref> Onun "''[[16 yanvar gecəsi]]''" pyesi [[Brodvey teatrı]]nda 1935-ci ilin sentyabr ayından 1936-cı ilin aprel ayının əvvəllərinə qədər səhnələşdirilmişdi. Aprelin axırlarında onun debüt romanı olan "''[[Yaşayan bizlər]]''" əsəri "Macmillan" nəşriyyatı tərəfindən nəşr edilməyə başlanmışdı.<ref>{{harvnb|Heller|2009|pp=92–93}}</ref> O, 1920-ci illərin [[Sovet Sosialist Respublikaları İttifaqı|Sovet İttifaqı]]nda gündəlik həyatı təsvir edərkən öz şəxsi təcrübələrindən ilham almışdır. Rand bu romanı ilə SSRİ hakimiyyəti və [[Kommunizm|kommunist]] ideologiyaya öz tənqidi yanaşmasını ifadə etmişdir.<ref>{{harvnb|Berns|2009|p=31}}</ref>


"''Yaşayan bizlər''" romanı nəşr edildikdən sonra Rand Brodvey teatrının prodüserlərindən biri olan Cerom Mayerlə əsərin teatr adaptasiyası ilə bağlı danışıqlar aparmağa başlayır.<ref>{{harvnb|Heller|2009|p=95}}</ref> Onlar 1936-cı ilin iyul ayında razılığa gəlirlər. Rand pyesin ssenarisini 1937-ci ilin yanvar ayı etibarilə yazıb qurtarmışdı, lakin Mayer əsərin [[Antikommunizm|antikommunist]] məzmununa görə kastinq məsələsində çətinlik çəkirdi.<ref>{{harvnb|Brittinq|2014|pp=336–337}}</ref> Tamaşanın aktyor heyətində tanınmış bir ulduz olmadığından Mayerin maliyyələşdirməsi uğursuzluğa uğramışdır.<ref>{{harvnb|Heller|2009|pp=101–102}}</ref>
"''Yaşayan bizlər''" romanı nəşr edildikdən sonra Rand Brodvey teatrının prodüserlərindən biri olan Cerom Mayerlə əsərin teatr adaptasiyası ilə bağlı danışıqlar aparmağa başlayır.<ref>{{harvnb|Heller|2009|p=95}}</ref> Onlar 1936-cı ilin iyul ayında razılığa gəlirlər. Rand pyesin ssenarisini 1937-ci ilin yanvar ayı etibarilə yazıb qurtarmışdı, lakin Mayer əsərin [[Antikommunizm|antikommunist]] məzmununa görə kastinq məsələsində çətinlik çəkirdi.<ref>{{harvnb|Brittinq|2014|pp=336–337}}</ref> Tamaşanın aktyor heyətində tanınmış bir ulduz olmadığından Mayerin maliyyələşdirməsi uğursuzluğa uğramışdır.<ref>{{harvnb|Heller|2009|pp=101–102}}</ref>


[[Şəkil:George Abbott 1928 (cropped).jpg|thumb|200px|right|upright|[[Corc Ebbott]] pyesi [[Brodvey teatrı]] üçün istehsal etmişdir.]]
[[Fayl:George Abbott 1928 (cropped).jpg|thumb|200px|right|upright|[[Corc Ebbott]] pyesi [[Brodvey teatrı]] üçün istehsal etmişdir.]]


1939-cu ildə əslən rusiyalı olan aktrisa [[Yevgeni Leontoviç]] "''Yaşayan bizlər''" romanını əvvəlcədən oxumuşdu və onun adaptasiyası üçün ssenarinin yazıldığını öyrəndikdən sonra Randa müraciət edir. Leontoviç də Rand kimi inqilabdan əziyyət çəkmiş bir ailədən gəlmişdir. [[Bolşevizm|Bolşeviklər]] onun [[Antikommunizm|antikommunist]] [[Ağ ordu]]<nowiki/>da xidmət göstərmiş üç qardaşına işgəncə vermiş və öldürmüşdür.<ref>{{harvnb|Kollins|1993|p=11}}</ref> Leontoviç Randdan ssenarinin nüsxəsini istəyir. O, nüsxəni dostu və uğurlu bir [[Brodvey teatrı|Brodvey]] prodüseri olan [[Corc Ebbott]]<nowiki/>a göndərir.<ref name="Branden150">{{harvnb|Branden|1986|p=150}}</ref><ref name="Brittinq337">{{harvnb|Brittinq|2014|p=337}}</ref> Ebbott adaptasiyanın istehsalını və rejissorluğunu öz boynuna götürmək qərarına gəlir. O, səhnənin dekorasiyalarını tərtib etməsi üçün səhnə dizayneri, [[Rusiya]]<nowiki/>dan [[Amerika Birləşmiş Ştatları|ABŞ]]-a mühacirət etmiş [[Boris Aronson]]<nowiki/>u işə alır.<ref>{{Cite news |title=Russ Stage Artist Depicts Home Land |work=The Baltimore Sun |date=December 23, 1939 |page=20 |url=https://www.newspapers.com/clip/14673169/the_baltimore_sun/ |via=[[Newspapers.com]] |language=en }}</ref> Rand ümid edir ki, yazdığı romanın teatr adaptasiyası [[Hollivud]] prodüserləri arasında əsərin filmini çəkmək marağı yaradar. Bu ümid "[[Warner Bros.]]" studiyasının tamaşanın istehsalına pul ayırmasından sonra daha da güclənmişdir.<ref name="Brittinq337"/> Məhz bu qərardan sonra pyesin adı "''Fəth edilməmiş''" ({{Dil-en|The Unconquered}}) olaraq dəyişdirilmişdir.<ref>{{harvnb|Mayhew|2014|p=ix}}</ref>
1939-cu ildə əslən rusiyalı olan aktrisa [[Yevgeni Leontoviç]] "''Yaşayan bizlər''" romanını əvvəlcədən oxumuşdu və onun adaptasiyası üçün ssenarinin yazıldığını öyrəndikdən sonra Randa müraciət edir. Leontoviç də Rand kimi inqilabdan əziyyət çəkmiş bir ailədən gəlmişdir. [[Bolşevizm|Bolşeviklər]] onun [[Antikommunizm|antikommunist]] [[Ağ ordu]]da xidmət göstərmiş üç qardaşına işgəncə vermiş və öldürmüşdür.<ref>{{harvnb|Kollins|1993|p=11}}</ref> Leontoviç Randdan ssenarinin nüsxəsini istəyir. O, nüsxəni dostu və uğurlu bir [[Brodvey teatrı|Brodvey]] prodüseri olan [[Corc Ebbott]]a göndərir.<ref name="Branden150">{{harvnb|Branden|1986|p=150}}</ref><ref name="Brittinq337">{{harvnb|Brittinq|2014|p=337}}</ref> Ebbott adaptasiyanın istehsalını və rejissorluğunu öz boynuna götürmək qərarına gəlir. O, səhnənin dekorasiyalarını tərtib etməsi üçün səhnə dizayneri, [[Rusiya]]dan [[Amerika Birləşmiş Ştatları|ABŞ]]-yə mühacirət etmiş [[Boris Aronson]]u işə alır.<ref>{{Cite news |title=Russ Stage Artist Depicts Home Land |work=The Baltimore Sun |date=December 23, 1939 |page=20 |url=https://www.newspapers.com/clip/14673169/the_baltimore_sun/ |via=[[Newspapers.com]] |language=en |access-date=February 15, 2020 |archive-date=October 26, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171026111527/https://www.newspapers.com/clip/14673169/the_baltimore_sun/ |url-status=live }}</ref> Rand ümid edir ki, yazdığı romanın teatr adaptasiyası [[Hollivud]] prodüserləri arasında əsərin filmini çəkmək marağı yaradar. Bu ümid "[[Warner Bros.]]" studiyasının tamaşanın istehsalına pul ayırmasından sonra daha da güclənmişdir.<ref name="Brittinq337"/> Məhz bu qərardan sonra pyesin adı "''Fəth edilməmiş''" ({{Dil-en|The Unconquered}}) olaraq dəyişdirilmişdir.<ref>{{harvnb|Mayhew|2014|p=ix}}</ref>


Rand "''[[16 yanvar gecəsi]]''" əsərinin Brodvey istehsal ilə prodüserin tələb etdiyi ssenari dəyişikliklərinə görə pis təcrübə yaşamışdır. Buna görə də o, "Fəth edilməmiş" pyesinin ssenarisində edilən hər bir dəyişikliyə son təsdiqi özünün verməsi barədə israr etmişdir.<ref name="Heller126">{{harvnb|Heller|2009|p=126}}</ref><ref name="Brittinq338">{{harvnb|Brittinq|2014|p=338}}</ref> Ebbot redaktorların işini asanlaşdırmaq üçün dramaturq [[Semyuel Nataniel Berman]] ilə danışıb ki, Rand ilə birlikdə pyesin [[skript-doktor]]<nowiki/>u olsun.<ref name="Brittinq338"/><ref>{{harvnb|Heller|2009|p=127}}</ref> Ebbott həmçinin, Andrey rolunu canlandırması üçün işə alınan aktyor [[Con Devis Loc]]<nowiki/>u əvəz etmək qərarını almışdır.<ref name="Heller126"/>
Rand "''[[16 yanvar gecəsi]]''" əsərinin Brodvey istehsal ilə prodüserin tələb etdiyi ssenari dəyişikliklərinə görə pis təcrübə yaşamışdır. Buna görə də o, "Fəth edilməmiş" pyesinin ssenarisində edilən hər bir dəyişikliyə son təsdiqi özünün verməsi barədə israr etmişdir.<ref name="Heller126">{{harvnb|Heller|2009|p=126}}</ref><ref name="Brittinq338">{{harvnb|Brittinq|2014|p=338}}</ref> Ebbot redaktorların işini asanlaşdırmaq üçün dramaturq [[Semyuel Nataniel Berman]] ilə danışıb ki, Rand ilə birlikdə pyesin [[skript-doktor]]u olsun.<ref name="Brittinq338"/><ref>{{harvnb|Heller|2009|p=127}}</ref> Ebbott həmçinin, Andrey rolunu canlandırması üçün işə alınan aktyor [[Con Devis Loc]]u əvəz etmək qərarını almışdır.<ref name="Heller126"/>


Onun daha yaşlı olmasına baxmayaraq,{{efn|Leontoviçin doğum tarixi ilə bağlı mənbələrdə müxtəlif məlumatlar var, ancaq pyesdə öz rolunu canlandırarkən onun ən azı 39 yaşı var idi.<ref>{{harvnb|Libman|2017|p=158}}</ref>}} Leontoviçin gənc Kira rolunu canlandırması planlaşdırılırdı.<ref name="Branden150"/><ref name="Brittinq337"/> Leontoviçin repetisiyalar zamanı öz roluna yanaşma tərzinə görə Ebbott və Randdə narahatlılıq yaranmışdır. Rand daha sonra Leontoviçin ifasını "tamamilə həddindən artıq formada ifa edilmiş" kimi təsvir etmişdir. Rand bunu Leontoviçin [[Moskva Bədaye Teatrı]] ilə olan keçmişi ilə əlaqələndirmişdir.<ref>{{harvnb|Brittinq|2014|p=339}}</ref> İstehsalın ilkin baxılışı 25 dekabr 1939-cu il tarixində, [[Baltimor|Baltimor şəhəri]]<nowiki/>ndə başlamışdır. Leontoviç Kira, [[Onslou Stivens]] Leo, [[Din Cagger]] isə Andrey rolunu canlandırmışdır.<ref>{{harvnb|Leonard|1983|p=483}}</ref> Randın həyat yoldaşı Frenk O'Konnor [[NKVD yanında RSFSR Dövlət Siyasi İdarəsi|RSFSR NKVD yanında Dövlət Siyasi İdarəsi]]<nowiki/>nin zabiti rolunu canlandırmışdır.<ref name="Heller126"/> Açılış gecəsi məşqin son dəqiqələrində Morozov rolunu canlandıran aktyor [[Hovard Friman]]<nowiki/>ın teatrın auditoriyasını üst hissəsindən düşərək [[Çanaq (anatomiya)|çanağı]]<nowiki/>nı qırması ilə qəlizləşmişdir. Onu əvəzləyəcək bir aktyor yox idi. Buna görə də onun rolu canlandırılmaq yerinə, şərh edilmişdir.<ref>{{harvnb|Kirkli|1939|p=8}}</ref>{{efn|Friman ilkin baxılışın yerdə qalan hissəsində Ralf Morhaus tərəfindən əvəz edilmişdir, ancaq o, öz rolunu [[Brodvey teatrı]]<nowiki/>nda canlandırmağa davam etmişdir.<ref name="Leonard484">{{harvnb|Leonard|1983|p=484}}</ref>}} Baltimor şəhərində keçirilmiş ilkin baxılış 30 dekabr tarixində sona çatmışdır.<ref name="Leonard484"/>
Onun daha yaşlı olmasına baxmayaraq,{{efn|Leontoviçin doğum tarixi ilə bağlı mənbələrdə müxtəlif məlumatlar var, ancaq pyesdə öz rolunu canlandırarkən onun ən azı 39 yaşı var idi.<ref>{{harvnb|Libman|2017|p=158}}</ref>}} Leontoviçin gənc Kira rolunu canlandırması planlaşdırılırdı.<ref name="Branden150"/><ref name="Brittinq337"/> Leontoviçin repetisiyalar zamanı öz roluna yanaşma tərzinə görə Ebbott və Randdə narahatlılıq yaranmışdır. Rand daha sonra Leontoviçin ifasını "tamamilə həddindən artıq formada ifa edilmiş" kimi təsvir etmişdir. Rand bunu Leontoviçin [[Moskva Bədaye Teatrı]] ilə olan keçmişi ilə əlaqələndirmişdir.<ref>{{harvnb|Brittinq|2014|p=339}}</ref> İstehsalın ilkin baxılışı 25 dekabr 1939-cu il tarixində, [[Baltimor|Baltimor şəhəri]]ndə başlamışdır. Leontoviç Kira, [[Onslou Stivens]] Leo, [[Din Cagger]] isə Andrey rolunu canlandırmışdır.<ref>{{harvnb|Leonard|1983|p=483}}</ref> Randın həyat yoldaşı Frenk O'Konnor [[NKVD yanında RSFSR Dövlət Siyasi İdarəsi|RSFSR NKVD yanında Dövlət Siyasi İdarəsi]]nin zabiti rolunu canlandırmışdır.<ref name="Heller126"/> Açılış gecəsi məşqin son dəqiqələrində Morozov rolunu canlandıran aktyor [[Hovard Friman]]ın teatrın auditoriyasını üst hissəsindən düşərək [[Çanaq (anatomiya)|çanağı]]nı qırması ilə qəlizləşmişdir. Onu əvəzləyəcək bir aktyor yox idi. Buna görə də onun rolu canlandırılmaq yerinə, şərh edilmişdir.<ref>{{harvnb|Kirkli|1939|p=8}}</ref>{{efn|Friman ilkin baxılışın yerdə qalan hissəsində Ralf Morhaus tərəfindən əvəz edilmişdir, ancaq o, öz rolunu [[Brodvey teatrı]]nda canlandırmağa davam etmişdir.<ref name="Leonard484">{{harvnb|Leonard|1983|p=484}}</ref>}} Baltimor şəhərində keçirilmiş ilkin baxılış 30 dekabr tarixində sona çatmışdır.<ref name="Leonard484"/>


{{Şəkillər albomu
{{Şəkillər albomu
| yer = right
| yer = right
| istiqamət = üfüqi
| istiqamət = üfüqi
| alt yazı = [[Helen Kreyq (aktrisa)|Helen Kreyq]] (solda) Brodvey teatrında keçiriləcək açılışdan əvvəl pyesin baş rolunu canlandıran [[Yevgeni Leontoviç]]<nowiki/>i (sağda) əvəz etmişdir.
| alt yazı = [[Helen Kreyq (aktrisa)|Helen Kreyq]] (solda) Brodvey teatrında keçiriləcək açılışdan əvvəl pyesin baş rolunu canlandıran [[Yevgeni Leontoviç]]i (sağda) əvəz etmişdir.
| alt_yazı_yer = center
| alt_yazı_yer = center
| şəkil1 = Helen Craig (1936 still).jpg
| şəkil1 = Helen Craig (1936 still).jpg
Sətir 45: Sətir 47:
}}
}}


İlkin baxılışa gələn mənfi rəylərdən sonra Ebbot 3 yanvar 1940-cı il tarixində, Brodvey teatrında keçirilməsi planlaşdırılan debütü ləğv etmişdir ki, özü yenidən kastinq, Rand isə ssenariyə dəyişikliklər etsin.<ref name="Leonard484"/> Rand və Ebbott Leontoviçi işdən qovmaq qərarına gəlir. Bu xəbəri Leontoviçə Rand çatdırmışdır ki, Ebbot yaxın dostu ilə üz-üzə qalmasın.<ref>{{harvnb|Brittinq|2014|p=342}}</ref> Ebbott bir neçə kastinq dəyişikliyi etmişdir. O, Stivensi [[Con Cemeri (aktyor)|Con Cemeri]], [[Doro Merande]]<nowiki/>ni isə [[Ellen Holl]] ilə əvəz etmişdir.<ref name="Leonard484"/>
İlkin baxılışa gələn mənfi rəylərdən sonra Ebbot 3 yanvar 1940-cı il tarixində, Brodvey teatrında keçirilməsi planlaşdırılan debütü ləğv etmişdir ki, özü yenidən kastinq, Rand isə ssenariyə dəyişikliklər etsin.<ref name="Leonard484"/> Rand və Ebbott Leontoviçi işdən qovmaq qərarına gəlir. Bu xəbəri Leontoviçə Rand çatdırmışdır ki, Ebbot yaxın dostu ilə üz-üzə qalmasın.<ref>{{harvnb|Brittinq|2014|p=342}}</ref> Ebbott bir neçə kastinq dəyişikliyi etmişdir. O, Stivensi [[Con Cemeri (aktyor)|Con Cemeri]], [[Doro Merande]]ni isə [[Ellen Holl]] ilə əvəz etmişdir.<ref name="Leonard484"/>


[[Helen Kreyq (aktrisa)|Helen Kreyq]] Brodvey teatrında keçiriləcək tamaşa üçün baş rol olan Kiranı canlandıracaqdı.<ref name="Heller126"/> Rand ssenariyə Ebbotun istədiyi dəyişiklikləri etmişdi, ancaq onun pyesə ümidi qalmamışdı. O, adətən [[Alkoqollu içkilər|spirtli içki]] içmirdi, ancaq o, "faciəyə görə hər hansı bir emosional reaksiyanın qarşısını almaq" üçün geyim repetisiyasından əvvəl alkoqollu içki qəbul etmişdi.<ref>{{harvnb|Branden|1986|p=152}}</ref> Axırıncı ilkin baxılış 12 fevral 1940-cı ildə, Nyu-York şəhərində yerləşən "Yəhudi körpələr üçün ev" yetimxanasında keçirilmişdir.<ref name="Brittinq344">{{harvnb|Brittinq|2014|p=344}}</ref> Pyes 13 fevral 1940-cı il tarixində Brodvey teatrında, növbəti gün isə [[Biltmor teatrı]]<nowiki/>nda açılış etmişdir. Tamaşa beş gün sonra mənfi rəylərdən və beş ifadan sonra sona çatdırılmışdır.<ref>{{harvnb|Heller|2009|p=129}}</ref><ref>{{harvnb|Branden|1986|pp=154–155}}</ref>
[[Helen Kreyq (aktrisa)|Helen Kreyq]] Brodvey teatrında keçiriləcək tamaşa üçün baş rol olan Kiranı canlandıracaqdı.<ref name="Heller126"/> Rand ssenariyə Ebbotun istədiyi dəyişiklikləri etmişdi, ancaq onun pyesə ümidi qalmamışdı. O, adətən [[Alkoqollu içkilər|spirtli içki]] içmirdi, ancaq o, "faciəyə görə hər hansı bir emosional reaksiyanın qarşısını almaq" üçün geyim repetisiyasından əvvəl alkoqollu içki qəbul etmişdi.<ref>{{harvnb|Branden|1986|p=152}}</ref> Axırıncı ilkin baxılış 12 fevral 1940-cı ildə, Nyu-York şəhərində yerləşən "Yəhudi körpələr üçün ev" yetimxanasında keçirilmişdir.<ref name="Brittinq344">{{harvnb|Brittinq|2014|p=344}}</ref> Pyes 13 fevral 1940-cı il tarixində Brodvey teatrında, növbəti gün isə [[Biltmor teatrı]]nda açılış etmişdir. Tamaşa beş gün sonra mənfi rəylərdən və beş ifadan sonra sona çatdırılmışdır.<ref>{{harvnb|Heller|2009|p=129}}</ref><ref>{{harvnb|Branden|1986|pp=154–155}}</ref>


Pyes istehsalından 70 il sonra nəşriyyatdan qaldırılmışdır. Onun ssenarisinin yeganə nüsxəsi [[Nyu-York İctimai Kitabxanası]]<nowiki/>nda maşında yazılmış mətn formasında var idi.<ref>{{harvnb|Perinn|1990|p=51}}</ref> "[[Palgrave Macmillan]]" 2014-cü ildə içərisində əsərin həm sonuncu ssenarisi, həm də ki erkən versiyaları olduğu bir buraxılış yayımlamışdır. Buraxılışın redaktoru Robert Meyhyu idi.<ref>{{harvnb|Svanberq|2014}}</ref>
Pyes istehsalından 70 il sonra nəşriyyatdan qaldırılmışdır. Onun ssenarisinin yeganə nüsxəsi [[Nyu-York İctimai Kitabxanası]]nda maşında yazılmış mətn formasında var idi.<ref>{{harvnb|Perinn|1990|p=51}}</ref> "[[Palgrave Macmillan]]" 2014-cü ildə içərisində əsərin həm sonuncu ssenarisi, həm də ki erkən versiyaları olduğu bir buraxılış yayımlamışdır. Buraxılışın redaktoru Robert Meyhyu idi.<ref>{{harvnb|Svanberq|2014}}</ref>


== Süjet ==
== Süjet ==
{{Məzmun}}
{{Məzmun}}


1924-cü ilin qış aylarında, [[Rusiya]]<nowiki/>da, Leo Kovalenski son iki ayını həbsxanada keçirdikdən sonra [[Sankt-Peterburq|Petroqrad şəhəri]]<nowiki/>ndəki{{Efn|name="city"}} mənzilinə qayıdır. [[Sovet Sosialist Respublikaları İttifaqı|Sovet hökuməti]] onun atasını edam etmiş və ailəsinin bütün mülklərini müsadirə etmişdir. Elə bu mənzil də müsadirə edilmişdi. Baxmayaraq ki, o, [[Əks inqilab|əksinqilabçılıq]] etməklə şübhəli bilinir, Leonun sevgilisi Kira Arqunova onu evinə dəvət edir.
1924-cü ilin qış aylarında, [[Rusiya]]da, Leo Kovalenski son iki ayını həbsxanada keçirdikdən sonra [[Sankt-Peterburq|Petroqrad şəhəri]]ndəki{{Efn|name="city"}} mənzilinə qayıdır. [[Sovet Sosialist Respublikaları İttifaqı|Sovet hökuməti]] onun atasını edam etmiş və ailəsinin bütün mülklərini müsadirə etmişdir. Elə bu mənzil də müsadirə edilmişdi. Baxmayaraq ki, o, [[Əks inqilab|əksinqilabçılıq]] etməklə şübhəli bilinir, Leonun sevgilisi Kira Arqunova onu evinə dəvət edir.


Bir neçə ay sonra Pavel Syerov rəhbərliyindəki panel Kiranı sorğu-suala çəkir. Onlar kollecdə təhsil alan tələbələrin ideoloji əlverişliliklərini qiymətləndirirdilər. Kira burada mühəndislik üzrə ali təhsil alırdı. O, [[Burjuaziya|burjua]] irsinə sahib olduğunu qəbul edir və Leoya qarşı xəbərverən olmaq təklifini rədd edir. [[NKVD yanında RSFSR Dövlət Siyasi İdarəsi|RSFSR NKVD yanında Dövlət Siyasi İdarəsi]]<nowiki/>nin (DSİ) zabiti Andrey Taqanov onu otaqdan qovur. Sorğu-sual bitdikdən sonra Andrey Kiraya onun dövlət səlahiyyətlilərinə çətinlik törədərkən göstərdiyi cəsarətinə heyran olduğunu deyir. O, ümid edir ki, gələcəkdə insanlar özlərini açıq şəkildə ifadə edə biləcəklər. Andrey başa düşür ki, o vaxt çatana kimi Kira kimi insanlar əziyyət çəkəcəklər. Andrey kollecdən qovulduğu üçün [[Kartoçka sistemi|ərzaq talonu]]<nowiki/>nu itirən Kiranı [[Dəmiryolu nəqliyyatı|dəmiryol]] ofisində işə düzəldir.
Bir neçə ay sonra Pavel Syerov rəhbərliyindəki panel Kiranı sorğu-suala çəkir. Onlar kollecdə təhsil alan tələbələrin ideoloji əlverişliliklərini qiymətləndirirdilər. Kira burada mühəndislik üzrə ali təhsil alırdı. O, [[Burjuaziya|burjua]] irsinə sahib olduğunu qəbul edir və Leoya qarşı xəbərverən olmaq təklifini rədd edir. [[NKVD yanında RSFSR Dövlət Siyasi İdarəsi|RSFSR NKVD yanında Dövlət Siyasi İdarəsi]]nin (DSİ) zabiti Andrey Taqanov onu otaqdan qovur. Sorğu-sual bitdikdən sonra Andrey Kiraya onun dövlət səlahiyyətlilərinə çətinlik törədərkən göstərdiyi cəsarətinə heyran olduğunu deyir. O, ümid edir ki, gələcəkdə insanlar özlərini açıq şəkildə ifadə edə biləcəklər. Andrey başa düşür ki, o vaxt çatana kimi Kira kimi insanlar əziyyət çəkəcəklər. Andrey kollecdən qovulduğu üçün [[Kartoçka sistemi|ərzaq talonu]]nu itirən Kiranı [[Dəmiryolu nəqliyyatı|dəmiryol]] ofisində işə düzəldir.


Kira dəmiryol ofisindəki səlahiyyətlilərə yalvarır ki, həbsdə olarkən [[Vərəm|vərəm xəstəliyi]]<nowiki/>nə yoluxan Leonun müalicə alması üçün [[Krım]]<nowiki/>dakı [[sanatoriya]]<nowiki/>ya getməsinə kömək etsinlər. Onlar keçmiş bir [[Aristokratiya|aristokrat]]<nowiki/>a kömək etməkdən imtina edirlər. Andrey Stepan Timoşenko ilə ofisə gəlir. Onlar [[qara bazar]] məhsulları üzrə qaçaqmalçılıq etməsi ilə bağlı dəlillərlə birlikdə Andreyin keçmiş dostu Syerov ilə üzləşirlər. Syerov söz verir ki, qara bazardan çəkiləcək. Kira Andreydən Leoya kömək etməsini istəyir. O, bu xahişi geri çevirir. Rədd cavabı alan Kiranın məyus olduğunu görən Andrey onu öpür və əvvəlki görüşlərindən bəri onun haqqında düşündüyünü etiraf edir. Kira Andreyə onu sevdiyini deyir. Onlar bu münasibətlərindən heç kəsin xəbərdar olmaması barədə razılığa gəlirlər.
Kira dəmiryol ofisindəki səlahiyyətlilərə yalvarır ki, həbsdə olarkən [[Vərəm|vərəm xəstəliyi]]nə yoluxan Leonun müalicə alması üçün [[Krım]]dakı [[sanatoriya]]ya getməsinə kömək etsinlər. Onlar keçmiş bir [[Aristokratiya|aristokrat]]a kömək etməkdən imtina edirlər. Andrey Stepan Timoşenko ilə ofisə gəlir. Onlar [[qara bazar]] məhsulları üzrə qaçaqmalçılıq etməsi ilə bağlı dəlillərlə birlikdə Andreyin keçmiş dostu Syerov ilə üzləşirlər. Syerov söz verir ki, qara bazardan çəkiləcək. Kira Andreydən Leoya kömək etməsini istəyir. O, bu xahişi geri çevirir. Rədd cavabı alan Kiranın məyus olduğunu görən Andrey onu öpür və əvvəlki görüşlərindən bəri onun haqqında düşündüyünü etiraf edir. Kira Andreyə onu sevdiyini deyir. Onlar bu münasibətlərindən heç kəsin xəbərdar olmaması barədə razılığa gəlirlər.


İkinci pərdənin süjeti birinci pərdənin hadisələrindən altı ay sonra cərəyan edir. Syerov dəmiryol ofisinə başçılıq edir və başqa bir dövlət səlahiyyətlisi olan Karp Morozov ilə qida yüklərini qara bazara yönləndirməyə çalışır. Onlar [[Krım]]<nowiki/>dakı müalicəsindən qayıdan Leo{{Efn|Kira Leonun müalicəsini Andreyin ona verdiyi həddiyələrlə gizlincə maliyyələşdirirdi.}} üçün qara bazardan gələn malların satıldığı bir mağaza açırlar. Kira Leoya xəbərdarlıq verir ki, onun qara bazardakı fəaliyyəti onun güllələnməsinə səbəb ola bilər. Məşuqəsi Kiranı maliyyələşdirən Andrey ona evlilik təklif edir. Buna cavab olaraq, Kira Andreyə deyir ki, onların ayrılması daha yaxşı olar. Andrey Kiraya deyir ki, onlar ayrıla bilməzlər, çünki Kiranın onun həyata baxışını dəyişdirib.
İkinci pərdənin süjeti birinci pərdənin hadisələrindən altı ay sonra cərəyan edir. Syerov dəmiryol ofisinə başçılıq edir və başqa bir dövlət səlahiyyətlisi olan Karp Morozov ilə qida yüklərini qara bazara yönləndirməyə çalışır. Onlar [[Krım]]dakı müalicəsindən qayıdan Leo{{Efn|Kira Leonun müalicəsini Andreyin ona verdiyi həddiyələrlə gizlincə maliyyələşdirirdi.}} üçün qara bazardan gələn malların satıldığı bir mağaza açırlar. Kira Leoya xəbərdarlıq verir ki, onun qara bazardakı fəaliyyəti onun güllələnməsinə səbəb ola bilər. Məşuqəsi Kiranı maliyyələşdirən Andrey ona evlilik təklif edir. Buna cavab olaraq, Kira Andreyə deyir ki, onların ayrılması daha yaxşı olar. Andrey Kiraya deyir ki, onlar ayrıla bilməzlər, çünki Kiranın onun həyata baxışını dəyişdirib.


Timoşenko Andreyə Syerov və Morozovun davam edən qara bazar fəaliyyəti ilə bağlı sübutlar gətirir. Kira bunun Leonu da istintaqa cəlb edəcəyini anlayır. O, Andreydən xahiş edir ki, istintaq prosesini sona çatdırsın, ancaq Andrey bu xahişi geri çevirir. Syerov və Morozov polis nəzarətinə götürülür, ancaq onlara cəza verilmir, çünki onların yerli DSİ rəisi ilə tanışlıqları var. Rəis Andreyə Leonu həbs etmək əmrini verir ki, o, [[məhkəmə]]<nowiki/>yə çıxarılsın və [[ölüm cəzası]]<nowiki/>na məhkum edilsin. Andrey şahid olduğu korrupsiya hadisəsinə görə xəyal qırıqlığı yaşayır. Andrey Leonu həbs etmək üçün onun evinə gedəndə Kiranın da orada yaşadığını öyrənir.
Timoşenko Andreyə Syerov və Morozovun davam edən qara bazar fəaliyyəti ilə bağlı sübutlar gətirir. Kira bunun Leonu da istintaqa cəlb edəcəyini anlayır. O, Andreydən xahiş edir ki, istintaq prosesini sona çatdırsın, ancaq Andrey bu xahişi geri çevirir. Syerov və Morozov polis nəzarətinə götürülür, ancaq onlara cəza verilmir, çünki onların yerli DSİ rəisi ilə tanışlıqları var. Rəis Andreyə Leonu həbs etmək əmrini verir ki, o, [[məhkəmə]]yə çıxarılsın və [[ölüm cəzası]]na məhkum edilsin. Andrey şahid olduğu korrupsiya hadisəsinə görə xəyal qırıqlığı yaşayır. Andrey Leonu həbs etmək üçün onun evinə gedəndə Kiranın da orada yaşadığını öyrənir.


Üçüncü pərdə Leonun həbs olunmasından sonra Kiranın Andreyin [[Sovet İttifaqı Kommunist Partiyası|SSRİ Kommunist Partiyası]]<nowiki/>nın görüşündə çıxış edəcəyini öyrənməsi ilə başlayır. She declares she is proud that she did what was necessary to save Leo from tuberculosis, and she expresses contempt for the Communist ideology that would have let him die. Andrey Kiranın əziyyət çəkməsində məsuliyyətli olduğunu dərk etdiyini və bunu qəbul etdiyini deyir. Kira otağı tərk etdikdən sonra Andrey Syerov ilə üz-üzə gəlir və onun yerli ədalət sistemindəki təsirindən istifadə edərək Leonun azadlığa buraxılmasına nail olmasında israr edir. Andrey çıxış edərkən o, əvvəlcədən hazırlanmış nitqinə məhəl qoymayaraq [[azadlıq]] və [[İndividualizm|fərdiyyətçiliyin]] xeyrinə danışır.
Üçüncü pərdə Leonun həbs olunmasından sonra Kiranın Andreyin [[Sovet İttifaqı Kommunist Partiyası|SSRİ Kommunist Partiyası]]nın görüşündə çıxış edəcəyini öyrənməsi ilə başlayır. She declares she is proud that she did what was necessary to save Leo from tuberculosis, and she expresses contempt for the Communist ideology that would have let him die. Andrey Kiranın əziyyət çəkməsində məsuliyyətli olduğunu dərk etdiyini və bunu qəbul etdiyini deyir. Kira otağı tərk etdikdən sonra Andrey Syerov ilə üz-üzə gəlir və onun yerli ədalət sistemindəki təsirindən istifadə edərək Leonun azadlığa buraxılmasına nail olmasında israr edir. Andrey çıxış edərkən o, əvvəlcədən hazırlanmış nitqinə məhəl qoymayaraq [[azadlıq]] və [[İndividualizm|fərdiyyətçiliyin]] xeyrinə danışır.


Andrey intihar edir və daha sonra Kira Leoya etiraf edir ki, o, Andreyin məşuqəsi olub. Leo Kiraya deyir ki, o, Morozovun keçmiş məşuqəsi Antonina Pavlovna ilə şəhərdən qaçacaq və Antoninanın alfonsu olacaq. Həmçinin, Kira da sərhədi keçərək ölkədən qaçmağa çalışacağını deyir. Leo Kiraya xəbərdarlıq verir ki, o, buna cəhd edərkən öldürüləcək, ancaq Kira onsuz da bəşəri ruhundan başqa hər şeyini itirdiyini deyir.
Andrey intihar edir və daha sonra Kira Leoya etiraf edir ki, o, Andreyin məşuqəsi olub. Leo Kiraya deyir ki, o, Morozovun keçmiş məşuqəsi Antonina Pavlovna ilə şəhərdən qaçacaq və Antoninanın alfonsu olacaq. Həmçinin, Kira da sərhədi keçərək ölkədən qaçmağa çalışacağını deyir. Leo Kiraya xəbərdarlıq verir ki, o, buna cəhd edərkən öldürüləcək, ancaq Kira onsuz da bəşəri ruhundan başqa hər şeyini itirdiyini deyir.
Sətir 71: Sətir 73:


== Rollarda ==
== Rollarda ==
[[Şəkil:John Emery 01 Rocketship X-M.jpg|thumb|right|upright|Aktyor [[Con Emeri (aktyor)|Con Emeri]] Leo Kovalenski rolunu canlandırmışdır.]]
[[Fayl:John Emery 01 Rocketship X-M.jpg|thumb|right|upright|Aktyor [[Con Emeri (aktyor)|Con Emeri]] Leo Kovalenski rolunu canlandırmışdır.]]


Aşağıda Brodvey teatrında keçirilmiş tamaşadan personajlar və onları canlandıran aktyorlar qeyd olunub:<ref name="NYTreview">{{Cite news |title=The Play: ''The Unconquered'' |website=nytimes.com |publisher=[[The New York Times]] |date=February 14, 1940 |page=25 |url=https://query.nytimes.com/gst/abstract.html?res=9D0CE4DB1131E43ABC4C52DFB466838B659EDE |archiveurl=http://web.archive.org/web/20171112212812/https://query.nytimes.com/gst/abstract.html?res=9D0CE4DB1131E43ABC4C52DFB466838B659EDE |archivedate=November 12, 2017 |accessdate=February 28, 2020 |language=en }}</ref>
Aşağıda Brodvey teatrında keçirilmiş tamaşadan personajlar və onları canlandıran aktyorlar qeyd olunub:<ref name="NYTreview">{{Cite news |title=The Play: ''The Unconquered'' |website=nytimes.com |publisher=[[The New York Times]] |date=February 14, 1940 |page=25 |url=https://query.nytimes.com/gst/abstract.html?res=9D0CE4DB1131E43ABC4C52DFB466838B659EDE |archiveurl=https://web.archive.org/web/20171112212812/https://query.nytimes.com/gst/abstract.html?res=9D0CE4DB1131E43ABC4C52DFB466838B659EDE |archivedate=November 12, 2017 |accessdate=February 28, 2020 |language=en |url-status=live }}</ref>


{{columns-list|2|
{{columns-list|2|
Sətir 104: Sətir 106:


== Dramatik analiz ==
== Dramatik analiz ==
"''Fəth edilməmiş''" pyesi "''[[Yaşayan bizlər]]''" romanında olan sadə bir süjet xəttini izləyir və mövzuları əhatə edir. Hər iki əsərdə süjet xətti sevdiyi kişinin həyatını xilas etmək üçün güclü bir kişi ilə münasibət quran bir qadın haqqındadır. [[Ayn Rand|Rand]] qəbul etmişdir ki, buna oxşar məzmunlar ondan əvvəl çoxlu uydurma əsərlərdə istifadə olunmuşdur və o, buna misal olaraq "''[[Toska]]''" operasını nümunə göstərmişdir. O, güclü kişini qadını bilərəkdən istismar edən bir cani yerinə, qadına aşiq olan və onun digər sevgilisindən bixəbər olan bir [[İdealizm|idealist]]<nowiki/>ə çevirərək süjetin ənənəvi versiyalarından yayınmışdır.<ref>{{harvnb|Rand|2000|p=38}}</ref> Pyes hekayəni əhəmiyyətli dərəcədə səmərələşdirir – Kiranın ailəsi nəzərdən qaçırdılıb və süjet onun Leo ilə yaşamasıyla başlayır. Bəzi xarakteristikalara da dıyişikliklər edilib – Leo daha passiv bir obraz olaraq, Andrey isə daha az hüsn-rəğbətlə təsvir edilib.<ref>{{harvnb|Meyhyu|2014|pp=viii–ix}}</ref>
"''Fəth edilməmiş''" pyesi "''[[Yaşayan bizlər]]''" romanında olan sadə bir süjet xəttini izləyir və mövzuları əhatə edir. Hər iki əsərdə süjet xətti sevdiyi kişinin həyatını xilas etmək üçün güclü bir kişi ilə münasibət quran bir qadın haqqındadır. [[Ayn Rand|Rand]] qəbul etmişdir ki, buna oxşar məzmunlar ondan əvvəl çoxlu uydurma əsərlərdə istifadə olunmuşdur və o, buna misal olaraq "''[[Toska]]''" operasını nümunə göstərmişdir. O, güclü kişini qadını bilərəkdən istismar edən bir cani yerinə, qadına aşiq olan və onun digər sevgilisindən bixəbər olan bir [[İdealizm|idealist]]ə çevirərək süjetin ənənəvi versiyalarından yayınmışdır.<ref>{{harvnb|Rand|2000|p=38}}</ref> Pyes hekayəni əhəmiyyətli dərəcədə səmərələşdirir – Kiranın ailəsi nəzərdən qaçırdılıb və süjet onun Leo ilə yaşamasıyla başlayır. Bəzi xarakteristikalara da dıyişikliklər edilib – Leo daha passiv bir obraz olaraq, Andrey isə daha az hüsn-rəğbətlə təsvir edilib.<ref>{{harvnb|Meyhyu|2014|pp=viii–ix}}</ref>


Aronsonun dekorasiyaları mürəkkəb və bahalı idi. Aronson onları inqilabdan əvvəlki [[Çar Rusiyası]] dövrünə aid arxitekturanın ab-havasını vermələri üçün tərtib etmişdir, ancaq o, [[Kommunizm|kommunist]] dövləti əks etdirmək üçün [[Qırmızı|qırmızı rəng]]<nowiki/>dən istifadə etmişdir. Mətbuat tamaşanın dekorasiyalarını "nəhəng" və "dekadent" olaraq təsvir etmişdir. Dekorasiyalar {{convert|18|ft|m}} hündürlüyündə olan iki fırlanan halqanın üzərində qurulmuşdur. Bu halqalar səhnələrə dərhal keçid etmək üçün fırlana bilirdi.<ref>{{harvnb|Brittinq|2014|pp=339–340}}</ref>
Aronsonun dekorasiyaları mürəkkəb və bahalı idi. Aronson onları inqilabdan əvvəlki [[Çar Rusiyası]] dövrünə aid arxitekturanın ab-havasını vermələri üçün tərtib etmişdir, ancaq o, [[Kommunizm|kommunist]] dövləti əks etdirmək üçün [[Qırmızı|qırmızı rəng]]dən istifadə etmişdir. Mətbuat tamaşanın dekorasiyalarını "nəhəng" və "dekadent" olaraq təsvir etmişdir. Dekorasiyalar {{convert|18|ft|m}} hündürlüyündə olan iki fırlanan halqanın üzərində qurulmuşdur. Bu halqalar səhnələrə dərhal keçid etmək üçün fırlana bilirdi.<ref>{{harvnb|Brittinq|2014|pp=339–340}}</ref>


== Qəbul və irsi ==
== Qəbul və irsi ==
[[Şəkil:WPA Federal Theater Project in New York-Living Newspaper-"AAA Plowed Under" - NARA - 195706.tif|thumb|right|Pyesin tamaşası [[Biltmor teatrı]]<nowiki/>nda keçirilmişdir, ancaq heç bir həftə keçməmiş tamaşadan qaldırılmışdır.]]
[[Fayl:WPA Federal Theater Project in New York-Living Newspaper- AAA Plowed Under - NARA - 195706.jpg|thumb|right|Pyesin tamaşası [[Biltmor teatrı]]nda keçirilmişdir, ancaq heç bir həftə keçməmiş tamaşadan qaldırılmışdır.]]


Pyes kassada uğursuzluq yaşamış və əsasən mənfi rəylər almışdır. Tənqidçilər aktyor işi və Aronsonun dekorasiyaları haqqında müsbət fikirli idilər, ancaq onlar ssenari və rejissura barədə ciddi şəkildə mənfi fikirli idilər.<ref name="Brittinq344"/> Resenziya müəllifi Artur Pollok pyesi "yavaş hərəkət edən, solğun bir sup" adlandırmışdır.<ref>{{harvnb|Pollok|1940|p=6}}</ref> "''[[The New York Times]]''" qəzeti pyesi "sentimental melodrom" ilə siyasi diskussiyanın "qarıxdırıcı" qarışığı olaraq təsvir etmişdir.<ref name="NYTreview"/> [[İra Volfert]] tərəfindən yazılmış sindikatlaşdırılmış bir resenziyada məzmunda "mürəkkəblik" olduğunu və onun "qeyd etmək üçün həddən ziyadə çoxsaylı" olduğunu vurğulamışdır.<ref>{{harvnb|Volfert|1940|p=2}}</ref> "''[[The Hollywood Reporter]]''" üçün resenziya yazmış bir müəllif pyesin "[[SSRİ-nin milli iqtisadiyyatı üçün beşillik planlar|beşillik plan]] kimi nəhayətsiz" olduğunu vurğulamışdır.<ref name="Brittinq346">{{harvnb|Brittinq|2014|p=346}}</ref>
Pyes kassada uğursuzluq yaşamış və əsasən mənfi rəylər almışdır. Tənqidçilər aktyor işi və Aronsonun dekorasiyaları haqqında müsbət fikirli idilər, ancaq onlar ssenari və rejissura barədə ciddi şəkildə mənfi fikirli idilər.<ref name="Brittinq344"/> Resenziya müəllifi Artur Pollok pyesi "yavaş hərəkət edən, solğun bir sup" adlandırmışdır.<ref>{{harvnb|Pollok|1940|p=6}}</ref> "''[[The New York Times]]''" qəzeti pyesi "sentimental melodrom" ilə siyasi diskussiyanın "qarıxdırıcı" qarışığı olaraq təsvir etmişdir.<ref name="NYTreview"/> [[İra Volfert]] tərəfindən yazılmış sindikatlaşdırılmış bir resenziyada məzmunda "mürəkkəblik" olduğunu və onun "qeyd etmək üçün həddən ziyadə çoxsaylı" olduğunu vurğulamışdır.<ref>{{harvnb|Volfert|1940|p=2}}</ref> "''[[The Hollywood Reporter]]''" üçün resenziya yazmış bir müəllif pyesin "[[SSRİ-nin milli iqtisadiyyatı üçün beşillik planlar|beşillik plan]] kimi nəhayətsiz" olduğunu vurğulamışdır.<ref name="Brittinq346">{{harvnb|Brittinq|2014|p=346}}</ref>


Siyasi düşüncəli resenziya müəllifləri pyesə siyasi spektrindəki müxtəlif nöqteyi-nəzərlərdən hücum etmişdir.<ref name="Brittinq344"/> [[ABŞ Kommunist Partiyası]]<nowiki/>nın jurnalı olan "''The New Masses''" redaktoru [[Alva Bessi]] pyesin "ölümcül surətdə ürəksıxan" olduğunu yazmış və [[Ayn Rand|Randı]] "dördüncü dərəcəli külüng" adlandırmışdır.<ref>{{harvnb|Bessi|1940|p=29}}</ref> Əlavə olaraq, daha mərkəzçi olan resenziya müəllifləri, hətta onun mesajına canıyananlıq göstərənlər belə pyesi qeyri-real adlandırmışdır.<ref name="Brittinq344"/> "''Commonweal''" [[Roma-Katolik kilsəsi|katolik]] jurnalının yazıçısı Fillip T. Hartunq pyesi "başı qarışmış " adlandırmış və "''[[Ninotçka (film, 1939)|Ninotçka]]''" filmini daha yaxşı bir [[Antikommunizm|antisovet]] əsər olaraq tövsiyə etmişdir.<ref>{{harvnb|Hartunq|1940|p=412}}</ref> [[Sağçılıq|Sağçılar]] arasında populyar olan "''New York World-Telegram''" qəzetinin dram tənqidçisi Sidni B. Uippl pyesin "[[kommunizm]]<nowiki/>in təhlükəsini kiçiltməsi"ndən şikayətlənmişdir.<ref name="Brittinq346"/>
Siyasi düşüncəli resenziya müəllifləri pyesə siyasi spektrindəki müxtəlif nöqteyi-nəzərlərdən hücum etmişdir.<ref name="Brittinq344"/> [[ABŞ Kommunist Partiyası]]nın jurnalı olan "''The New Masses''" redaktoru [[Alva Bessi]] pyesin "ölümcül surətdə ürəksıxan" olduğunu yazmış və [[Ayn Rand|Randı]] "dördüncü dərəcəli külüng" adlandırmışdır.<ref>{{harvnb|Bessi|1940|p=29}}</ref> Əlavə olaraq, daha mərkəzçi olan resenziya müəllifləri, hətta onun mesajına canıyananlıq göstərənlər belə pyesi qeyri-real adlandırmışdır.<ref name="Brittinq344"/> "''Commonweal''" [[Roma-Katolik kilsəsi|katolik]] jurnalının yazıçısı Fillip T. Hartunq pyesi "başı qarışmış " adlandırmış və "''[[Ninotçka (film, 1939)|Ninotçka]]''" filmini daha yaxşı bir [[Antikommunizm|antisovet]] əsər olaraq tövsiyə etmişdir.<ref>{{harvnb|Hartunq|1940|p=412}}</ref> [[Sağçılıq|Sağçılar]] arasında populyar olan "''New York World-Telegram''" qəzetinin dram tənqidçisi Sidni B. Uippl pyesin "[[kommunizm]]in təhlükəsini kiçiltməsi"ndən şikayətlənmişdir.<ref name="Brittinq346"/>


Pyesin uğursuzluğa uğramasından sonra Rand qərarə gəlmişdir ki, əsərin ssenarisi pisdir və "''[[Yaşayan bizlər]]''" romanının teatr adaptasiyasını hazırlamaq cəhdi bir səhv idi.<ref name="Brittinq347">{{harvnb|Brittinq|2014|p=347}}</ref> O, romanın "düzgün bir səhnə materialı" olmadığını qəbul etmişdir.<ref>Rand, Ayn. "The Publishing History of ''We the Living''". Unpublished essay quoted in {{harvnb|Ralston|2012|p=168}}</ref> Rand düşünmüşdür ki, Ebbotun təcrübəsi [[Dram (janr)|dram]] yerinə, daha çox [[komediya]]<nowiki/>ya uyğundur və onun pyes üzərindəki prodüserlik və rejissorluq işi tamaşanı daha da pis bir vəziyyətə salmışdır.<ref>{{harvnb|Branden|1986|pp=150–151}}</ref> Randın bioqrafları pyesi "büsbütün uğursuzluq",<ref name="Brittinq344"/> "uğultulu iflas",<ref>{{harvnb|Berns|2009|p=306}}</ref> "tənqidi fiasko", "peşəkarlıq baxımdan xəcalət" adlandırmışdır.<ref>{{harvnb|Heller|2009|p=133}}</ref> Teatr tarixşünası Uilyam Torbert Leonard pyesi "maraq göstərənləri belə məmnun edə bilməmiş təmtəraqlı adaptasiya" kimi təsvir etmişdir.<ref name="Leonard484"/>
Pyesin uğursuzluğa uğramasından sonra Rand qərarə gəlmişdir ki, əsərin ssenarisi pisdir və "''[[Yaşayan bizlər]]''" romanının teatr adaptasiyasını hazırlamaq cəhdi bir səhv idi.<ref name="Brittinq347">{{harvnb|Brittinq|2014|p=347}}</ref> O, romanın "düzgün bir səhnə materialı" olmadığını qəbul etmişdir.<ref>Rand, Ayn. "The Publishing History of ''We the Living''". Unpublished essay quoted in {{harvnb|Ralston|2012|p=168}}</ref> Rand düşünmüşdür ki, Ebbotun təcrübəsi [[Dram (janr)|dram]] yerinə, daha çox [[komediya]]ya uyğundur və onun pyes üzərindəki prodüserlik və rejissorluq işi tamaşanı daha da pis bir vəziyyətə salmışdır.<ref>{{harvnb|Branden|1986|pp=150–151}}</ref> Randın bioqrafları pyesi "büsbütün uğursuzluq",<ref name="Brittinq344"/> "uğultulu iflas",<ref>{{harvnb|Berns|2009|p=306}}</ref> "tənqidi fiasko", "peşəkarlıq baxımdan xəcalət" adlandırmışdır.<ref>{{harvnb|Heller|2009|p=133}}</ref> Teatr tarixşünası Uilyam Torbert Leonard pyesi "maraq göstərənləri belə məmnun edə bilməmiş təmtəraqlı adaptasiya" kimi təsvir etmişdir.<ref name="Leonard484"/>


"''Fəth edilməmiş''" Randın ömrü boyunca istehsal olunan axırıncı pyesi idi və o, 1940-cı ildən sonra yeni pyeslər yazmamışdır.<ref name="Brittinq347"/> Rand bütün diqqətini "''[[Qaynaq (novella)|Qaynaq]]''" romanını bitirməyə çevirmişdi, hansı ki, 1943-cü ildə nəşr edilmiş və [[bestseller]] olmuşdur.<ref>{{harvnb|Branden|1986|pp=180–181}}</ref> "''Fəth edilməmiş''" pyesinin uğursuzluğu Brodvey teatrında uzunmüddətli bir karyerası olmuş Ebbota çox da təsir göstərməmişdi. Onun növbəti işi, ssenarisi Cerom Mayer tərəfindən yazılmış, cinayət və dram janrlarında olan "''Axşamda hələlik''" bir neçə həftə sonra tamaşaya verilmişdi.<ref>{{harvnb|Mantl|1940|p=35}}</ref>
"''Fəth edilməmiş''" Randın ömrü boyunca istehsal olunan axırıncı pyesi idi və o, 1940-cı ildən sonra yeni pyeslər yazmamışdır.<ref name="Brittinq347"/> Rand bütün diqqətini "''[[Qaynaq (novella)|Qaynaq]]''" romanını bitirməyə çevirmişdi, hansı ki, 1943-cü ildə nəşr edilmiş və [[bestseller]] olmuşdur.<ref>{{harvnb|Branden|1986|pp=180–181}}</ref> "''Fəth edilməmiş''" pyesinin uğursuzluğu Brodvey teatrında uzunmüddətli bir karyerası olmuş Ebbota çox da təsir göstərməmişdi. Onun növbəti işi, ssenarisi Cerom Mayer tərəfindən yazılmış, cinayət və dram janrlarında olan "''Axşamda hələlik''" bir neçə həftə sonra tamaşaya verilmişdi.<ref>{{harvnb|Mantl|1940|p=35}}</ref>
Sətir 163: Sətir 165:
[[Kateqoriya:Ayn Randın pyesləri]]
[[Kateqoriya:Ayn Randın pyesləri]]
[[Kateqoriya:Rusiya haqqında pyeslər]]
[[Kateqoriya:Rusiya haqqında pyeslər]]
[[Kateqoriya:XX əsr pyesləri]]

Səhifəsinin 14:05, 15 may 2023 tarixinə olan son versiyası

Fəth edilməmiş
ing. The Unconquered
Con Emeri, Helen Kreyq və Din Caqqer "Playbill" jurnalının üz qabığında.
Con Emeri, Helen Kreyq və Din Caqqer "Playbill" jurnalının üz qabığında.
Ölkə  ABŞ
Yazıçı Ayn Rand
Rejissor Corc Ebbott
Obrazlar Bax: Rollarda
Nümayiş tarixi 13 fevral 1940 (1940-02-13)
Nümayiş yeri Biltmor teatrı
Orijinal dili ingilis
Janr melodram
Mövzudakı hadisənin tarixi 1924–1925
Mövzudakı hadisənin yeri Petroqrad, Rusiya[a]

Fəth edilməmiş (ing. The Unconquered) — Rusiya-ABŞ yazıçısı Ayn Rand tərəfindən yazılmış üç pərdəli pyes, onun 1936-cı ildə yazdığı "Yaşayan bizlər" romanının adaptasiyası. Pyesin süjeti 1920-ci illərdə Sovet İttifaqında yaşayan Kira Arqunova adlı gənc bir qadından bəhs edir. Onun sevgilisi Leo Kovalenski vərəm xəstəliyinə tutulur. O, Leonun müalicəsi üçün pul tapmaq məqsədilə vəzifəli kommunist Andrey Taqanov ilə yatır. Xəstəliyindən sağaldıqdan sonra Leo qara bazarda qida satmağa başlayır, Andrey isə bu məsələ üzərində tədqiqat aparır. Andrey Kiranın Leonu sevdiyini öyrənəndə o, polis təqibindən yayınması üçün rəqibinə kömək edir və daha sonra intihar edir. Leo ölkədən qaçaraq öz həyatını təhlükəyə atan Kiranı tərk edir.

Rand prodüser Cerom Mayerə əsərinin adaptasiyası üçün lazım olan hüquqları satır və onun üçün ssenari yazır, ancaq Mayer pyesi səhnəyə çıxarda bilmir. Ssenarinin oxuduqdan sonra Rusiya əsilli aktrisa Yevgeni Leontoviç pyesi prodüser Corc Ebbotta tövsiyə edir. O, pyesi 1940-cı ildə Brodvey teatrında səhnələşdirir.

Pyesin səhnələşdirilmə prosesinə ssenari və aktyor heyəti ilə əlaqədar problemləri mənfi təsir göstərirdi. Leontoviç və digər aktyorlar pyesin premyerasından əvvəl qovulmuşdu. Pyes Biltmor teatrında (indiki Semyuel Cey Fridman teatrı) səhnələşdirilən zaman tənqidi və maliyyə baxımdan uğursuzluğa uğramışdı. Pyesin səhnələşdirilməsi bir həftədən az bir müddətə dayandırılımışdı. Bu, Randın yaşadığı dövrdə səhnələşdirilən son pyesi idi. Pyesin ssenarisi 2014-cü ildə yayımlanmışdır.

Tarix[redaktə | mənbəni redaktə et]

Ayn Rand 1905-ci ildə o vaxtlar Rusiya imperiyasının paytaxtı olmuş Sankt-Peterburq şəhərində, bir burjua ailəsində anadan olmuşdur. Onun ailəsinin mülkləri 1917-ci il Rusiya inqilabından sonra bolşevik hökumət tərəfindən müsadirə edilmişdi.[3] Antikommunist düşüncülərinə görə öz təhlükəsi ilə bağlı narahatlılıq yaşayan Rand ailəsinin köməyi ilə 1926-cı ildə ABŞ-yə mühacirət etmiş, Kaliforniya ştatı ərazisində yerləşən Hollivuda köçmüşdür.[4] Rand orada kiçik ssenarist, eləcə də fərqli-fərqli layihələrdə ssenarist olaraq işləmişdir.[5] Onun "16 yanvar gecəsi" pyesi Brodvey teatrında 1935-ci ilin sentyabr ayından 1936-cı ilin aprel ayının əvvəllərinə qədər səhnələşdirilmişdi. Aprelin axırlarında onun debüt romanı olan "Yaşayan bizlər" əsəri "Macmillan" nəşriyyatı tərəfindən nəşr edilməyə başlanmışdı.[6] O, 1920-ci illərin Sovet İttifaqında gündəlik həyatı təsvir edərkən öz şəxsi təcrübələrindən ilham almışdır. Rand bu romanı ilə SSRİ hakimiyyəti və kommunist ideologiyaya öz tənqidi yanaşmasını ifadə etmişdir.[7]

"Yaşayan bizlər" romanı nəşr edildikdən sonra Rand Brodvey teatrının prodüserlərindən biri olan Cerom Mayerlə əsərin teatr adaptasiyası ilə bağlı danışıqlar aparmağa başlayır.[8] Onlar 1936-cı ilin iyul ayında razılığa gəlirlər. Rand pyesin ssenarisini 1937-ci ilin yanvar ayı etibarilə yazıb qurtarmışdı, lakin Mayer əsərin antikommunist məzmununa görə kastinq məsələsində çətinlik çəkirdi.[9] Tamaşanın aktyor heyətində tanınmış bir ulduz olmadığından Mayerin maliyyələşdirməsi uğursuzluğa uğramışdır.[10]

Corc Ebbott pyesi Brodvey teatrı üçün istehsal etmişdir.

1939-cu ildə əslən rusiyalı olan aktrisa Yevgeni Leontoviç "Yaşayan bizlər" romanını əvvəlcədən oxumuşdu və onun adaptasiyası üçün ssenarinin yazıldığını öyrəndikdən sonra Randa müraciət edir. Leontoviç də Rand kimi inqilabdan əziyyət çəkmiş bir ailədən gəlmişdir. Bolşeviklər onun antikommunist Ağ orduda xidmət göstərmiş üç qardaşına işgəncə vermiş və öldürmüşdür.[11] Leontoviç Randdan ssenarinin nüsxəsini istəyir. O, nüsxəni dostu və uğurlu bir Brodvey prodüseri olan Corc Ebbotta göndərir.[12][13] Ebbott adaptasiyanın istehsalını və rejissorluğunu öz boynuna götürmək qərarına gəlir. O, səhnənin dekorasiyalarını tərtib etməsi üçün səhnə dizayneri, Rusiyadan ABŞ-yə mühacirət etmiş Boris Aronsonu işə alır.[14] Rand ümid edir ki, yazdığı romanın teatr adaptasiyası Hollivud prodüserləri arasında əsərin filmini çəkmək marağı yaradar. Bu ümid "Warner Bros." studiyasının tamaşanın istehsalına pul ayırmasından sonra daha da güclənmişdir.[13] Məhz bu qərardan sonra pyesin adı "Fəth edilməmiş" (ing. The Unconquered) olaraq dəyişdirilmişdir.[15]

Rand "16 yanvar gecəsi" əsərinin Brodvey istehsal ilə prodüserin tələb etdiyi ssenari dəyişikliklərinə görə pis təcrübə yaşamışdır. Buna görə də o, "Fəth edilməmiş" pyesinin ssenarisində edilən hər bir dəyişikliyə son təsdiqi özünün verməsi barədə israr etmişdir.[16][17] Ebbot redaktorların işini asanlaşdırmaq üçün dramaturq Semyuel Nataniel Berman ilə danışıb ki, Rand ilə birlikdə pyesin skript-doktoru olsun.[17][18] Ebbott həmçinin, Andrey rolunu canlandırması üçün işə alınan aktyor Con Devis Locu əvəz etmək qərarını almışdır.[16]

Onun daha yaşlı olmasına baxmayaraq,[b] Leontoviçin gənc Kira rolunu canlandırması planlaşdırılırdı.[12][13] Leontoviçin repetisiyalar zamanı öz roluna yanaşma tərzinə görə Ebbott və Randdə narahatlılıq yaranmışdır. Rand daha sonra Leontoviçin ifasını "tamamilə həddindən artıq formada ifa edilmiş" kimi təsvir etmişdir. Rand bunu Leontoviçin Moskva Bədaye Teatrı ilə olan keçmişi ilə əlaqələndirmişdir.[20] İstehsalın ilkin baxılışı 25 dekabr 1939-cu il tarixində, Baltimor şəhərində başlamışdır. Leontoviç Kira, Onslou Stivens Leo, Din Cagger isə Andrey rolunu canlandırmışdır.[21] Randın həyat yoldaşı Frenk O'Konnor RSFSR NKVD yanında Dövlət Siyasi İdarəsinin zabiti rolunu canlandırmışdır.[16] Açılış gecəsi məşqin son dəqiqələrində Morozov rolunu canlandıran aktyor Hovard Frimanın teatrın auditoriyasını üst hissəsindən düşərək çanağını qırması ilə qəlizləşmişdir. Onu əvəzləyəcək bir aktyor yox idi. Buna görə də onun rolu canlandırılmaq yerinə, şərh edilmişdir.[22][c] Baltimor şəhərində keçirilmiş ilkin baxılış 30 dekabr tarixində sona çatmışdır.[23]

Helen Kreyq (solda) Brodvey teatrında keçiriləcək açılışdan əvvəl pyesin baş rolunu canlandıran Yevgeni Leontoviçi (sağda) əvəz etmişdir.

İlkin baxılışa gələn mənfi rəylərdən sonra Ebbot 3 yanvar 1940-cı il tarixində, Brodvey teatrında keçirilməsi planlaşdırılan debütü ləğv etmişdir ki, özü yenidən kastinq, Rand isə ssenariyə dəyişikliklər etsin.[23] Rand və Ebbott Leontoviçi işdən qovmaq qərarına gəlir. Bu xəbəri Leontoviçə Rand çatdırmışdır ki, Ebbot yaxın dostu ilə üz-üzə qalmasın.[24] Ebbott bir neçə kastinq dəyişikliyi etmişdir. O, Stivensi Con Cemeri, Doro Merandeni isə Ellen Holl ilə əvəz etmişdir.[23]

Helen Kreyq Brodvey teatrında keçiriləcək tamaşa üçün baş rol olan Kiranı canlandıracaqdı.[16] Rand ssenariyə Ebbotun istədiyi dəyişiklikləri etmişdi, ancaq onun pyesə ümidi qalmamışdı. O, adətən spirtli içki içmirdi, ancaq o, "faciəyə görə hər hansı bir emosional reaksiyanın qarşısını almaq" üçün geyim repetisiyasından əvvəl alkoqollu içki qəbul etmişdi.[25] Axırıncı ilkin baxılış 12 fevral 1940-cı ildə, Nyu-York şəhərində yerləşən "Yəhudi körpələr üçün ev" yetimxanasında keçirilmişdir.[26] Pyes 13 fevral 1940-cı il tarixində Brodvey teatrında, növbəti gün isə Biltmor teatrında açılış etmişdir. Tamaşa beş gün sonra mənfi rəylərdən və beş ifadan sonra sona çatdırılmışdır.[27][28]

Pyes istehsalından 70 il sonra nəşriyyatdan qaldırılmışdır. Onun ssenarisinin yeganə nüsxəsi Nyu-York İctimai Kitabxanasında maşında yazılmış mətn formasında var idi.[29] "Palgrave Macmillan" 2014-cü ildə içərisində əsərin həm sonuncu ssenarisi, həm də ki erkən versiyaları olduğu bir buraxılış yayımlamışdır. Buraxılışın redaktoru Robert Meyhyu idi.[30]

Süjet[redaktə | mənbəni redaktə et]

Xəbərdarlıq Xəbərdarlıq: Yazının davamı əsərin məzmunu haqqında məlumat ehtiva edir.


1924-cü ilin qış aylarında, Rusiyada, Leo Kovalenski son iki ayını həbsxanada keçirdikdən sonra Petroqrad şəhərindəki[a] mənzilinə qayıdır. Sovet hökuməti onun atasını edam etmiş və ailəsinin bütün mülklərini müsadirə etmişdir. Elə bu mənzil də müsadirə edilmişdi. Baxmayaraq ki, o, əksinqilabçılıq etməklə şübhəli bilinir, Leonun sevgilisi Kira Arqunova onu evinə dəvət edir.

Bir neçə ay sonra Pavel Syerov rəhbərliyindəki panel Kiranı sorğu-suala çəkir. Onlar kollecdə təhsil alan tələbələrin ideoloji əlverişliliklərini qiymətləndirirdilər. Kira burada mühəndislik üzrə ali təhsil alırdı. O, burjua irsinə sahib olduğunu qəbul edir və Leoya qarşı xəbərverən olmaq təklifini rədd edir. RSFSR NKVD yanında Dövlət Siyasi İdarəsinin (DSİ) zabiti Andrey Taqanov onu otaqdan qovur. Sorğu-sual bitdikdən sonra Andrey Kiraya onun dövlət səlahiyyətlilərinə çətinlik törədərkən göstərdiyi cəsarətinə heyran olduğunu deyir. O, ümid edir ki, gələcəkdə insanlar özlərini açıq şəkildə ifadə edə biləcəklər. Andrey başa düşür ki, o vaxt çatana kimi Kira kimi insanlar əziyyət çəkəcəklər. Andrey kollecdən qovulduğu üçün ərzaq talonunu itirən Kiranı dəmiryol ofisində işə düzəldir.

Kira dəmiryol ofisindəki səlahiyyətlilərə yalvarır ki, həbsdə olarkən vərəm xəstəliyinə yoluxan Leonun müalicə alması üçün Krımdakı sanatoriyaya getməsinə kömək etsinlər. Onlar keçmiş bir aristokrata kömək etməkdən imtina edirlər. Andrey Stepan Timoşenko ilə ofisə gəlir. Onlar qara bazar məhsulları üzrə qaçaqmalçılıq etməsi ilə bağlı dəlillərlə birlikdə Andreyin keçmiş dostu Syerov ilə üzləşirlər. Syerov söz verir ki, qara bazardan çəkiləcək. Kira Andreydən Leoya kömək etməsini istəyir. O, bu xahişi geri çevirir. Rədd cavabı alan Kiranın məyus olduğunu görən Andrey onu öpür və əvvəlki görüşlərindən bəri onun haqqında düşündüyünü etiraf edir. Kira Andreyə onu sevdiyini deyir. Onlar bu münasibətlərindən heç kəsin xəbərdar olmaması barədə razılığa gəlirlər.

İkinci pərdənin süjeti birinci pərdənin hadisələrindən altı ay sonra cərəyan edir. Syerov dəmiryol ofisinə başçılıq edir və başqa bir dövlət səlahiyyətlisi olan Karp Morozov ilə qida yüklərini qara bazara yönləndirməyə çalışır. Onlar Krımdakı müalicəsindən qayıdan Leo[d] üçün qara bazardan gələn malların satıldığı bir mağaza açırlar. Kira Leoya xəbərdarlıq verir ki, onun qara bazardakı fəaliyyəti onun güllələnməsinə səbəb ola bilər. Məşuqəsi Kiranı maliyyələşdirən Andrey ona evlilik təklif edir. Buna cavab olaraq, Kira Andreyə deyir ki, onların ayrılması daha yaxşı olar. Andrey Kiraya deyir ki, onlar ayrıla bilməzlər, çünki Kiranın onun həyata baxışını dəyişdirib.

Timoşenko Andreyə Syerov və Morozovun davam edən qara bazar fəaliyyəti ilə bağlı sübutlar gətirir. Kira bunun Leonu da istintaqa cəlb edəcəyini anlayır. O, Andreydən xahiş edir ki, istintaq prosesini sona çatdırsın, ancaq Andrey bu xahişi geri çevirir. Syerov və Morozov polis nəzarətinə götürülür, ancaq onlara cəza verilmir, çünki onların yerli DSİ rəisi ilə tanışlıqları var. Rəis Andreyə Leonu həbs etmək əmrini verir ki, o, məhkəməyə çıxarılsın və ölüm cəzasına məhkum edilsin. Andrey şahid olduğu korrupsiya hadisəsinə görə xəyal qırıqlığı yaşayır. Andrey Leonu həbs etmək üçün onun evinə gedəndə Kiranın da orada yaşadığını öyrənir.

Üçüncü pərdə Leonun həbs olunmasından sonra Kiranın Andreyin SSRİ Kommunist Partiyasının görüşündə çıxış edəcəyini öyrənməsi ilə başlayır. She declares she is proud that she did what was necessary to save Leo from tuberculosis, and she expresses contempt for the Communist ideology that would have let him die. Andrey Kiranın əziyyət çəkməsində məsuliyyətli olduğunu dərk etdiyini və bunu qəbul etdiyini deyir. Kira otağı tərk etdikdən sonra Andrey Syerov ilə üz-üzə gəlir və onun yerli ədalət sistemindəki təsirindən istifadə edərək Leonun azadlığa buraxılmasına nail olmasında israr edir. Andrey çıxış edərkən o, əvvəlcədən hazırlanmış nitqinə məhəl qoymayaraq azadlıq və fərdiyyətçiliyin xeyrinə danışır.

Andrey intihar edir və daha sonra Kira Leoya etiraf edir ki, o, Andreyin məşuqəsi olub. Leo Kiraya deyir ki, o, Morozovun keçmiş məşuqəsi Antonina Pavlovna ilə şəhərdən qaçacaq və Antoninanın alfonsu olacaq. Həmçinin, Kira da sərhədi keçərək ölkədən qaçmağa çalışacağını deyir. Leo Kiraya xəbərdarlıq verir ki, o, buna cəhd edərkən öldürüləcək, ancaq Kira onsuz da bəşəri ruhundan başqa hər şeyini itirdiyini deyir.

Xəbərdarlıq Xəbərdarlığın sonu.

Rollarda[redaktə | mənbəni redaktə et]

Aktyor Con Emeri Leo Kovalenski rolunu canlandırmışdır.

Aşağıda Brodvey teatrında keçirilmiş tamaşadan personajlar və onları canlandıran aktyorlar qeyd olunub:[31]

Aktyor Rol
Helen Kreyq Kira Arqunova Kira Arqunova
Con Emeri Leo Kovalenski Leo Kovalenski
Din Cagger Andrey Taqanov Andrey Taqanov
Corc Kotton Stepan Timoşenko Stepan Timoşenko
Artur Pirson Pavel Syerov Pavel Syerov
Hovard Friman Karp Morozov Karp Morozov
Corciana Brend yoldaş Sonya yoldaş Sonya
Horas Kuper yoldaş Voronov yoldaş Voronov
Ellen Holl yoldaş Bityuk yoldaş Bityuk
Lea Penman Antonina Pavlovna Antonina Pavlovna
Edvin Fillips Malaşkin Malaşkin
Aktyor Rol
Marşall Bredford DSİ rəisi DSİ rəisi
Frenk O'Konnor DSİ rəis müavini DSİ rəis müavini
Uilyam Blis kişi hesabdar kişi hesabdar
Virciniya Danninq qadın hesabdar qadın hesabdar
Kliff Danstan upravdom upravdom
Pol Ballantayn tələbə tələbə
Con Parriş əsgər əsgər
Corc Smit partiya klubu üzvü partiya klubu üzvü
C. Aşer Smit yaşlı nəzarətçi yaşlı nəzarətçi
Lyudmila Toretska qonşu qonşu

Dramatik analiz[redaktə | mənbəni redaktə et]

"Fəth edilməmiş" pyesi "Yaşayan bizlər" romanında olan sadə bir süjet xəttini izləyir və mövzuları əhatə edir. Hər iki əsərdə süjet xətti sevdiyi kişinin həyatını xilas etmək üçün güclü bir kişi ilə münasibət quran bir qadın haqqındadır. Rand qəbul etmişdir ki, buna oxşar məzmunlar ondan əvvəl çoxlu uydurma əsərlərdə istifadə olunmuşdur və o, buna misal olaraq "Toska" operasını nümunə göstərmişdir. O, güclü kişini qadını bilərəkdən istismar edən bir cani yerinə, qadına aşiq olan və onun digər sevgilisindən bixəbər olan bir idealistə çevirərək süjetin ənənəvi versiyalarından yayınmışdır.[32] Pyes hekayəni əhəmiyyətli dərəcədə səmərələşdirir – Kiranın ailəsi nəzərdən qaçırdılıb və süjet onun Leo ilə yaşamasıyla başlayır. Bəzi xarakteristikalara da dıyişikliklər edilib – Leo daha passiv bir obraz olaraq, Andrey isə daha az hüsn-rəğbətlə təsvir edilib.[33]

Aronsonun dekorasiyaları mürəkkəb və bahalı idi. Aronson onları inqilabdan əvvəlki Çar Rusiyası dövrünə aid arxitekturanın ab-havasını vermələri üçün tərtib etmişdir, ancaq o, kommunist dövləti əks etdirmək üçün qırmızı rəngdən istifadə etmişdir. Mətbuat tamaşanın dekorasiyalarını "nəhəng" və "dekadent" olaraq təsvir etmişdir. Dekorasiyalar 18 fut (5.5 m) hündürlüyündə olan iki fırlanan halqanın üzərində qurulmuşdur. Bu halqalar səhnələrə dərhal keçid etmək üçün fırlana bilirdi.[34]

Qəbul və irsi[redaktə | mənbəni redaktə et]

Pyesin tamaşası Biltmor teatrında keçirilmişdir, ancaq heç bir həftə keçməmiş tamaşadan qaldırılmışdır.

Pyes kassada uğursuzluq yaşamış və əsasən mənfi rəylər almışdır. Tənqidçilər aktyor işi və Aronsonun dekorasiyaları haqqında müsbət fikirli idilər, ancaq onlar ssenari və rejissura barədə ciddi şəkildə mənfi fikirli idilər.[26] Resenziya müəllifi Artur Pollok pyesi "yavaş hərəkət edən, solğun bir sup" adlandırmışdır.[35] "The New York Times" qəzeti pyesi "sentimental melodrom" ilə siyasi diskussiyanın "qarıxdırıcı" qarışığı olaraq təsvir etmişdir.[31] İra Volfert tərəfindən yazılmış sindikatlaşdırılmış bir resenziyada məzmunda "mürəkkəblik" olduğunu və onun "qeyd etmək üçün həddən ziyadə çoxsaylı" olduğunu vurğulamışdır.[36] "The Hollywood Reporter" üçün resenziya yazmış bir müəllif pyesin "beşillik plan kimi nəhayətsiz" olduğunu vurğulamışdır.[37]

Siyasi düşüncəli resenziya müəllifləri pyesə siyasi spektrindəki müxtəlif nöqteyi-nəzərlərdən hücum etmişdir.[26] ABŞ Kommunist Partiyasının jurnalı olan "The New Masses" redaktoru Alva Bessi pyesin "ölümcül surətdə ürəksıxan" olduğunu yazmış və Randı "dördüncü dərəcəli külüng" adlandırmışdır.[38] Əlavə olaraq, daha mərkəzçi olan resenziya müəllifləri, hətta onun mesajına canıyananlıq göstərənlər belə pyesi qeyri-real adlandırmışdır.[26] "Commonweal" katolik jurnalının yazıçısı Fillip T. Hartunq pyesi "başı qarışmış " adlandırmış və "Ninotçka" filmini daha yaxşı bir antisovet əsər olaraq tövsiyə etmişdir.[39] Sağçılar arasında populyar olan "New York World-Telegram" qəzetinin dram tənqidçisi Sidni B. Uippl pyesin "kommunizmin təhlükəsini kiçiltməsi"ndən şikayətlənmişdir.[37]

Pyesin uğursuzluğa uğramasından sonra Rand qərarə gəlmişdir ki, əsərin ssenarisi pisdir və "Yaşayan bizlər" romanının teatr adaptasiyasını hazırlamaq cəhdi bir səhv idi.[40] O, romanın "düzgün bir səhnə materialı" olmadığını qəbul etmişdir.[41] Rand düşünmüşdür ki, Ebbotun təcrübəsi dram yerinə, daha çox komediyaya uyğundur və onun pyes üzərindəki prodüserlik və rejissorluq işi tamaşanı daha da pis bir vəziyyətə salmışdır.[42] Randın bioqrafları pyesi "büsbütün uğursuzluq",[26] "uğultulu iflas",[43] "tənqidi fiasko", "peşəkarlıq baxımdan xəcalət" adlandırmışdır.[44] Teatr tarixşünası Uilyam Torbert Leonard pyesi "maraq göstərənləri belə məmnun edə bilməmiş təmtəraqlı adaptasiya" kimi təsvir etmişdir.[23]

"Fəth edilməmiş" Randın ömrü boyunca istehsal olunan axırıncı pyesi idi və o, 1940-cı ildən sonra yeni pyeslər yazmamışdır.[40] Rand bütün diqqətini "Qaynaq" romanını bitirməyə çevirmişdi, hansı ki, 1943-cü ildə nəşr edilmiş və bestseller olmuşdur.[45] "Fəth edilməmiş" pyesinin uğursuzluğu Brodvey teatrında uzunmüddətli bir karyerası olmuş Ebbota çox da təsir göstərməmişdi. Onun növbəti işi, ssenarisi Cerom Mayer tərəfindən yazılmış, cinayət və dram janrlarında olan "Axşamda hələlik" bir neçə həftə sonra tamaşaya verilmişdi.[46]

Qeydlər[redaktə | mənbəni redaktə et]

  1. ↑ 1 2 Əvvəllər Sankt-Peterburq olaraq bilinən Petroqrad şəhərinin adı 1924-cü ilin yanvar ayında Leninqrad olaraq dəyişdirilmişdir.[1] Buna baxmayaraq, Randın ssenarisində şəhərə "Petroqrad" olaraq xitab edilir.[2]
  2. ↑ Leontoviçin doğum tarixi ilə bağlı mənbələrdə müxtəlif məlumatlar var, ancaq pyesdə öz rolunu canlandırarkən onun ən azı 39 yaşı var idi.[19]
  3. ↑ Friman ilkin baxılışın yerdə qalan hissəsində Ralf Morhaus tərəfindən əvəz edilmişdir, ancaq o, öz rolunu Brodvey teatrında canlandırmağa davam etmişdir.[23]
  4. ↑ Kira Leonun müalicəsini Andreyin ona verdiyi həddiyələrlə gizlincə maliyyələşdirirdi.

Mənbə[redaktə | mənbəni redaktə et]

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

  1. ↑ Branden, 1986. səh. 41
  2. ↑ Rand, 2014. səh. 182
  3. ↑ Brittinq, 2004. səh. 14–20
  4. ↑ Brittinq, 2004. səh. 29–30
  5. ↑ Brittinq, 2004. səh. 34–36
  6. ↑ Heller, 2009. səh. 92–93
  7. ↑ Berns, 2009. səh. 31
  8. ↑ Heller, 2009. səh. 95
  9. ↑ Brittinq, 2014. səh. 336–337
  10. ↑ Heller, 2009. səh. 101–102
  11. ↑ Kollins, 1993. səh. 11
  12. ↑ 1 2 Branden, 1986. səh. 150
  13. ↑ 1 2 3 Brittinq, 2014. səh. 337
  14. ↑ "Russ Stage Artist Depicts Home Land". The Baltimore Sun (ingilis). December 23, 1939. səh. 20. October 26, 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: February 15, 2020 – Newspapers.com vasitəsilə.
  15. ↑ Mayhew, 2014. səh. ix
  16. ↑ 1 2 3 4 Heller, 2009. səh. 126
  17. ↑ 1 2 Brittinq, 2014. səh. 338
  18. ↑ Heller, 2009. səh. 127
  19. ↑ Libman, 2017. səh. 158
  20. ↑ Brittinq, 2014. səh. 339
  21. ↑ Leonard, 1983. səh. 483
  22. ↑ Kirkli, 1939. səh. 8
  23. ↑ 1 2 3 4 5 Leonard, 1983. səh. 484
  24. ↑ Brittinq, 2014. səh. 342
  25. ↑ Branden, 1986. səh. 152
  26. ↑ 1 2 3 4 5 Brittinq, 2014. səh. 344
  27. ↑ Heller, 2009. səh. 129
  28. ↑ Branden, 1986. səh. 154–155
  29. ↑ Perinn, 1990. səh. 51
  30. ↑ Svanberq, 2014
  31. ↑ 1 2 "The Play: The Unconquered". nytimes.com (ingilis). The New York Times. February 14, 1940. səh. 25. November 12, 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: February 28, 2020.
  32. ↑ Rand, 2000. səh. 38
  33. ↑ Meyhyu, 2014. səh. viii–ix
  34. ↑ Brittinq, 2014. səh. 339–340
  35. ↑ Pollok, 1940. səh. 6
  36. ↑ Volfert, 1940. səh. 2
  37. ↑ 1 2 Brittinq, 2014. səh. 346
  38. ↑ Bessi, 1940. səh. 29
  39. ↑ Hartunq, 1940. səh. 412
  40. ↑ 1 2 Brittinq, 2014. səh. 347
  41. ↑ Rand, Ayn. "The Publishing History of We the Living". Unpublished essay quoted in Ralston, 2012. səh. 168
  42. ↑ Branden, 1986. səh. 150–151
  43. ↑ Berns, 2009. səh. 306
  44. ↑ Heller, 2009. səh. 133
  45. ↑ Branden, 1986. səh. 180–181
  46. ↑ Mantl, 1940. səh. 35

Ədəbiyyat[redaktə | mənbəni redaktə et]

Xarici keçidlər[redaktə | mənbəni redaktə et]


П:  Teatr portalı П:  Qadın portalı П:  ABŞ portalı

Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Fəth_edilməmiş_(pyes)&oldid=7033818"