Dunay buzlaşması: Redaktələr arasındakı fərq
Səhifə "'''Dunay buzlaşması''' — dördüncü dövrdə baş vermiş buzlaşma. Buzlaşma Pleystosen epoxası|pleyst..." məzmunu ilə yaradıldı |
k Bot: tənzimləmə |
||
| (2 istifadəçi tərəfindən edilmiş 11 dəyişiklik göstərilmir) | |||
| Sətir 1: | Sətir 1: | ||
[[Fayl:Map of Alpine Glaciations.png|thumb|Alp buzlaşması]] |
|||
'''Dunay buzlaşması''' — [[Dördüncü dövr |
'''Dunay buzlaşması''' — [[Dördüncü dövr]]də baş vermiş [[Buzlaq epoxaları|buzlaşma]]. Buzlaşma [[Pleystosen epoxası|Pleystosen epoxas]]ının əvvəlində başlamış, Pliosenin sonu bitmişdir (1,5 —1,8 milyon il əvvəl )<ref>Дунайское оледенение // Большой Энциклопедический словарь. 2000.</ref>. Bu buzlaşma [[Albrext Penk]]in [[Alp dağları|Alplarda]] baş vermiş dörd ənənəvi buzlaşma sxeminə daxil deyil. İlk dəfə bu buzlaşmanı [[Almanlar|alman]] geoloq Bartele Eberlem [[1928-ci il]]də<ref name="ГС">Оледенение дунайское // Геологический словарь: в 2-х томах. — М.: Недра. Под редакцией К. Н. Паффенгольца и др.. 1978.</ref> ayırmış və [[Dunay]] çayının şərəfinə adlandırmışdır<ref>Barthel Eberl: Die Eiszeitenfolge im nördlichen Alpenvorlande — Ihr Ablauf, ihre Chronologie auf Grund der Aufnahme im Bereich des Lech- und Illergletschers. Filser, Augsburg 1930.</ref>. Dunay buzlaşması Alp dağlarının \n qədim qədim buzlaşmalarından biri hesab olunur<ref name="ГС" />. Bunu təsdiq edən sübutları [[İller çayı|İller]] və [[Lex çayı|Lex]] çaylarının bölgəsində aşkar edilmişdir. Dunay buzlaşması Biber-dunay istinmə epoxasından sonra, Dunay-güns istinmə epoxasından əvvəl baş vermiş. |
||
== Ümumi məlumat == |
|||
Dunay buzlaşması müstəqil buzlaşma kimi ayrılmazdan öncə tədqiqatçılar tərəfindən [[Mindel buzlaşması|Minedl buzlaşmasının]] tərkibinə daxil edilirdi. Dunay buzlaşmasını Biber və Güns buzlaşmalarından ayıraraq formalaşdırmışlar. Bu ayrılma əsasən [[zandr]]ların analizi nəticəsində baş vermişdir. |
|||
Diğər qədim Alp buzlaşmaları kimi, Dunay buzlaşmasının da yerini tam xarakterizə etmək mümkün deyil. Alp buzlaşması sxemi buna imkan vermir. Habbeyə görə (2007) bu buzlaşmanı Menapium kompleksinə aid etmək mümkündür. Menapium kompleksi [[Hollandiya|holland]] buzlaşma sxemi hesab olunur. Bu sxem Şimali [[Almaniya]]da olan Pinaus buzlaşmasına uyğun gəlir. Ancaq bu fikir hələ təsdiqini tapmayıb. Əyər bu təsdiq olunarsa Dunay buzlaşması MIS 26-28 mərhələli [[izotop]] xoronologiyasına<ref name="Habbe72f2">[[Dunay buzlaşması#Литература|Habbe 2007]], S. 72 f.</ref> əsasən 950 000—1 000 000 il əvvəl baş vermiş<ref>Lorraine E. Lisiecki, Maureen E. Raymo: A Plio-Pleistocene Stack of 57 Globally Distributed Benthic δ18O Records. In: Paleoceanography. Band 20, 2005 ([https://web.archive.org/web/20110616130840/http://web.pdx.edu/~chulbe/COURSES/QCLIM/reprints/LisieckiRaymo_preprint.pdf pdf-Datei; 1,1 MB]).</ref>. |
|||
Dunay buzlaşması zamanı ola bilsin ki Alp bölgəsi tamamilə buz qatı ilə örtülmüşdür. Bəzi buzlaşma əraziləri isə dağ ətəyinə qədər gəlib çatmışdır. Müxtəlif vaxt təsnifatına görə, hansı ki, [[fosil]]lərə əsaslanır, göstərir ki, çınqıl terrasları bir neçə etaplarla formalaşmışdır.<ref name="Habbe72f2" /> |
|||
Dunay buzlaşmasının aşağı çınqıl [[Terras (relyef forması)|terraslarının]] qalıqları əsasən aşınmaya məruz qalmış ''Əhəngdaşları Alplarının'' çınqıllarından təşkil olunub. |
|||
== Ədəbiyyat == |
|||
* K.A. Habbe, unter Mitarbeit von D. Ellwanger und R. Becker-Haumann: Stratigraphische Begriffe für das Quartär des süddeutschen Alpenvorlandes. In: T. Litt im Auftrag der Deutschen Stratigraphischen Kommission 2007 (Hrsg.): Eiszeitalter und Gegenwart/Quaternary Science Journal. 56, No. 1/2. E. Schweizerbart’sche Verlagsbuchhandlung (Nägele und Obermiller), ISSN 0424-7116, S. 66-83, doi:10.3285/eg.56.1-2.03. |
|||
* T. Litt et al.: Das Quartär in der Stratigraphischen Tabelle von Deutschland 2002. In: Newsletters in Stratigraphie. Band 41, Nr. 1-3. Berlin, Stuttgart, S. 385—399 (Erläuterungen; pdf-Datei, 124 kB und Tabelle; pdf-Datei, 182 kB). |
|||
== İstinadlar == |
|||
[[Kateqoriya:Geologiya]] |
|||
Səhifəsinin 19:51, 12 iyun 2023 tarixinə olan son versiyası
Dunay buzlaşması — Dördüncü dövrdə baş vermiş buzlaşma. Buzlaşma Pleystosen epoxasının əvvəlində başlamış, Pliosenin sonu bitmişdir (1,5 —1,8 milyon il əvvəl )[1]. Bu buzlaşma Albrext Penkin Alplarda baş vermiş dörd ənənəvi buzlaşma sxeminə daxil deyil. İlk dəfə bu buzlaşmanı alman geoloq Bartele Eberlem 1928-ci ildə[2] ayırmış və Dunay çayının şərəfinə adlandırmışdır[3]. Dunay buzlaşması Alp dağlarının \n qədim qədim buzlaşmalarından biri hesab olunur[2]. Bunu təsdiq edən sübutları İller və Lex çaylarının bölgəsində aşkar edilmişdir. Dunay buzlaşması Biber-dunay istinmə epoxasından sonra, Dunay-güns istinmə epoxasından əvvəl baş vermiş.
Ümumi məlumat
[redaktə | mənbəni redaktə et]Dunay buzlaşması müstəqil buzlaşma kimi ayrılmazdan öncə tədqiqatçılar tərəfindən Minedl buzlaşmasının tərkibinə daxil edilirdi. Dunay buzlaşmasını Biber və Güns buzlaşmalarından ayıraraq formalaşdırmışlar. Bu ayrılma əsasən zandrların analizi nəticəsində baş vermişdir.
Diğər qədim Alp buzlaşmaları kimi, Dunay buzlaşmasının da yerini tam xarakterizə etmək mümkün deyil. Alp buzlaşması sxemi buna imkan vermir. Habbeyə görə (2007) bu buzlaşmanı Menapium kompleksinə aid etmək mümkündür. Menapium kompleksi holland buzlaşma sxemi hesab olunur. Bu sxem Şimali Almaniyada olan Pinaus buzlaşmasına uyğun gəlir. Ancaq bu fikir hələ təsdiqini tapmayıb. Əyər bu təsdiq olunarsa Dunay buzlaşması MIS 26-28 mərhələli izotop xoronologiyasına[4] əsasən 950 000—1 000 000 il əvvəl baş vermiş[5].
Dunay buzlaşması zamanı ola bilsin ki Alp bölgəsi tamamilə buz qatı ilə örtülmüşdür. Bəzi buzlaşma əraziləri isə dağ ətəyinə qədər gəlib çatmışdır. Müxtəlif vaxt təsnifatına görə, hansı ki, fosillərə əsaslanır, göstərir ki, çınqıl terrasları bir neçə etaplarla formalaşmışdır.[4]
Dunay buzlaşmasının aşağı çınqıl terraslarının qalıqları əsasən aşınmaya məruz qalmış Əhəngdaşları Alplarının çınqıllarından təşkil olunub.
Ədəbiyyat
[redaktə | mənbəni redaktə et]- K.A. Habbe, unter Mitarbeit von D. Ellwanger und R. Becker-Haumann: Stratigraphische Begriffe für das Quartär des süddeutschen Alpenvorlandes. In: T. Litt im Auftrag der Deutschen Stratigraphischen Kommission 2007 (Hrsg.): Eiszeitalter und Gegenwart/Quaternary Science Journal. 56, No. 1/2. E. Schweizerbart’sche Verlagsbuchhandlung (Nägele und Obermiller), ISSN 0424-7116, S. 66-83, doi:10.3285/eg.56.1-2.03.
- T. Litt et al.: Das Quartär in der Stratigraphischen Tabelle von Deutschland 2002. In: Newsletters in Stratigraphie. Band 41, Nr. 1-3. Berlin, Stuttgart, S. 385—399 (Erläuterungen; pdf-Datei, 124 kB und Tabelle; pdf-Datei, 182 kB).
İstinadlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]- ↑ Дунайское оледенение // Большой Энциклопедический словарь. 2000.
- ↑ 1 2 Оледенение дунайское // Геологический словарь: в 2-х томах. — М.: Недра. Под редакцией К. Н. Паффенгольца и др.. 1978.
- ↑ Barthel Eberl: Die Eiszeitenfolge im nördlichen Alpenvorlande — Ihr Ablauf, ihre Chronologie auf Grund der Aufnahme im Bereich des Lech- und Illergletschers. Filser, Augsburg 1930.
- ↑ 1 2 Habbe 2007, S. 72 f.
- ↑ Lorraine E. Lisiecki, Maureen E. Raymo: A Plio-Pleistocene Stack of 57 Globally Distributed Benthic δ18O Records. In: Paleoceanography. Band 20, 2005 (pdf-Datei; 1,1 MB).