Uels: Redaktələr arasındakı fərq

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç
Tarixə interaktiv şəkildə baxın
← Əvvəlki redaktəSonrakı redaktə →
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
VizualVikimətn
Redaktənin izahı yoxdur
Teq: 2017 viki-mətn redaktoru
Redaktənin izahı yoxdur
Teq: 2017 viki-mətn redaktoru
Sətir 9: Sətir 9:
| gerbi = Royal Badge of Wales.svg
| gerbi = Royal Badge of Wales.svg
| xəritəsi = Wales in the UK and Europe.svg
| xəritəsi = Wales in the UK and Europe.svg
| rəsmi_dilləri = [[ingilis dili|ingilis]] [[vall dili|vall]]
| rəsmi_dilləri = [[Azərbaycan dili]] ([[Standart azərbaycanca|Standart]])<ref>The Modern Encyclopedia of East Slavic, Baltic, and Eurasian Literatures (англ.) / Edited by Harry Weber. — Gulf Breeze: Academic International Press, 1978. — Vol. II. — P. 13. — 246 p.</ref>
| paytaxtı = [[Fayl:Coat of Arms of Cardiff.svg|15px]] [[Kardiff]]<br><small>{{coord|51|29|N|3|11|W}}</small>
| paytaxtı = [[Fayl:Coat of Arms of Cardiff.svg|15px]] [[Kardiff]]<br><small>{{coord|51|29|N|3|11|W}}</small>
| ən_böyük_şəhəri =
| ən_böyük_şəhəri =

15:58, 13 may 2024 tarixindəki versiya

Uels
ing. Wales
vall Cymru
Bayraq Gerb[d]
Bayraq Gerb[d]
Cymru am byth!, Wales Forever!, Long live Wales
Rəsmi dilləri
Paytaxt Kardiff[1]
 • Əhali
  • 3.113.000 nəf. (2016)
Valyuta funt sterlinq
Saat qurşaqları
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

| rəsmi_adı = Uels | adı = Uels | ümumi_adı = Uels | milli_şüarı = | himni = | bayrağı = Flag of Wales.svg | gerbi = Royal Badge of Wales.svg | xəritəsi = Wales in the UK and Europe.svg | rəsmi_dilləri = ingilis vall | paytaxtı = Kardiff
51°29′ şm. e. 3°11′ q. u. | ən_böyük_şəhəri = | etnik_qrupları = ağdərililər – 93,8%,
asiyalılar – 2,9%,
qarışıq – 1,6%,
qaradərililər – 0,9%,
digərləri – 0,9% | demonimi = vall | idarəetmə_forması = parlamentar konstitusiyalı monarxiya daxilində təhvil verilmiş parlamentar qanunverici orqan | rəhbərin_titulu1 = Monarx | rəhbərin_titulu2 = Birinci nazir | rəhbərin_adı1 = III Çarlz | rəhbərin_adı2 = Von Qetinq | qanunverici_orqanı = Parlament | quruluş_növü = |quruluş | quruluş_hadisəsi1 = Qrifid ap Llivelin | quruluş_tarixi1 = 1057 | quruluş_hadisəsi2 = Ridlan statutu | quruluş_tarixi2 = 3 mart 1284 | quruluş_hadisəsi3 = Uels qanunları aktı | quruluş_tarixi3 = 1543 | quruluş_hadisəsi4 = Uels dil aktı | quruluş_tarixi4 = 27 iyul 1967 | quruluş_hadisəsi5 = Uels hökuməti aktı | quruluş_tarixi5 = 31 iyul 1998 | ərazisi = 21.218 | təxmini_əhalisi = 3.131.640[2] | təxmini_əhalisi_il = 2022 | əhalisinin_siyahıya_alınması = 3.107.494 | əhalisinin_siyahıya_alınması_il = 2021 | əhalisinin_sıxlığı = 151 | ÜDM_nominal = £79,7 mlrd. | ÜDM_nominal_sırası = | ÜDM_nominal_il = 2021 | adam_başına_ÜDM_nominal = £25.665 | adam_başına_ÜDM_nominal_sırası = | İİİ_il = 2021 | İİİ = 0,898 | İİİ_fərq = çox yüksək | İİİ_sırası = | valyutası = funt-sterlinq | valyutası_kodu = GBP | üv_fərq = +0 | yay_vaxtı_saat_qurşağı = | yay_vaxtı_üv_fərq = +1 | nəqliyyatın_yönü = sol | iso3166_kodu = | internet_domeni = .wales .cymru | telefon_kodu = +44 | qeydlər = | area_km2 = | area_rank = | GDP_PPP = | GDP_PPP_year = | HDI = | HDI_year = | today = | xəritəsi2 = }}

Uels (ing. Wales, Uels dilində: Cymru) — Böyük Britaniya krallığına daxil olan tarixi və inzibati ərazi. Böyük Britaniya adasının cənubi-qərb hissəsində yerləşir. Paytaxtı Kardiffdir.

Tarix

Coğrafiya

Uels Parlamenti nin birinci naziri Mark Drakeford; May 2021

Uels ərazisi əsasən dağlıq relyefə malikdir. Ən böyük adası olan Anqlsi adası ölkənin əsas hissəsindən Menay boğazı ayırır. Böyük Britaniyanın bir hissəsidir. Uels yarımadasından ibarətdir. Sahil xətti güclü şəkildə parçalanmışdır. Yarımadanın böyük hissəsini yüksək olmayan (500–700 m) Kembric dağ massivi təşkil edir. Yarımadanın şimalında ucalan Snoudon dağı İngiltərə tarixi-coğrafi bölgəsinin ən yüksək zirvəsidir. Həmin zirvədən yaxşı hava şəraitində Uelsin əzəmətli, geniş mənzərələrini seyr etmək olur. Çayların vadilərində və dağətəyi yerlərdə enli yarpaqlı meşələr zolağı uzanır. Düzənlik ərazilərdə tarlalar və bağlar salınmışdır. 

Tarixi

Uels V–VI əsrlərdə Britaniyanın anqlosakslar tərəfindən zəbt edilməsindən sonra formalaşmış xalqın-uelslilərin və ya vaililərin vətənidir. Bu məğrur xalqın çox əsrlik tarixi anqlosaks işğalçıları ilə apardığı amansız mübarizə ilə zəngindir. Yalnız XIII əsrdə anqlosakslar Uelsi özlərinə tabe edə bildilər.

Uels paytaxtının (Kardif şəhəri) görkəmli yerləri, eyni zamanda Llanqollen və Karmarten şəhərlərinin zəngin tarixi və memarlıq abidələri. turistləri cəlb edən amillərdir. Uels, müalicəvi mineral mənbələrlə zəngindir. Bunların arasında, Llandrindod-Uels, Llanurtid-Uels daha məşhurdur. Uelsin dəniz sahili kurortları — Tauni, Aberistuit, Tenbi, Suonsi turistlərin diqqətini cəlb edir. Bu şəhərlərdə çoxsaylı tarixi və memarlıq abidələrinə rast gəlmək olar.

İqlim

Ölkənin relyefi kimi iqlim şəraiti də çox müxtəlifdir.. Bu müxtəliflik ilk növbədə Uelsin ərazisinin mülayim və okeanik iqlim qurşaqlarının qovuşduğu sahədə yerləşməsi ilə əlaqədardır. Yarımada əsasən rütubətli dəniz iqlimi mövcud olur.

Əhali

Uelsdə əhali sıxlığının xəritəsi.

2011-ci il yanvar ayına olan rəsmi məlumata əsasən Uelsdə 3,063,456 nəfər əhali məskunlaşıb. Əhalinin 72,6%-ni uelslislər, 20,77%-ni ingilislər, 0,7%-ni şotlandlar, 0,6% hindistanlılar təşkil edir.

Din

Uelsdə müxtəlif dini konfessiyalar fəaliyyət göstərir. Ən geniş yayılmış din xristianlıqdır. Uelslilərin 57,6%-i xristianlıq, 1,5%-i islam, 0,3%-i hinduizm və 0,3%-i buddizm dininə məxsusdur.

Səhiyyə

Uelsdə səhiyyə əsasən "NHS Wales" tərəfindən təmin edilir. 2010-cu və 2012-ci illər arasında Uelsdə anadan olanlar üçün həyat davamlılığı kişilər üçün 77,8 il, qadınlar üçün 82 il təşkil edir. Bu, Böyük Britaniyada dörd ölkədə ikinci ən yüksək həyat davamlılığı təşkil edir.

Siyasi sistem

Uels 1736-cı ildən İngiltərə ilə qanunla rəsmiləşdirilmiş ittifaqdadır, 1997-ci ildən isə məhdud muxtariyyət əldə edib. 1998-ci idən Uelsin öz parlamenti və icra hakimiyyəti fəaliyyət göstərir, lakin onların səlahiyyəti təhsil, mədəniyyət, səhiyyə, nəqliyyat, ətraf mühitin mühafizəsi və sair məsələlərlə məhdudlaşır.[3]

Təhsil

Uelsdə ümumi orta məktəb təhsili üç pillədən — ibtidai, ümumi orta və tam orta təhsildən ibarətdir və ümumi orta məktəb təhsili altı yaşdan başlanır.

Universitetlər

Uelsin ali təhsil tam orta təhsil və orta peşə-ixtisas təhsili bazasından cəmiyyətin və əmək bazarının tələbatı nəzərə alınmaqla yüksək ixtisaslı mütəxəssis hazırlığını təmin edir. Uelsin ən nüfuzlu təhsil müəssisələri Kardiff və Suonsidə yerləşir.

Uelsin ali təhsil müəssisələrində mütəxəssis hazırlığı üç tsikllidir:

Birinci tsikl – bakalavr;
İkinci tsikl – magistratura;
Üçüncü tsikl – doktorantura.

İdman

Kolin Çarvis dünyanın ən tanınmış reqbiçilərindən biridir.

İdman oyunları içərisində Uelsdə ən geniş yayılan növü futboldur.[4] Atletizm, reqbi, velosiped, boks ən müvəffəqiyyətli idmanlarıdır.

Dövlət bayramları və xüsusi günlər

Rəsmi

Bayram Tarix
Yeni İl Günü 1 yanvar
Yeni İl Bayramı 2 yanvar
Yaxşı Cümə Xristian təqvimi ilə dəyişir.
May Günü 1 may
Yaz Bayramı Mayın son Bazar ertəsi
Yay Bayramı Avqustun birinci Bazar ertəsi
Milad 25 dekabr
Baksinq Günü 26 dekabr

İstinadlar

  1. ↑ http://www.travel-images.com/wales.html.
  2. ↑ "Estimates of the population for the UK, England, Wales, Scotland, and Northern Ireland". Office for National Statistics. 26 March 2024. İstifadə tarixi: 9 April 2024.
  3. ↑ "Part II: The Scottish Administration". The National Archives (United Kingdom). 2013-05-13 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-10-23.
  4. ↑ Gerhardt, W. "The colourful history of a fascinating game. More than 2000 Years of Football". FIFA. 10 August 2006 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 11 August 2006.
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Uels&oldid=7618643"