Xarəzm vilayəti: Redaktələr arasındakı fərq
| Sətir 3: | Sətir 3: | ||
İnzibati mərkəzi [[Ürgənc (Özbəkistan)|Ürgənc]] şəhəridir. |
İnzibati mərkəzi [[Ürgənc (Özbəkistan)|Ürgənc]] şəhəridir. |
||
== Tarixi == |
== Tarixi == |
||
Eramızdan əvvəl |
Eramızdan əvvəl [[e.ə. VIII əsr|VIII əsr]]dən etibarən bölgənin müasir ərazisində əsası Xorazmlılar tərəfindən qoyulmuş [[Orta Asiya]]nın ən qədim dövlətlərindən biri formalaşmışdır. |
||
| ⚫ | |||
| ⚫ | |||
| ⚫ | |||
Lakin imperiyanın çiçəklənmə dövrü uzun sürmədi və o, [[monqollar]]ın istilasından süqut etdi. |
|||
| ⚫ | |||
| ⚫ | |||
| ⚫ | |||
1923-cü il oktyabrın 30-da Xarəzm Xalq Sovet Respublikası Xarəzm Sosialist Sovet Respublikasına çevrildi. |
|||
Xarəzm SSR 1924-cü ilin payızına qədər mövcud oldu. |
|||
Ərazisi Özbəkistan SSR (Xarəzm vilayətinin tərkibində), Türkmənistan SSR və [[Qaraqalpaqıstan Muxtar Sovet Sosialist Respublikası|Qaraqalpaq Muxtar Dairəsi]] (RSFSR) arasında bölündü. |
|||
| ⚫ | |||
| ⚫ | |||
| ⚫ | |||
2003-cü ildə vilayət [[Cəlaləddin Mənguberdi]] ordeni ilə təltif edilib.<ref>{{статья |заглавие = {{Lex.uz|О награждении Хорезмской области орденом Джалолиддина Мангуберди|2003-08-22|УП|3295}} |издание = Ведомости Олий Мажлиса Республики Узбекистан |год = 2003 |месяц = 8 |номер = 8 |выпуск = 1328 |страницы = 81 |issn = 0206-6637}}</ref>. |
|||
| ⚫ | |||
| ⚫ | |||
| ⚫ | |||
1923-cü il oktyabrın 30-da XNSR 1924-cü ilin payızına qədər, ərazisi Özbəkistan SSR (Xorəzm vilayətinin tərkibində), Türkmənistan SSR və Qaraqalpaq Muxtariyyəti arasında bölünənədək mövcud olmuş Xorəzm Sosialist Sovet Respublikasına çevrildi. Dairə (RSFSR) |
|||
| ⚫ | |||
| ⚫ | |||
2003-cü ildə rayon Cəloliddin Mənquberdi ordeni ilə təltif edilib. |
|||
== İnzibati-ərazi bölgüsü == |
== İnzibati-ərazi bölgüsü == |
||
08:46, 17 may 2024 tarixindəki versiya
| Xarəzm vilayəti | |
|---|---|
| Xorazm viloyati | |
|
|
|
| Ölkə | |
| İnzibati mərkəz | Ürgənc |
| Tarixi və coğrafiyası | |
| Yaradılıb | 15 yanvar 1938 |
| Sahəsi |
|
| Hündürlük | 98 m |
| Saat qurşağı | |
| Əhalisi | |
| Əhalisi |
|
| Rəqəmsal identifikatorlar | |
| ISO kodu | UZ-XO |
| Avtomobil nömrəsi | 90 |
| Rəsmi sayt | |
 |
|
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Xarəzm vilayəti — Özbəkistan Respublikasının tərkibindəki inzibati vahid. İnzibati mərkəzi Ürgənc şəhəridir.
Tarixi
Eramızdan əvvəl VIII əsrdən etibarən bölgənin müasir ərazisində əsası Xorazmlılar tərəfindən qoyulmuş Orta Asiyanın ən qədim dövlətlərindən biri formalaşmışdır. Burada həmçinin massagetlər, saklar, apasaklar, oslar, daxlar və s. yaşayırdılar. XII əsrdə ərazisinin böyüklüyünə görə qüdrətli Orta Asiya dövləti — Xarəzmşahlar yarandı. Ən böyük çiçəklənməsinə 13-cü əsrin əvvəllərində II Ala ad-Din Məhəmmədin dövründə çatdı. Lakin imperiyanın çiçəklənmə dövrü uzun sürmədi və o, monqolların istilasından süqut etdi.
Müasir tarix dövründə, 1920-ci ilin fevralında Xivə xanlığının varisi kimi Xarəzm Xalq Sovet Respublikası yaradıldı. Hökmdar rəsmən taxtdan imtina etdikdən sonra 1920-ci il aprelin 26-da Birinci Xarəzm Qurultayı (Məclis) elan edildi. 1923-cü il oktyabrın 30-da Xarəzm Xalq Sovet Respublikası Xarəzm Sosialist Sovet Respublikasına çevrildi. Xarəzm SSR 1924-cü ilin payızına qədər mövcud oldu. Ərazisi Özbəkistan SSR (Xarəzm vilayətinin tərkibində), Türkmənistan SSR və Qaraqalpaq Muxtar Dairəsi (RSFSR) arasında bölündü. 1925-1930 və 1932-1938-ci illərdə Xarəzm dairəsi olub, 15 yanvar 1938-ci ildə ayrıca vilayət kimi yaradılıb.
Xarəzm cəbr və alqoritmin banisi Əl-Xarəzminin və yerin kürə şəklində xəritəsinin yaradıcısı Biruninin, eləcə də digər eyni dərəcədə məşhur alim və xadimlərin vətənidir. 2003-cü ildə vilayət Cəlaləddin Mənguberdi ordeni ilə təltif edilib.[1].
İnzibati-ərazi bölgüsü
2020-ci ilə qədər rayon 11 rayon (tuman) və 2 rayon tabeliyində olan şəhərə bölünür:
- Urganç şəhəri,
- Xivə şəhəri (5),
- Baqatski rayonu (1), mərkəz - kənd. Bağat,
- Gürlən rayonu (2), mərkəz - kənd. Gürlen,
- Koşkupirski rayonu (6), mərkəz - kənd. Koşkupyr,
- Urganç rayonu (8), mərkəz - kənd. Mühafizə,
- Xəzərasp rayonu (11), mərkəz kənd. Xəzərəsp,
- Xankinski rayonu (3), mərkəz - kənd. Hanka,
- Xivə rayonu (5), mərkəz - Xivə şəhəri,
- Şavatski rayonu (7), mərkəz - kənd. Şavat,
- Yeniarık rayonu (9), mərkəz - kənd. Yeniarıq,
- Yenibazar rayonu (10), mərkəz - kənd. Yenibazar
- Tüprakkala rayonu (4), mərkəz - Pitnak şəhəri
1938-ci ildə Xorəzm vilayəti 9 rayona (Qurlenski, Koş-Kupırski, Mangitski, Urgançski, Xəzəraspski, Xankinski, Xivə, Şavatski, Yeni-Arıkski) və 2 vilayət tabeliyində olan şəhərlərə (Urganç və Xivə) bölündü.
1950-ci ildə Yangi-Bazar rayonu, 1953-cü ildə isə Baqatski rayonu təşkil edildi. 1957-ci ildə Mangit rayonu Qaraqalpaq Muxtar Sovet Sosialist Respublikasının tərkibinə verildi.
1959-cu ildə Baqatski və Yangi-Bazarski rayonları ləğv edildi. 1963-cü ildə Kuşkupirski, Urgenç və Xonkinski rayonları ləğv edildi.
1964-cü ildə Urganç rayonu, 1967-ci ildə Kuşkupirski, 1970-ci ildə Baqatski, 1973-cü ildə Xankinski, 1981-ci ildə Yangibazarski bərpa edilib.
1976-cı ildə Drujba, 1983-cü ildə Xanka və Şavat, 1984-cü ildə isə Gürlən rayon tabeliyində olan şəhərlər yaradıldı. 1992-ci ildə Gürlən, Xankə və Şavat rayon tabeliyində olan şəhər statusundan məhrum edilib.
1998-ci ildə Drujba şəhəri Pitnak adlandırıldı.
2002-ci ildə Pitnak və Xivə rayon tabeliyində olan şəhərlər olmaqdan çıxdı. 2017-ci ildə Xivə yenidən rayon tabeliyində olan şəhər olub.
İstinadlar
- ↑ Şablon:Lex.uz // Ведомости Олий Мажлиса Республики Узбекистан. № 8 (1328). — 2003. avqust. — 81. ISSN 0206-6637.
|
Özbəkistan ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
| Özbəkistan vilayətləri | ||
|---|---|---|
| Əndican • Buxara • Fərqanə • Cizak • Xarəzm • Nəməngan • Nəvai • Qaşqadərya • Qaraqalpaqıstan Respublikası • Səmərqənd • Sırdərya • Surxandərya • Daşkənd | ||