Şamaxı rəqqasələri

Qriqori Qaqarin tərəfindən XIX əsrin ortalarında çəkilmiş Şamaxı rəqassəsi adlı əsər.

Şamaxı rəqqasələri (fr. La Danseuse de Shamakha; ing. Shamakhi dancers) — XIX əsrdə Şamaxıda və ətraf ərazilərdə fəaliyyət göstərmiş saray mənşəli[1] rəqqasə qrupları. Kiçik Asiyada məşhur idilər.[1]

Tarixi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Şamaxı rəqqasları və rəqsləri ilə bağlı mövcud sənədlər çox məhduddur.

Rus rəssamı Qriqori Qaqarin 1840–1855-ci illərdə Cənubi Qafqazda hərbi xidmətdə olarkən Şamaxı rəqqasələrinin bir necə təsvirini yaratmışdır.[2] Onların arasında Sankt-Peterburqda Rus Dövlət Muzeyində saxlanılan "Şamaxı rəqqasələri" tablosu daha məşhurdur.[2] Tablonun mərkəzində Sona adlı rəqqasənin oynaması təsvir edilir.[2] Ətrafda gənc rəqqas Hikmət, Sonaya əl çalan rəqqasələr Rəna və Nisə, daha sonra Səkinə, İzzət və Məleykə oturublar.[2] Musiqiçilərin arasında çırtma ilə rəqsin ritmini nəzərə çatdıran Qəndixanımdır.[2] Musiqiçilər donqarda, sümsü-balabanın (dodaqlara dayaq üçün dairəvi lövhəciyi və aşağıya doğru genişlənən gövdəsi var) müxtəlif növlərində, dəfdə (bu, sağanaq dövrəsində dairəvi lövhələrin və alətin daxili tərəfində dəri boyu iki cərgə ipdən asılmış zınqırovların olması ilə təsdiqlənir) və qoşanağarada çalırlar.[2] Sonuncunun yanında döşəmənin üstündə ucluğu və qayışı olan təbil-bas, həmçinin, uzun ucluqları olan iki kaman aləti — çəğanə görsənir.[2]

  • Şamaxı rəqqasələri mövzusunda Qriqori Qaqarin tərəfindən çəkilmiş rəsm əsərləri

Fransız yazıçısı Aleksandr Dümanın verdiyi məlumata görə, 1858-ci il noyabrın 24-də Şamaxıda Mahmudağanın təşkil etdiyi qəbul vaxtı, onu tar, kamança, tütək, nağara və dəmir ayaqcıqlar üstündə qoyulan təbildə çalan beş musiqiçi iki rəqqasəni və bir rəqqası müşayiət edirdi.[2] Rəqqas barmaqları arasında mis kastanyet — zil tutmuşdu.[2]

Moris de Bekin Artur de Qobino "Şamaxıda rəqs edən qız və digər asiya nağılları" adlı əsəri üçün çəkdiyi illüstrasiya

XIX əsr fransız yazıçısı və diplomatı Artur de Qobino "Şamaxıda rəqs edən qız və digər asiya nağılları" adlı əsərində Şamaxı rəqqasələri barədə məlumat verir.[3] Şamaxı rəqqasələri haqqında məlumat, erməni rəqqasəsi Armen Ohanyanın "Şamaxı rəqqasəsi" kitabında da qeyd olunub.[4]

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ 1 2 Gray, Laurel Victoria, "Arts: Folk Dancers and Folk Singers: Caucasus", in: Encyclopedia of Women & Islamic Cultures, General Editor Suad Joseph. Consulted online on 19 August 2023 <https://referenceworks.brillonline.com/entries/encyclopedia-of-women-and-islamic-cultures/arts-folk-dancers-and-folk-singers-caucasus-EWICCOM_0291b Arxivləşdirilib 2023-07-29 at the Wayback Machine>
  2. ↑ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 "Azərbaycançılıq və milli dərili musiqi alətləri". www.anl.az. www.anl.az. 2018-08-13 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 7 fevral 2018.
  3. ↑ de Gobineau, Joseph Arthur Comte. The dancing girl of Shamakha and other Asiatic tales. New York: Harcourt, Brace and Company. 1926. 340. ISBN 1-4325-7982-7. (#accessdate_missing_url)
  4. ↑ Ohanyan, Armen. La Danseuse de Shamakha. Paris: Bernard Grasset. 1918. (#accessdate_missing_url)