Şixabudin İlyasoviç Mikayılov (5 (17) dekabr 1899 – 2 noyabr 1964, Mahaçqala[1][1]) — Avar filoloqu, dilçi, leksikoloq, avar dialektlərinin tədqiqatçısı, şair, filologiya elmləri doktoru, professor.
Şixabudin Mikayılov | |
---|---|
Şixabudin İlyasoviç Mikayılov | |
Doğum tarixi | 5 (17) dekabr 1899 |
Vəfat tarixi | 2 noyabr 1964 (64 yaşında) |
Vəfat yeri | |
Vətəndaşlığı |
Rusiya imperiyası SSRİ |
Elm sahəsi | filologiya |
Elmi dərəcəsi | filologiya elmləri doktoru |
Elmi adı | professor |
Alma-mater | Dağıstan Dövlət Pedaqoji Universiteti |
Təhsili | |
Tanınır | tərcüməçi, dramaturq, yazıçı, ədəbiyyatşünas |
Mükafatları |
Dağıstanda filologiya elminin banilərindən biridir.[2].
O, 1899-cu il dekabrın 5-də Dağıstan rayonunun Aşağı Karanay kəndində (indiki Dağıstanın Buynaksk rayonunda) anadan olub. Uşaqlıq və yeniyetməlik illəri Temir-xan-Şurada keçib, 1918-ci ildə burada real məktəbi bitirib.[1]
1918-ci ildən Dağıstan süvari alayında kursant kimi xidmət etmişdir; 1918-ci ilin sonunda bolşeviklərin tərəfinə keçdi. Partizan dəstəsinin adyutantı, sonra eskadron komandiri 1921-ci ilə qədər Dağıstanda Anton Denikinin və Nəcməddin Qotsinskinin dəstələrinə qarşı döyüşmüşdür. Sonrakı illərdə Dağıstan MSSR NKVD-nin inzibati şöbəsinin müdiri; 1924–1931-ci illərdə Dağıstanın müxtəlif bölgələrində xalq hakimi, müstəntiq, prokuror olaraq çalışmışdır.[1]
1931-ci ildən "Yeni Qunib" qəzeti redaksiyasının katibi,[1] 1932-ci ildən Dağıstan Milli Mədəniyyət İnstitutunun elmi işçisi; eyni zamanda Dağıstan Dövlət Pedaqoji Universitetində təhsil alıb.[1] 1937-ci ildən Mərkəzi Elmi-Tədqiqat Pedaqoji Millətlər İnstitutunda aspiranturanı bitirdikdən sonra Mərkəzi Elmi-Tədqiqat Dil və Yazı İnstitutunda işləmiş, eyni zamanda Şərq İşçilərinin Kommunist Universitetində avar dilindən dərs demişdir.[1]
1938-ci ildən ömrünün sonuna kimi Dağıstan Federal Araşdırmalar Mərkəzinin Tarix, Dil və Ədəbiyyat İnstitutunda (1950-ci illərdən — Dağıstan ədəbiyyatı sektorunun müdiri) işləmiş,[2][1][1] eyni zamanda Avar Pedaqoji Məktəbində (Buynaksk) avar dili və ədəbiyyatından dərs demişdir. Şixabudin Mikayılov Avar Dövlət Dram Teatrının direktoru da işləmişdir (1942).[1] 1951-ci ildə Rusiya Elmlər Akademiyasının Dilçilik Tədqiqatları İnstitutunun Federal Dövlət Elmləri İnstitutunda (Moskva) doktorantura təhsilinə yiyələnmişdir.[1]
O, 1930-cu illərin əvvəllərində ilk əsərlərini: "Rak" ("Yer", ilk avar milli pyeslərindən biri, 1931/32), "Кьаrly" ("Pas", roman, 1933) yazır.[1]. 1950–1960-cı illərdə Dağıstan folklorunun problemlərinə, Dağıstan ədəbiyyatının qarşılıqlı təsirinə dair ədəbi əsərlərini çap etdirir.[1] Bir sıra tədqiqatları Zaqida Hacıyeva, Həmzət Çadasa, Rəsul Həmzətov yaradıcılığına həsr edilmişdir.[1]
O, klassik rus ədəbiyyatını avar dilinə, topladığı avar nağıllarını isə rus dilinə tərcümə etmişdir.[1]
İlk elmi əsərini 1933-cü ildə nəşr etdirmişdir (Avar ədəbiyyatına qısa icmal // Avar ədəbi toplusu. — Mahaçqala, 1933). 1945-ci ildə Tiflisdə namizədlik ("Avar dilinin ləhcələri"),[1] 1960-cı ildə doktorluq ("Avar dialektologiyasına dair oçerklər" monoqrafiyası əsasında) dissertasiyasını müdafiə etmişdir.[1]
Proto-Avar dilinin bəzi xüsusiyyətləri üzrə araşdırmalar aparıb. O, avar dilinin dialektlərini (xüsusən, Batlux, Qarax) öyrənmiş, dialektoloji təsnifatını vermişdir. O, avar dilinin əlifbasını yaratmış, avar dili lüğətlərinin (orfoqrafiya,[3] terminoloji [3]) və məktəb dərsliklərinin, rus-avar (1951) lüğətlərinin müəllifidir.[1]