Əbu Hüreyrə

Əbu Hüreyrə (602^[1], Tixama – 679^[1], ərəb. أبو هريرة‎) və ya Əbu Hüreyrə Əbdürrəhman bin Səhr əd-Devsi — Yəmən əsilli səhabələrdən biri. Əsl adı bilinməsə də, müsəlman olmadan əvvəl adının Əbdüləmr, Sükeyn, Əbdüşəms olduğu barədə müxtəlif şayiələr vardır. Sahibsiz pişikləri bəslədiyi və böyütdüyü üçün o, “Pişik atası” mənasını verən Əbu Hüreyrə adı ilə tanınırdı.

Əbu Hüreyrə
ərəb. أبو هريرة‎
Doğum tarixi	602[1]
Doğum yeri	Tixama, Hudeydə
Vəfat tarixi	679[1]
Dəfn yeri	Bəqi qəbiristanlığı
Tanınmış yetirmələri	Ənəs ibn Malik, Tavus ibn Keysan
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Yəməndə doğulan Əbu Hüreyrənin doğum tarixi məlum deyil və o, Ezd qəbiləsinin Devs qoluna mənsubdur. 628-ci ildə Məhəmməd Xeybərdə olarkən onun yanına gəlir və müsəlman olur. O, mühasirə zamanı Xeybərin fəthində və ondan sonrakı bütün müharibələrdə iştirak etmişdir^[2].

Bu tarixdən ölümünə qədər üç il Məhəmmədin (s.a.v) yanından ayrılmamışdır. Bu səbəbdən də onun ən çox hədis nəql edən səhabə olduğu deyilir. Onun 5375 hədis rəvayət etdiyi təxmin edilir. Əbu Hüreyrə digər səhabələrlə müqayisədə çoxlu hədis rəvayət etsə də, onun eşitdiyi bu hədisləri yazıb-yazmadığı bilinmir. Ondan gələn rəvayətdə deyilir ki, “Əbu Hureyrə nə yazır, nə də gizlədir”. Digər tərəfdən bəzi rəvayətlərdə Əbu Hureyrə deyir ki, “Biz hədis yazarkən Peyğəmbər bizə gəldi”. Onun çoxlu kitablar arasından istədiyi hədisi tapdığı bildirilir.

Əbu Hüreyrəyə məxsus 140-a yaxın hədis rəvayətini özündə əks etdirən və onun tələbəsi Hemmam İbn Münəbbih tərəfindən yazılan əs-Səhife əs-Səhihə kitabının dövrümüzə qədər qorunduğu bildirilsə də, 1953-cü ildə Prof. M. Həmidullahın tapıb nəşr etdirdiyi Şam və Berlin nüsxələrindən ən qədimi olan Şam nüsxəsi hicri 6-cı əsrə (miladi 12-ci əsr) aiddir.

Bişr b. Səid dedi: "Allaha and olsun ki, biz Əbu Hüreyrənin məclisində idik. O, bunu bizə Rəsulullahdan və Kəb əl-Əhbardan nəql edirdi. Mən onun Kəb hədisini rəvayət etdiyini eşitdim. Kəb kəlməsi və Kəb sözü Allah Rəsulunun hədisi kimi, Allahdan qorxun və hədisdən çəkinin!"

Həmçinin mənbələrdə xəlifə Ömərin Əbu Hüreyrəni çox hədis rəvayət etməməsi ilə bağlı xəbərdarlıq etdiyi, hədis nəqlindən əl çəkməsə, özünü Devs adlı yerə sürgün edəcəyi ilə hədələdiyi və nəql etdiyi rəvayətlərin düzgünlüyünü yoxladığı barədə məlumatlar vardır. Əbu Hüreyrə özü hədis nəqli ilə bağlı xəlifə Ömərlə aralarında baş vermiş dialoqu belə nəql edir: “Rəvayət etdiyim hədis Ömərə çatdıqda məni yanına çağırıb dedi: “Filan evində bizimlə idin?” Dedim: “Bəli. , o gün Allah Rəsulu buyurdu: “Kim məni yalanda ittiham edərsə, yerini Cəhənnəmdə hazırlasın.” Sonra Ömər dedi: “Onda get hədislər danış”.

Əbu Hüreyrənin bir çox hədis rəvayət etməsinə qarşı çıxanlardan biri olan Aişə onu öz tərəfinə çağıraraq görmədiyi və eşitmədiyi bəzi rəvayətlərin hesabını vermək istədi və Əbu Hureyrə dedi: “Ana! “Bəlkə də belədir” dedikdə, güzgü, sürtmə və ətir kimi şeylərin fikrimi yayındırdığını və bu rəvayətləri Allah Rəsulundan eşitməyimə mane olmadığını söylədi.

Əbu Hüreyrə İslam Peyğəmbərinin xanımı Aişəyə dedi: “Uğursuzluq üç şeydə: Evdə, qadında, atda olması xəbərini çatdırır. O: “Əbu Hureyrə yaxşı əzbərləməmiş. Çünki o, içəri girən zaman Allah Rəsulu buyurdu: “Allah yəhudilərə lənət etsin, çünki onlar; Uğursuzluğu üç şeydə; “Evdə, qadında, atda” deyirlər”. Həmçinin Əbu Hüreyrənin hədisin əvvəlini deyil, yalnız sonunu eşitdiyi bildirilir^[3].

Tabiin fəqihlərindən olan İbrahim ən-Nəhai dövrünün bəzi alimlərinin, o cümlədən Əbu Hənifənin Əbu Hüreyrənin hökmlərlə bağlı bəzi rəvayətlərini onun fəqih olmadığı səbəbi ilə qəbul etmədiklərini iddia etmişlər. Hüreyrənin əleyhinə heç nə deməmiş, sağlam bənzətmənin əksinə olaraq onun şayiələrini qəbul etmək istəməmişlər^[4].

Xəlifə Ömər tərəfindən iki dəfə Bəhreynə vali təyin edilir. Əbu Hüreyrə valiliyi tərk edib Mədinəyə qayıdanda xəlifə tərəfindən araşdırmaya cəlb olunur. Bəzi şayiələrə görə, Ömərin ona qarşı ittihamlar irəli sürdüyü və nəticədə əmlakının yarısı və ya hamısı müsadirə edildiyi iddia edilir. Lakin sonradan Əbu Hüreyrənin doğruluğu üzə çıxanda xəlifə Ömər onu yenidən vali təyin etmək istəyir, lakin Əbu Hüreyrə bir daha vəzifəni qəbul etməmişdir. Osmanın xilafətini müdafiə edən Əbu Hüreyrə xəlifə Əli ilə Müaviyənin mübarizəsində heç bir tərəfi dəstəkləmir. Əbu Hüreyrənin Müaviyə dövründə zaman-zaman Mədinə valisi olduğu və ya vali Mərvanın olmadığı dövrdə Mədinəyə valinin müavini olduğu bildirilir^[5].