Ədirnə Sarayı

Ədirnə Sarayı ya da Saray-ı Cədid-i Amirə (Yeni Saray) — Ədirnədəki Osmanlı saraylarından biridir. İstanbuldakı Topqapı Sarayından sonra Osmanlının ən böyük sarayı idi. Günümüzə yalnızca çox kiçik bir hissəsi gəlib çatmışdır.

Ədirnə Sarayı
Cihannüma Qəsri
41°41′28″ şm. e. 26°33′20″ ş. u.HGYO
Ölkə	Türkiyə
Şəhər	Ədirnə
Yerləşir	Ədirnə
Memar	Memar Şəhabəddin
Sifarişçi	II Murad II Mehmed
Tikilmə tarixi	XV əsr
Üslubu	Osmanlı memarlığı
Vəziyyəti	1475 – 1718 Saray olaraq istifadə edilmişdir 1718 – 1768 Boş qalmışdır 1768 – 1829 Saray olaraq istifadə edilmişdir
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Şəhər mərkəzindən uzaq, Tunca çayının qərbində, geniş meşə sahəsində yerləşən saray təqribən 3 milyon m² ərazini tutur.^[1] 5 əsas meydan və bu meydan içində yerləşən tikililərdən ibarətdir. İçində bir saray bağçası vardı. Keçmişdə sarayın yerləşdiyi Sarayiçi bölgəsi, günümüzdə Qırxpınar güləşlərinin keçirildiyi sahədir.

İnşasına II Murad dönəmində başlanılmış, II Mehmed zamanında Memar Şəhabəddin tərəfindən tamamlanmışdır. Ən zamanı IV Mehmedin səltənət dönəmidir. Bu illərdə sarayın içinə yeni köşk, qəsr, çeşmə və hovuzlar tikilmişdir.

Saray XIX əsrə qədər Osmanlı sultanları tərəfindən istifadə edilmişdir. Sarayda bir müddət yaşayan sultanlar sırasına Qanuni Sultan Süleyman, II Səlim, I Əhməd, IV Mehmed, II Əhməd, II Mustafa və III Əhməd daxildir.^[1] 22 avqust — 14 sentyabr 1829 tarixlərində bölgəyə daxil olan ruslar sarayı dağıtmış, 1878-ci ildə çıxan Rus-Osmanlı müharibəsi əsnasında saray yaxınlığında yerləşən cəbhəxananın rusların əlinə keçməməsi üçün saray bombalanaraq ortadan qaldırılmışdır.

2008-ci ildə Ədirnə Sarayının bərpası üçün çalışmalar başlamışdır.^[2]

Cihannüma Qəsri Ədirnə Sarayının ən tikilisidir. II Mehmed tərəfindən 1452-ci ildə inşa edilmiş, 7 mərtəbəli bir binadır. Ən üst mərtəbəsində səkkizbucaqlı bir otaq içində bir hovuz mövcud olmuşdur. Cem Sultanın da doğulduğu yer olaraq bilinən bu qəsrin günümüzə yalnız dağıntıları gəlib çıxmışdır.^[3]

Qum Qəsri Ədirnə Sarayında Cihannüma Qəsrinin sağ tərəfində yerləşən önəmli bir tikilidir. Adını yerləşdiyi yerin sarı rəngli torpağından almışdır. Fateh II Mehmed dönəmində inşa edilmişdir. Bu qəsrdən günümüzə yalnız qəsrə bitişik olan Qum Qəsri Hamamı gəlib çatmışdır.^[4]

Ədalət Qəsri 1562-ci ildə Qanuni Sultan Süleyman tərəfindən Memar Sinana inşa etdirilmişdir. Divan-ı Hümayun və Prokurorluq olaraq istifadə edilmişdir.^[3] Birinci mərtəbəsində Şərbətxana, ikinci mərtəbəsində divan katibləri, ən üst qatda divan heyətinin toplandığı mərmər salon mövcuddur. Mərmər salonun ortasında hovuz və kənarda qəfəs arxasında sultanın taxtı yerləşmişdir.^[3]

Ədirnə Sarayı içində yerləşən Saray bağçasından günümüzə yalnız "Toyuq Meşəsi" adlı 58 hektarlıq bir hissə qalmışdır. Bu ərazidə dəyərli tibbi bitkilər əkilmişdir. Eyni zamanda 1671-ci ildə IV Mehmed tərəfindən burda "Bülbül Köşkü" adlanan ov köşkü inşa edilmişdir. Bu köşk 2002-ci ildə bərpa edilmişdir.^[3]

• 
  Cihannüma Qəsrinin tarixi şəkli
• 
  Babüssadə Qapısı
• 
  Qum Qəsri Hamamı
• 
  Saray mətbəxi
• 
  1452-ci ildə inşa edilən Fateh körpüsü və Ədalət Qəsri

1. ↑ ^{1 2} "Arxivlənmiş surət". 2013-01-07 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-07-10.
2. ↑ http://www.zaman.com.tr/haber.do?haberno=727773&bolgeno=372&title=harabe-haldeki-edirne-sarayini-ayaga-kaldiracak-odenek-geliyor^{[ölü keçid]}
3. ↑ ^{1 2 3 4} "Arxivlənmiş surət" (PDF). 2010-12-26 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2016-07-10.
4. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2010-02-24 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-07-10.