Əhməd Niyazi bəy
Əhməd Niyazi bəy (türk. Resneli Ahmet Niyazi Bey; 1873[1], Resen – 17 aprel 1913, Vlyora) — 1908-ci ildə Gənc türklər inqilabına səbəb olan Osmanlı hərbi və siyasi xadimi, Gənc Türk. Etnik alban[2][3] olan Niyazi bəy 1908-ci il Gənc türklər inqilabının və 1909-cu il 31 mart əks çevrilişinin yatırılmasının qəhrəmanlarından biri idi, çünki o, hər iki hadisədə baş rol oynayıb.[4][5] Niyazi bəy həmçinin Resendə tikdirdiyi Fransız üslublu Saraj malikanəsi ilə də tanınır.
| Əhməd Niyazi bəy | |
|---|---|
| türk. Resneli Ahmet Niyazi Bey | |
 | |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Resen, Şimali Makedoniya |
| Vəfat tarixi | |
| Vəfat yeri | Vlyora, Albaniya |
| Milliyyəti | Osmanlı türkü |
| Vətəndaşlığı |
.svg){kind=small} Osmanlı imperiyası |
| Partiya | |
| Təhsili |
|
| Fəaliyyəti | siyasətçi |
| Dini | islam |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
[redaktə | mənbəni redaktə et]Əslən alban olan Niyazi bəy 1873-cü ildə müasir Resen qəsəbəsində anadan olub. Hazırda qəsəbə Şimali Makedoniya Respublikasında yerləşir və buna görə də o, Resneli (Resenchanin) ləqəbini daşıyırdı. Hərbi xidmətdə olduğu müddətdə polkovnik-leytenant (kol-ağası) rütbəsinə çatıb. O, İttihad və Tərəqqi partiyasının Bitol komitəsi ilə əlaqəli idi. Niyazı bəy Makedoniya Gənc türkləri arasında fərqlənən nüfuzlu şəxslərdən sayılırdı.[6] 3 iyul 1908-ci ildə Niyazi bəy rəhbərlik etdiyi özəklə Gənc türklər inqilabının başlanğıcını qoyan II Əbdülhəmid hökumətinə qarşı çıxdı.[6]
Niyazi bəy iyulun 5-də Debar, Prespa, Struqa, Rusen və Ohrid şəhərlərinin xristian əhalisinə müraciət edərək, sultanın mütləqiyyətinə qarşı mübarizədə gənc türklərlə birləşməyə çağırdı. Yane Sandanski Niyazi bəyi dəstəkləyən ilk makedoniyalı oldu.
1909-cu ildə Niyazi bəy Bosniyadan gələn müsəlman qaçqınlara kömək etmək üçün türk kəndlərində mühacir vergisi yığdı.[7].
1911-ci ildə Niyazi bəy Tripolitaniyada İtaliya-Osmanlı müharibəsində iştirak edib.
Ölümü
[redaktə | mənbəni redaktə et]Niyazi bəy 1913-cü il aprelin 17-də İstanbula gedərkən Vlore şəhərində Sultanın mühafizəçiləri tərəfindən öldürülür. Mümkün qətlin sifarişçilərinə gəldikdə, müxtəlif versiyalar mövcuddur.
İmarəti
[redaktə | mənbəni redaktə et]
1904-1912-ci illərdə Şimali Makedoniyanın Resen qəsəbəsində neoklassik üslubda Əhməd Niyazi bəy tərəfindən imarət inşa edilib. Mülahizələrə görə Versaldan poçt kartları qəbul etməyə başladıqdan sonra Fransız stilli əmlak istəyib.[8] Sarayın inşası 1905-ci ildə başlamış və binanın xarici görünüşü Gənc türklər inqilabıından sonra, 1909-cu ildə tamamlanıb. Daxili işlər də daxil olmaqla, qalan hər şey Balkan müharibələrindən və 1922-ci ildə Birinci Dünya müharibəsindən bir neçə il sonra bitib.
Sarayın memarlıq üslubu onu Makedoniyada unikal edir.[9] Hal-hazırda binada muzey, qalereya və kitabxana fəaliyyət göstərir. Resen bələdiyyəsinin yerli əhalisi binanı "Saraj" olaraq adlandırır.[10][11] Saray neoklassik memarlıq üslubunda inşa edilib. Bina 35 m (114 ft) yüksəkliyindəki hündür hissə və iki pəncərəsi ilə təmailə simmetrikdir.[12] Bir zirzəmi, iki mərtəbə və mansardla birlikdə 7,800 m2 (83,958 ft2) sahəsi var. Binanın xarici divarları 60 santimetr qalınlığındadır. Xüsusilə fasadda zəngin heykəltəraşlıq detalları var. Dam əvvəlcə ağacdan hazırlanmışdı, lakin 1982-ci ildə aparılan təmir işləri zamanı bura polad profillərlə əvəz edilib.[13]
İstinadlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]- ↑ Ahmet Niyazi // CONOR.SI.
- ↑ Kedourie, Sylvia. Seventy-five years of the Turkish Republic. Psychology Press. 2000. səh. 32. ISBN 978-0-7146-5042-5.
- ↑ Hanioglu, M. Sükrü. Atatürk: An Intellectual Biography. Princeton University Press. 2011. səh. 69. ISBN 978-0-691-15109-0.
- ↑ Zürcher, 2013. səh. 26.
- ↑ Zürcher, 2014. səh. 84.
- ↑ 1 2 Skendi, Stavro (1967). The Albanian national awakening. Princeton: Princeton University Press. p. 355. ISBN 9781400847761.
- ↑ Дебърски глас, година 1, брой 35, 28 ноември 1909, стр. 4.
- ↑ "Културно Наследство". Resen Municipality. 2011. March 2, 2012 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: September 5, 2011.
- ↑ "Сарајот на Ахмет Нијази-бег - Ресен". Кои се седумте чуда во Македонија. Утрински Весник. 2011. March 26, 2012 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: September 5, 2011.
- ↑ Grčev, 2002
- ↑ "Зграда Сарај". Дом на култура Драги Тозија - Ресен. 2009. April 2, 2012 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: September 5, 2011.
- ↑ "Historycal building: "Ahmed Niyazi bey's Saraj" - Resen". The Region of Prespa: Natural, Historical and Cultural sights. Kit-Jan Company. 2010. April 2, 2012 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: September 5, 2011.
- ↑ "ГРАДБА НА САРАЈОТ". САРАЈ. ИИ , ЦДНН. 2006. April 2, 2012 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: September 5, 2011.
Ədəbiyyat
[redaktə | mənbəni redaktə et]- Knight, Edward Frederick. The Awakening of Turkey: A History of the Turkish Revolution. J.B. Lippincott Co. 1909.
- Resneli, Ahmet Niyazi. Hürriyet Kahramanı Resneli Niyazi hatıratı: hâtırat-ı Niyazi [Memoirs of the Hero of Freedom Resneli Niyazi: Niyazi's memoirs]. Örgün Yayınevi. 2003. ISBN 9789757651253.
- Resneli, Niyazi. Balkanlarda bir gerillacı: Hürriyet Kahramanı Resneli Niyazi Beyʼin anıları [A guerrilla in the Balkans: Hero of Freedom Ahmed Niyazi Bey's memoirs]. Çağdaş Yayınları. 1975.
- Saracoğlu, Ahmet Cemaleddin. Unutulan Meşhurlarımız: Resneli Niyazi [Our Forgotten Famous People: Resneli Niyazi]. Şema. 2006. ISBN 9789759158033.
