ABŞ İstiqlal Bəyannaməsi

ABŞ İstiqlaliyyət Bəyannaməsi — tarixi sənəd və siyasi fəlsəfə manifesti. 1776-cı il iyulun 4-də 2-ci Kontinental Konqres tərəfindən qəbul edilmişdir. Bəyannamə müstəmləkələrin metropoliyadan ayrılmasını və yeni müstəqil dövlətin - Amerika Birləşmiş Ştatlarının yaranmasını, xalqın suverenliyi ideyasını, bütün insanların qanun qarşısında bərabərliyini və "yaşamaq, azadlıq və xoşbəxtlik arzusunda olmaq" hüququnu elan etdi.

Bəyannamə o dövr ABŞ fedrasiyasına daxil olan 13 ştat tərəfindən yekdilliklə qəbul edilmişdir.

Yaradan öz bəndələrinə müəyyən toxunulmaz hüquqlar bəxş etmişdir, onların sırasına yaşamaq, azadlıq, səadətə canatma hüququ da daxildir.

Bəşər tarixində elə bir məqam yetişir ki, hər hansı xalq onu başqa bir xalqa bağlayan siyasi əlaqələri qırıb atmağa, təbiətin və Yaradanın ona bəxş etdiyi qanunlara uyğun olaraq dünya dövlətləri arasında müstəqil, kimdənsə asılı olmadan mövqe tutmağa çalışır və belə olanda həmin xalq bəşəriyyətin rəyinə ehtiram əlaməti kimi, özünün müstəqilliyə canatma səbəblərini, heç şəksiz ki, izah etməlidir.

Biz bunu sübuta ehtiyacı olmayan bir həqiqət sayırıq ki, bütün insanlar bərabərhüquqlu yaradılıb və Yaradan öz bəndələrinə müəyyən toxunulmaz hüquqlar bəxş edibdir, onların sırasına yaşamaq, azadlıq, səadətə canatma hüququ da daxildir. Belə hüquqların təmin edilməsi üçün insanlar ədalətli, idarə olunanların razılığına güvənən hökumət qurur, odur ki, hər hansı dövlət həmin hüquqları pozarsa, xalqın onu dəyişməyə, ləğv etməyə, əvəzindəsə həmin prinsiplərə dayanan, insanların əmin-amanlığına və güzəranına daha yüksək təminat verən yeni quruluş yaratmağa haqqı vardır. Əlbəttə, sağlam şüur dərk edir ki, çoxdan bəri formalaşmış idarəçilik üsulları xırda və ötəri səbəblərə görə əvəz edilməməlidir, çünki keçmişin təcrübəsi göstərir ki, insanlar özlərinin alışdıqları həyat tərzini dəyişməkdənsə şərin hökmünə mümkün olduqca dözməyə daha meyllidirlər. Ancaq uzunmüddətli azğınlıq və zillət yeganə və ardıcıl məqsəd — xalqı sonu görünməyən despotizmə tabe etdirmək məqsədi daşıyırsa, onda bu cür iqtidarı devirmək və özünün gələcək əminamanlığını təmin edən etibarlı bir zəmin yaratmaq xalqın haqqı və borcudur. Həmin bu kolonistlər də həmçinin uzun müddətdir ki, müxtəlif sıxıntılara düçar olublar və ancaq zərurət onları keçmiş dövlət quruluşunu dəyişməyə məcbur edir.

Bu məqalə ABŞ tarixinə aiddir
Amerika Birləşmiş Ştatları tarixi
Dövrlərə görə İbtidai dövr və Kolumbaqədərki dövr 1607-ci ilə qədər Müstəmləkə dövrü 1607–1765 1776–1789     Amerika inqilabı 1765–1783     Konfederasiya dövrü 1783–1788 1789–1815     Federalist dövr 1788–1801     Cefferson dövrü 1801–1817 1815–1849     Yaxşı hisslər dövrü 1817–1825     Cekson dövrü 1825–1849 1849–1865     Vətəndaş müharibəsi 1849–1865 1865–1917     Yenidənqurma dövrü 1865–1877     Qızıla bürünmüş dövr 1877–1896     Proqressiv dövr 1896–1917 1917–1945     I Dünya müharibəsi 1917–1918     Kükrəyən iyirmilər 1918–1929     Böyük böhran 1929–1941     II Dünya müharibəsi 1941–1945 1945–1964     II Dünya müharibəsindən sonrakı dövr 1945–1964     Vətəndaş hüquqları dövrü 1954–1968 1964–1980     Vətəndaş hüquqları dövrü 1954–1968     Vyetnam müharibəsi 1964–1975 1980–1991     Reyqan dövrü 1981–1991 1991–2008     Soyuq müharibədən sonrakı dövr 1991–2008 2008-ci ildən     Müasir dövr 2008-ci ildən
Mövzulara görə Amerika əsri Antisemitizm Vətəndaş üsyanları Mədəniyyət Kino Musiqi Qəzet İdman Demoqrafiya İmmiqrasiya İqtisadiyyat Bankçılıq Education Higher education Flag Government Abortion Capital punishment Civil rights Corruption The Constitution Debt ceiling Direct democracy Foreign policy Law enforcement Postal service Taxation Voting rights Journalism Merchant Marine Military Army Marine Corps Navy Air Force Space Force Coast Guard Party Systems First Second Third Fourth Fifth Sixth Religion Social class Slavery Sexual slavery Technology and industry Agriculture Labor Lumber Medicine Railway
Qruplara görə African American Asian American Chinese American Filipino American Indian American Japanese American Korean American Thai American Vietnamese American European American Albanian American English American Estonian American Finnish American German American Irish American Italian American Lithuanian American Polish American Serbian American Hispanic and Latino American Mexican American Jewish American Middle Eastern American Egyptian American Iranian American Iraqi American Lebanese American Palestinian American Saudi American Native Americans Cherokee Comanche Women LGBT Gay men Lesbians Transgender people
Yerlərə görə Territorial evolution Admission to the Union Historic regions American frontier Manifest destiny Indian removal Regions New England The South The West Coast States AL AL AZ AR CA CO CT DE FL GA HI ID IL IN IA KS KY LA ME MD MA MI MN MS MO MT NE NV NH NJ NM NY NC ND OH OK OR PA RI SC SD TN TX UT VT VA WA WV WI WY Territories DC AS GU MP PR VI Cities Urban history Cities
Outline List of years Historiography Kateqoriya Portal
b m r

Hazırda taxtda olan Böyük Britaniya kralının hökmranlıq tarixi əslində bizim ştatlarda mütləqiyyəti bərqərar etmək kimi birbaşa məqsəd güdən, ardı-arası kəsilməyən zülm və zillət tarixidir. Bunu sübuta yetirmək üçün dünyanın nəzərinə aşağıdakı faktları çatdırırıq:

Kral camaatın güzəranı üçün gərəkli və xeyirli olan qanunlara razılıq vermirdi.

O, qubernatorlara qadağan etmişdi ki, nə qədər təxirəsalınmaz olsa belə, özü təsdiq etməyincə heç bir qanun qüvvəyə minməsin. Həmin qanunların tətbiqi bu yolla dayandırılanda onlara zərrəcə məhəl qoymurdu.

O, geniş, əhalisi çox bölgələrin sakinlərinə sərfəli, zalımlara isə xatalı görünən, qanunvericilik qurumunda təmsil hüququndan əl çəkməyincə mənafelərinə uyğun qanunları qəbul etməyə icazə vermirdi.

O, qanunvericiləri fiziki cəhətdən yormaq, beləliklə də onların iradəsini yalnız özünə tabe etdirmək məqsədilə toplantıları ucqar məskənlərdə, arxivlərdən uzaq, narahat yerlərdə çağırtdırırdı.

O, qanunverici məclisləri həmin səbəbdən dəfələrlə buraxmışdı, çünki onlar xalqa məxsus hüquqların kral tərəfindən pozulmasına qətiyyətlə müqavimət göstərirdilər.

Kral qanunvericiləri buraxandan sonra uzun müddət yeni seçkilər keçirmək istəmir, bu zaman ləğv oluna bilməyən qanunvericilik camaatın əlinə keçir, ölkə zəifləyir, xarici müdaxiləyə, daxili sarsıntılara uğrayırdı.

O, əhalinin bu ştatlarda məskunlaşmasına, əcnəbilərin burada oturaqlaşması barədə mövcud qaydaların tətbiqinə maneçilik törədir, mühacirəti şirnikləndirən və torpaq paylarının alınmasına ixtiyar verən yeni qanunların təsdiqinə mane olurdu.

O, ədliyyənin icrasına yol vermir, məhkəmələrin yaranışı haqda qanuna qol qoymurdu.

O, hakimlərin qulluq müddətini, məvacibini istədiyi kimi müəyyən edir, onları təkcə öz iradəsindən asılı vəziyyətə salırdı.

O, saysız-hesabsız vəzifələr təsis edir, üstümüzə xalqı soyub-sıxışdıran məmurlar dəstəsi göndərirdi.

O, qanunverici məclislərimizin razılığı olmadan dinclik dövründə torpaqlarımızda daimi ordu saxlayırdı.

O, hərbi hakimiyyəti müstəqil etməyə və mülki qurumdan üstün tutmağa çalışırdı.

O, bizləri quruluşumuza və qanunlarımıza yad olan hakimiyyətə tabe etdirməkdən ötrü başqaları ilə sazişə girirdi, qeyri-qanuni hökumətin aktlarını çap etdirməklə aşağıdakı riyakar məqsədlər güdürdü:

• aramızda iri hərbi hissələr yerləşdirmək;
• adamlarımızı qətlə yetirən hərbçiləri qurama məhkəmələrlə müdafiə etmək;
• Yer kürəsinin digər hissələri ilə ticarət əlaqələrimizi kəsmək;
• bizimlə razılaşdırmadan üstümüzə vergilər qoymaq;
• əksər hallarda bizi andlılar məhkəməsindən məhrum etmək;
• bizləri okeanın o tayına yollamaq və uydurma cinayətlər üstündə mühakimə etmək;
• qonşu əyalətdə (Kanada nəzərdə tutulur) azad ingilis qanunları sistemini yoxa çıxarmaq, orada özbaşınalığa söykənən quruluş yaratmaq və onun sərhədlərini elə genişlətmək ki, həmin quruluş bizə görk olsun, mütləqiyyətin bizim tərəflərdə yayılmasına vasitəçilik etsin; qanunları ləğv etməklə bizim idarəçilik sistemini kökündən dəyişdirmək;
• qanunverici məclisləri buraxmaqla bizim əvəzimizə hər cür qanun-qaydaların qəbul edilməsinə yiyə çıxmaq.

Kral bizə yiyə durmadı, bizə himayə göstərməkdən əl çəkib müharibəyə əl atdı.

O, dənizlərimizdə quldurluq edir, sahillərimizi qarət edir, şəhərlərimizi oda qalayır, həmvətənlərimizi öldürürdü. İndi də hətta qatı barbarlıq dövründə belə rast gəlinməyən, azad bir millətin hökmdarına yaraşmayan amansızlıqla, namərdcəsinə başladığı qırğın, qarət və qəddarlığı sona yetirmək üçün əcnəbi muzdlulardan ibarət orduları üstümüzə göndərir.

O, açıq dənizdə əsir düşən soydaşlarımızı öz yurdlarına qarşı silah işlətməyə məcbur edirdi və beləcə, onlar ya dost-doğmalarının cəlladına çevrilir, ya da özləri onların əlindən əcəl tapırdılar.

O, öz içərimizdə nifaq törədir, həm də yaşından, cinsindən asılı olmayaraq önünə keçəni qırıb-çatan vəhşi hinduları bizim camaatımızla salışdırmağa cəhd göstərirdi.

Bu dərdləri çəkdikcə zaman-zaman acizanə şəkildə də olsa öz hüquqlarımızın bərpasını diləmişik. Bu barədə dönə-dönə etdiyimiz xahişlərə yeganə cavab isə yeni haqsızlıqlar olub.

Müstəbid keyfiyyətlərə malik hökmdar azad xalqın hökmdarı ola bilməz.

İngilis soydaşlarımız da yadımızdan çıxmayıb. Vaxtaşırı onların nəzərinə çatdırmışıq ki, onların qanunverici palataları bizi qanunsuz şəkildə özlərinə tabe etdirmək niyyətindədir. Mühacirətimizə və köçüb burada məskən salmağımıza səbəb olan şəraiti xatırlatmışıq. Onlara xas fitri alicənablıq və ədalət hissini andırmaqla aramızdakı qan qohumluğuna da and vermişik ki, əvvəl-axır aramıza ayrılıq gətirəsi, eləcə də əlaqələrimizi üzən və bizə qarşı yönələn haqsızlığı yamanlayıb qınasınlar. Ancaq onlar nə haqqın, nə də qan qohumluğunun səsinə etina göstərmədilər. Odur ki, ayrılmağımızın labüdlüyü ilə barışası olmalıyıq və bundan sonra onlara münasibətimiz özgə xalqlara necədirsə elə olacaqdır, belə ki, müharibədə düşmən, dinc vaxtda dostuq.

Ona görə də biz, yəni Amerika Birləşmiş Ştatlarının nümayəndələri Ali Konqresə toplaşıb və niyyətimizin səmimiliyinə Ulu Tanrını şahid çağırıb rəhmdil camaatımızın iradəsinə tabe oluruq və xalqın adından təntənəli şəkildə, uca səslə bəyan edirik — necə ki, bir ixtiyar sahibi, bizim birləşmiş müstəmləkələr indən belə azad və müstəqil Ştatlar olacaq, yəni onlar Britaniya taxt-tacına sadiq olmaqdan yaxasını qurtarır və beləliklə, Böyük Britaniya ilə hər cür siyasi əlaqələr büsbütün ləğv edilir. Bundan sonra Ştatların kiməsə müharibə elan etməyə, sülh bağlamağa, ittifaqa girməyə, ticarət aparmağa və azad dövlətlərin malik olduqları digər hüquqları həyata keçirməyə tam haqqı var.

Bu bəyannaməyə sübut olaraq və Allah-təalanın imdadına güvənərək, bu yolda heç nəyimizi əsirgəmədən, malımızı, canımızı qurban verməyə, öz şərəfimizi daim uca tutmağa and içirik.

2 dolların arxasında İstiqlaliyyәt bәyannamәsinin imzalandığı sәhnә tәsvir edilmişdir.

• Müstəqillik günü (ABŞ)
• ABŞ İstiqlal müharibəsi
• ABŞ Konstitusiyası

• Kitabxana.org - Xoşbəxtliyə canatma hüququ Arxivləşdirilib 2007-07-28 at the Wayback Machine

Tarix haqqında olan bu məqalə bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin.