Akira Endo (kimyaçı)

Akira Endo (遠藤 章, Endo Akira?, 14 noyabr 1933, Hiqaşiyuri[d], Akita prefekturası – 5 iyun 2024[1][2], Tokio) – Yaponiya biokimyaçısı. Statin dərmanlarının hazırlanması üçün verdiyi töhfələrə görə tanınır.

Akira Endo
yap. 遠藤章
Doğum tarixi 14 noyabr 1933(1933-11-14)
Doğum yeri
Vəfat tarixi 5 iyun 2024(2024-06-05)[1][2] (90 yaşında)
Vəfat yeri
Elm sahələri biokimya, aqrokimya[d], mikrobiologiya
İş yerləri
Təhsili
Üzvlüyü
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Həyatı və fəaliyyəti

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Endo 1957-ci ildə Tohoku Universitetindən məzun olduqdan sonra dərman istehalı ilə məşğul olan "Sankyo" şirkətində işləməyə başlamışdır. 1966–1968-ci illərdə ABŞ-də təhsil almışdır. ABŞ-də olarkən yüksək xolesterolun səbəb olduğu ürək tutması halları onun diqqətini cəlb etmişdir.[4]

Endo Yaponiyaya qayıtdıqdan sonra qida vasitəsilə qəbul edilən xolesterol miqdarını azaltmaq yerinə qaraciyərdə xolesterolun sintezinə mane olmağın daha effektiv olacağı qənaətinə gəlmişdir. O, iki il 6000-dən çox göbələk və kif növündəki kimyəvi birləşmələrini araşdırmaqla məşğul olmuşdur. Nəhayət 1973-cü ildə Kiotodakı bir düyü mağazasından götürdüyü göy kif nümunəsində sintetik inhibitor olan kompaktini kəşf etmişdir. O, bu maddənin xolestrolun sintezinə mane olan maddə olduğunu anlamışdır.[4]

"Sankyo" şirkəti ilə əməkdaşlıq edən ABŞ-nin "Merck" şirkəti 1987-ci ildə statindən istifadə edərək dərman buraxan ilk şirkət olmuşdur. Növbəti illərdə "Sankyo" və digər şirkətlər ürək tutmasının qarşısının alınması və müalicəsi üçün effektiv olan bənzər dərmanları hazırlamağa başlamışdırlar.[4]

Endo 1986–1997-ci illərdə Tokio Kənd Təsərrüfatı və Texnologiya Universitetində professor kimi işləmiş, 2008-ci ildə universitetin xüsusi fəxri professoru olmuşdur. 5 iyun 2024-cü ildə Tokioda ölmüşdür.[4]

Mükafatları

[redaktə | mənbəni redaktə et]

2006-cı ildə Yaponiya Mükafatını, 2008-ci ildə ABŞ Lasker-DeBaki Klinik Tibbi Tədqiqat Mükafatını, 2017-ci ildə Kanada Qayrdner Beynəlxalq Mükafatını qazanmışdır. 2011-ci ildə Yaponiya hökuməti tərəfindən "Görkəmli mədəniyyət fiquru" adına layiq görülmüşdür. Adı "Nobel" mükafatı ilə hallanmışdır.[4]

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ 1 2 【訃報】由利本荘市出身 遠藤章さん５日に死去.
  2. ↑ 1 2 3 4 Goldstein J. L., Brown M. S. Akira Endo, who discovered a “penicillin” for heart attacks (1933 to 2024) (ing.). // Proc. Natl. Acad. Sci. U.S.A. / M. R. Berenbaum [Washington, etc.], USA: National Academy of Sciences [etc.], 2024. Vol. 121, Iss. 40. P. e2416550121. ISSN 0027-8424; 1091-6490 doi:10.1073/PNAS.2416550121
  3. ↑ 1 2 Akira Endo. Warren Alpert Foundation.
  4. ↑ 1 2 3 4 5 "Akira Endo, Contributor to Development of Statins, Dies at 90; His Name Had Been Floated for Nobel Prize". The Japan News (ingiliscə). 11 iyun 2024. 13 iyun 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 13 iyun 2024.

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]